Hỏi: Thang thuốc của tôi đang dùng có vị táo tàu. Xin cho biết thêm về loại quả chế biến ra vị thuốc này!
(Nguyễn Văn Đức – TP.HCM)
Trả lời: Đại táo còn gọi là táo tàu, táo đen, táo đỏ.
Tên khoa học Zizyphus sativa Mill.
Thuộc họ táo Rhamnaceae.
Đại táo (Fructus Zizyphi) là quả chín phơi hay sấy khô của cây táo tàu. Đại táo cho tới nay còn hoàn toàn phải nhập.
Mô tả cây
Đại táo là một cây nhỡ hay cây to có thể cao tới 10m. lá mọc so le, lá kèm, thường có dạng thành gai. Cuống lá ngắn 0,5 – 1cm, phiến lá hình trứng, đầu hẹp lại, dài 3 – 7cm, rộng 2 – 3,5cm, mép có răng cưa thô, trên mặt rõ 3 gân chính, gân phụ cũng nổi rõ. Hoa nhỏ, mọc thành tán ở kẽ lá, mỗi tán gồm 7 – 8 hoa. Cánh hoa màu vàng xanh nhạt. Đài, tràng, nhị đều 5. Quả hạch hình cầu hay hình trứng, khi non có màu nâu hoặc xanh nhạt, khi chín có màu đỏ sẫm. Vỏ quả mẫm vị ngọt. Mùa hoa tháng 4 – 5, mùa quả tháng 7 – 9.
Phân bố thu hái và chế biến
Cho đến nay đại táo ta dùng vẫn hoàn toàn phải nhập của Trung Quốc. Tại Trung Quốc, đại táo nhiều nhất ở Hà Bắc, Hà Nam, Sơn Đông, Phúc Kiến, Tứ Xuyên…
Vào tháng 9, quả chín hái về phơi hay sấy khô là được. Thường chọn những quả mẫm, hạch nhỏ, vị ngọt, màu đỏ được coi là tốt.
Công dụng và liều dùng
Đại táo là một vị thuốc rất phổ biến trong các đơn thuốc.
Theo tài liệu cổ đại táo vị ngọt tính ôn vào hai kinh tỳ và vị. Có tác dụng bổ tỳ, ích khí, dưỡng vi sinh tân dịch, điều hoa danh vệ, hòa giải các vị thuốc khác. Dùng chữa tỳ hư sinh tiết tả, các bệnh do doanh vệ không điều hòa. Phàm đau răng, đờm nhiệt, trung mãn (trong đầy) không nên dùng.
Thường dùng hiện nay trong hầu hết các đơn thuốc mỗi ngày cho uống từ 5 – 10 quả làm thuốc bổ tỳ vị, nhuận phế, chữa ho, hòa khí huyết.
Đơn thuốc có đại táo
Chữa sau khi sốt khỏi, miệng khô, cổ đau, hay ngủ: đại táo 20 quả, ô mai 10 quả, hai thứ giã nát, nhào mật mà ngậm trong nhiều ngày.
Phụ nữ có thai hay đau bụng: đại táo 14 quả đốt ra than cho uống.
Trẻ con cam tẩu mã: đại táo 1 quả, hoàng bá 6g. Hai vị đốt ra than. Tán nhỏ. Sát vào răng.
(Theo Những cây thuốc và vị thuốc Việt Nam)
của GS. ĐỖ TẤT LỢI