Bệnh Zona là một bệnh nhiễm trùng do virut gây phát ban đau đớn. Bệnh thường gặp lúc thời tiết chuyển mùa, đặc biệt từ thu chuyển sang đông. Mùa đông có mưa dài ngày làm khí hậu ẩm thấp tạo điều kiện khởi phát bệnh. Mặc dù bệnh Zona có thể xảy ra bất cứ nơi nào trên cơ thể của bạn, nhưng thường xuất hiện như một dải của mụn nước hoặc bên trái hoặc bên phải của thân mình.
Ai có nguy cơ?
Bệnh Zona do virut Varicella zoster – giống virut gây bệnh thủy đậu. Sau khi bạn đã bị bệnh thủy đậu, virut nằm yên không hoạt động trong mô thần kinh gần tủy và não. Nhiều năm sau, virut có thể kích hoạt lại gây bệnh Zona. Lý do cho sự kích hoạt có thể là do khả năng miễn dịch giảm, khi cơ thể già đi. Bệnh Zona thường gặp ở người lớn tuổi (trên 50 tuổi). Một số chuyên gia ước tính rằng một nửa những người 80 tuổi trở lên sẽ bị bệnh Zona; và những người có hệ miễn dịch kém chẳng hạn như HIV/ AIDS và các bệnh ung thư, người trải qua điều trị tia xạ, hoá chất… Ngoài ra, dùng một số thuốc chứa steroid như prednison làm giảm miễn dịch sẽ làm tăng nguy cơ bệnh Zona.
Bệnh zona phát ban phát triển như mụn nước ở bên phải hoặc bên trái cơ thể.
Đau là dấu hiệu đầu tiên
Đau thường là triệu chứng đầu tiên của bệnh Zona. Đối với một số người, đau có thể dữ dội. Một số người bị bệnh Zona mà không bao giờ phát ban. Bên cạnh đó người bệnh còn thấy rát bỏng, tê hoặc ngứa ran; nhạy cảm khi chạm vào; phát ban đỏ bắt đầu một vài ngày sau cơn đau; mụn nước chứa đầy chất lỏng dễ vỡ ra và đóng vảy; ngứa. Với một số người sẽ có hiện tượng sốt; đau đầu; nhạy cảm với ánh sáng; mệt mỏi. Thông thường nhất, bệnh Zona phát ban phát triển như mụn nước hoặc bên trái hoặc bên phải của thân mình. Đôi khi bệnh Zona phát ban xảy ra xung quanh một mắt hoặc trên một mặt của cổ hoặc mặt.
Đau kéo dài: Một số trường hợp, đau do bệnh Zona tiếp tục kéo dài sau khi mụn nước đã hết. Đây là một biến chứng thường gặp ở người cao tuổi, đau có thể kéo dài hằng tháng, hằng năm làm người bệnh suy nhược mệt mỏi, thậm chí trầm cảm.
Mất thị lực: Nếu tổn thương Zona trong hoặc xung quanh mắt có thể gây ra nhiễm trùng mắt đau đớn mà có thể dẫn đến mất thị lực.
Vấn đề về thần kinh: Tùy thuộc vào dây thần kinh bị ảnh hưởng, bệnh Zona có thể gây viêm não, liệt mặt hoặc rối loạn nghe và thăng bằng.
Nhiễm khuẩn da: Nếu mụn Zona không được điều trị đúng cách, nhiễm khuẩn da do vi khuẩn có thể phát triển.
Điều trị bệnh Zona thế nào?
Bệnh Zona thường kéo dài từ 2 đến sáu tuần. Cho đến nay chưa có cách chữa trị đặc hiệu bệnh Zona, nhưng điều trị kịp thời với các thuốc kháng virut làm nhanh lành bệnh và giảm nguy cơ biến chứng. Nên nhớ bệnh Zona có thể gây ra cơn đau nặng, vì vậy cần được bác sĩ thăm khám và chỉ định dùng thuốc giảm đau an thần có trường hợp phải dùng thuốc chống trầm cảm ba vòng, thuốc xịt giảm đau… Nơi tổn thương Zona có cảm giác nóng nên tắm mát hoặc làm không khí mát mẻ, gạc ướt đắp lên nơi phát ban có thể giúp giảm ngứa và đau. Và nếu có thể, cố gắng giảm stress trong cuộc sống của bạn.
Phòng ngừa ra sao?
Bệnh Zona không phải là một tình trạng đe dọa tính mạng, tuy nhiên bệnh có thể rất đau đớn. Vì vậy phòng bệnh là quan trọng và tiêm vắc-xin phòng bệnh thủy đậu ngay từ nhỏ là phương pháp tốt nhất. Có hai loại vắc-xin có thể giúp ngăn ngừa bệnh Zona như sau:
Vắc-xin phòng thủy đậu: Đã trở thành vắc-xin tiêm chủng trẻ em thường xuyên để ngăn ngừa bệnh thủy đậu. Thuốc tiêm chủng này cũng được khuyến cáo cho người lớn, những người chưa bao giờ bị bệnh thủy đậu. Mặc dù vắc-xin không đảm bảo bạn sẽ không bị bệnh thủy đậu hoặc bệnh Zona, nhưng nó có thể làm giảm nguy cơ biến chứng và làm giảm mức độ nghiêm trọng của bệnh.
Vắc-xin phòng bệnh Zona: Giống như các thuốc chủng ngừa thủy đậu, thuốc chủng ngừa bệnh Zona không đảm bảo bạn sẽ không bị bệnh Zona. Nhưng vắc-xin này có thể sẽ làm giảm quá trình và mức độ nghiêm trọng của bệnh và giảm nguy cơ đau thần kinh herpes. Đây là vắc-xin chứa virut sống không nên dùng cho những người bị suy yếu hệ miễn dịch.
Bệnh Zona phát ban phát triển như mụn nước hoặc bên trái hoặc bên phải của thân mình. Đôi khi các mụn phát ban xảy ra xung quanh một mắt hoặc trên một mặt của cổ hoặc mặt.
TS. BS. Lê Thanh Hải
