Một số liệu thống kê gần đây trong các tạp chí thần kinh học của Mỹ cho thấy, cứ khoảng 15-20 phụ nữ tuổi dưới 45 thì có một người mắc bệnh đau đầu, chiếm tỷ lệ 5-6,7%. Ở Việt Nam, khảo sát ngẫu nhiên trên 2000 người trưởng thành (năm 2008) cho thấy có tới 78,3% số người đã từng mắc ít nhất một lần đau đầu trong đời.
Có rất nhiều nguyên nhân gây nên tình trạng đau đầu và việc điều trị cũng khác nhau tùy thuộc vào ngu yên nhân đó. Có những nguyên nhân nguy hiểm như: u não, chấn thương sọ não, viêm não – màng não, áp – xe não, xuất huyết dưới màng nhện, xuất huyết não, viêm tắc tĩnh mạch não… Ở mức độ nhẹ hơn và thường gặp hơn: đau đầu do ngưng uống cà phê, do lạm dụng thuốc giảm đau, do tăng huyết áp, viêm xoang, viêm tai, viêm nướu răng, sốt virus, thiếu máu, glocom…
Bài viết dưới đây giới thiệu hai thể bệnh đau đầu thường gặp nhất là đau nửa đầu và đau đầu do căng thẳng. Mặc dù bệnh không nguy hiểm nhưng nó khiến chất lượng cuộc sống giảm sút, ảnh hưởng đến mọi hoạt động hàng ngày và tinh thần của bệnh nhân.
Cần tìm nguyên nhân gây đau đầu để điều trị đúng.
Bệnh đau nửa đầu (migraine)
Nguyên nhân gây bệnh chưa được biết rõ nhưng người ta thấy có một số yếu tố khởi phát liên quan đến sự xuất hiện của migraine như: căng thẳng, thiếu ngủ, thay đổi nội tiết ở phụ nữ, thay đổi thời tiết, chế độ ăn nhiều đồ ngọt…
Có hai loại migraine:
Migraine không có triệu chứng báo trước
Biểu hiện là các cơn đau nửa đầu theo nhịp đập của mạch và nặng lên khi hoạt động nên bệnh nhân thường thích nằm trong buồng tối yên tĩnh. Triệu chứng kèm theo có thể là buồn nôn và nôn, nhạy cảm với ánh sáng, tiếng ồn. Cơn đau thường kéo dài từ vài giờ tới vài ngày và để lại cảm giác ê ẩm trong đầu sau đó.
Migraine có triệu chứng báo trước
Thường khởi đầu bằng những triệu chứng thần kinh khu trú ở vỏ não hoặc thùy não rồi phát triển dần dần trong 5-20 phút, kéo dài ít hơn 60 phút, tiếp sau đó là cơn đau nửa đầu giống như cơn migraine không có triệu chứng báo trước. Triệu chứng báo trước có thể là rối loạn thị lực cùng bên đau, có cảm giác như kiến đốt, kim châm, yếu nửa người, nói khó hoặc mất ngôn ngữ… Các triệu chứng kéo dài dưới 60 phút và bệnh nhân sẽ hồi phục hoàn toàn; đây là điểm khác biệt lớn nhất để phân biệt với những chứng đau đầu khác.
Điều trị migraine bao gồm điều trị cắt cơn và điều trị phòng ngừa. Điều trị cắt cơn bằng các thuốc giảm đau thông thường đối với cơn đau ở mức độ vừa như paracetamol, các thuốc giảm đau non – steroid, các thuốc đặc trị hơn như các triptans đối với các cơn đau nặng. Điều trị dự phòng đặt ra khi tần suất cơn đau đầu xảy ra thường xuyên ảnh hưởng đến sinh hoạt thường ngày. Các thuốc điều trị dự phòng bao gồm: thuốc chống động kinh (valproat, topiramate), thuốc chẹn beta (propranolol), chẹn kênh calci (flunarizine), thuốc chống trầm cảm (amitriptyline),… Ngoài điều trị phòng ngừa bằng thuốc, thay đổi lối sống cũng đóng vai trò quan trọng. Bệnh nhân nên hạn chế dùng rượu, socola, hạn chế đồ ăn nhiều mỡ, mì chính, dùng ít các gia vị cay nóng… và cố gắng hạn chế mất ngủ, căng thẳng hay hút thuốc lá.
Đau đầu do căng thẳng
Đau đầu loại này còn được gọi là đau đầu căng cơ, nữ bị nhiều hơn nam, dễ gặp hơn ở những người thường xuyên bị căng thẳng kéo dài, trầm cảm, lo âu, mất ngủ… Khi bị bệnh này, người bệnh thường thấy đau ở hai bên đầu, đau thường xuyên, không có cảm giác mạch đập như migraine; cảm thấy như đầu bị bó chặt lại từ hai thái dương hay vùng chẩm, vùng cổ, khởi phát đau từ từ, có thể kéo dài nhiều ngày, nhiều tuần, ít ảnh hưởng đến các hoạt động thể lực hàng ngày. Điều trị đau đầu do căng thẳng bằng các thuốc cắt cơn đau như paracetamol, các thuốc giãn cơ. Điều trị dự phòng bằng thuốc chống trầm cảm ba vòng. Điều trị không dùng thuốc bao gồm nghỉ ngơi, sử dụng các túi chườm ấm hoặc chườm lạnh lên vùng đau, loại bỏ căng thẳng trong cuộc sống, tập yoga…
Đau đầu trong một số bệnh lý nguy hiểm
Xuất huyết dưới nhện là một loại đau đầu thứ phát đặc biệt nguy hiểm: bệnh nhân đột ngột xuất hiện triệu chứng đau đầu dữ dội, nôn, có thể có lú lẫn hoặc hôn mê, khám thực thể có dấu hiệu cứng gáy. Nguyên nhân chủ yếu của bệnh là do vỡ túi phình mạch máu não khiến máu tràn vào khoang trong dưới nhện và não thất. Bệnh nhân có thể tử vong nếu không được chẩn đoán và điều trị kịp thời.
Đau đầu do u não: Ngược lại với khởi phát cấp tính dữ dội trong xuất huyết dưới nhện, triệu chứng đau đầu trong bệnh u não thường khởi phát từ từ tăng dần, một số tác giả còn mô tả biểu hiện đau đầu này giống như vết dầu loang, đau đầu hay tăng lên về nửa đêm và gần sáng. Ở giai đoạn sớm của bệnh, bệnh nhân có thể chỉ có triệu chứng đau đầu đơn độc, ở giai đoạn muộn hơn sẽ có các dấu hiệu của hội chứng tăng áp lực nội sọ như: buồn nôn, mờ mắt, nhìn đôi; các dấu hiệu thần kinh khu trú tùy thuộc vào vị trí của khối u như: co giật, liệt nửa người, lú lẫn, loạng choạng, ù tai…
Để được chẩn đoán, điều trị kịp thời, tránh các biến chứng đáng tiếc, người bệnh cần phải đi khám ngay khi có biểu hiện đau đầu đột ngột, dữ dội hoặc đau đầu có kèm theo những triệu chứng lú lẫn hoặc không hiểu lời nói, sốt cao, mệt mỏi, cổ cứng, tê bì, yếu nửa người, nói khó, nhìn mờ, buồn nôn hoặc nôn, đi không vững…
ThS. Nguyễn Thị Phương Thảo
