Mọi lứa tuổi và mọi giới đều
có thể bị viêm gan bởi các loại virút, trong đó viêm gan B là nguy hiểm nhất.
Trẻ em và người lớn đều có thể bị nhiễm virút viêm gan b, đặc biệt trẻ sơ sinh
thì hậu quả xấu có thể xảy ra.
Nguyên nhân nào?
Nguyên nhân chính của sự nhiễm
virút viêm gan B ở trẻ sơ sinh là do mẹ bị nhiễm virút này rồi truyền sang cho con
bởi máu của mẹ hoặc qua nhau thai khi mang thai. Theo thống kê, ở nước ta có
khoảng từ 10 – 13% phụ nữ đang mang thai bị nhiễm virút viêm gan B. Đây là một
tỉ lệ rất lớn.
Trẻ cần được tiêm phòng
vắc-xin viêm gan B mũi 1 trong vòng 24 giờ sau sinh
Nếu người mẹ bị bệnh viêm gan
B ở thời kỳ đầu của thai kỳ (3 tháng đầu) thì có tỉ lệ mẹ truyền mầm bệnh virút
cho con chỉ chiếm tỉ lệ thấp (khoảng 1%) và nếu người mẹ bị bệnh viêm gan B vào
3 tháng giữa của thai kỳ thì tỉ lệ người mẹ truyền mầm bệnh cho con lên tới
10%, đặc biệt nếu người mẹ bị bệnh viêm gan B vào giai đoạn 3 tháng cuối của
thai kỳ thì tỉ lệ người mẹ truyền mầm bệnh cho con lên tới từ 60 – 70%. Như
vậy, tỉ lệ người mẹ mang thai bị nhiễm virút viêm gan B truyền sang cho thai
nhi từ giai đoạn tháng thứ 3 trở đi là rất cao.
Ngày nay, để đánh giá sự tiến
triển của virút viêm gan B trong cơ thể người bị lây nhiễm, có nhiều phương pháp
khác nhau nhưng thông thường và có thể áp dụng ở các phòng xét nghiệm của bệnh
viện tuyến tỉnh là xác định HBsAg và HBeAg. HBsAg là kháng nguyên bề mặt của virút
viêm gan B, khi xét nghiệm thấy dương tính chứng tỏ cơ thể người đó đã bị nhiễm
virút này. Còn HBeAg cũng là một loại kháng nguyên của virút viêm gan B (kháng
nguyên lõi). Khi xuất hiện và tồn tại của kháng nguyên này chứng tỏ virút đang
nhân lên (đang sinh sôi nảy nở và tế bào gan đang bị xâm hại). Trong giai đoạn
này nếu xét nghiệm men gan (SGOT, SGPT, GGT) thì thấy các loại men gan này tăng
rất cao (ít nhất là gấp đôi chỉ số bình thường) do tế bào gan bị hủy hoại bởi
virút, giải phóng ra men gan. Các thống kê cho thấy rằng, khi xét nghiệm máu
của một người mẹ đang mang thai ở 3 tháng cuối mà thấy cả 2 loại HBsAg và HBeAg
cùng dương tính (song song tồn tại) thì tỉ lệ truyền virút từ mẹ sang cho con
lên tới từ 90 -100%. Tuy vậy, nếu tiến hành đồng thời 2 xét nghiệm này mà chỉ
thấy HBsAg dương tính, trong khi đó HBeAg âm tính thì tỉ lệ người mẹ truyền
bệnh cho con có tỉ lệ thấp hơn nhiều (khoảng 20%).
Có nguy hiểm cho trẻ không?
Trẻ sơ sinh bị nhiễm virút viêm
gan B bởi sự lây truyền từ người mẹ là một vấn đề nan giải trong công tác chữa
bệnh. Số trẻ bị nhiễm virút viêm gan B từ người mẹ có thể trở thành viêm gan
cấp tính, chiếm tỉ lệ khoảng từ 5 – 7%.
Số trẻ sơ sinh bị viêm gan
cấp tính thường không có triệu chứng lâm sàng điển hình mà hầu hết là biểu hiện
bệnh không rõ ràng. Viêm gan B cấp tính ở trẻ sơ sinh có thể có một số triệu
chứng như vàng da, nước tiểu vàng, bỏ bú mẹ hoặc bú kém. Xét nghiệm máu sẽ thấy
men gan và các chỉ số bilirubin máu cũng rất tăng rất cao. Các biểu hiện này
rất dễ bỏ qua vì trẻ thường ở trong phòng thiếu ánh sáng và nhất là quan sát
dưới ánh sáng đèn rất khó đánh giá hoặc có phát hiện được thì đôi khi có thể
nhầm với trẻ vàng da sinh lý cho nên không cho trẻ đi khám bệnh ngay.
Người ta cũng thấy rằng có
tới 50% số trẻ sơ sinh bị viêm gan B từ người mẹ có thể trở thành viêm gan mạn
tính và có nguy cơ bị xơ gan lúc trưởng thành, thậm chí ung thư gan.
Nên làm gì khi trẻ sơ sinh
nghi bị viêm gan B?
Khi trẻ sinh ra nghi ngờ bị
viêm gan B thì cần cho trẻ đi khám bệnh ngay, tốt nhất là khám bệnh ở cơ sở y
tế có đủ điều kiện xét nghiệm. Sau khi khám bệnh xác định trẻ bị viêm gan B,
cần tuân theo chỉ dẫn của bác sĩ khám bệnh và khi thấy trẻ vàng da thuyên giảm
hoặc hết thì nên đưa trẻ đi khám bệnh định kỳ hàng tháng trong vòng khoảng 6
tháng. Đối với trẻ sau khi sinh ra mà không bị viêm gan B thì cần được tiêm
phòng vắc-xin mũi 1 trong vòng 24 giờ sau sinh. Trẻ đó phải được tiêm phòng mũi
thứ 2 một tháng cách mũi 1 và mũi thứ 3 khi trẻ được 2 tháng tuổi. Đối với phụ
nữ trong độ tuổi sinh đẻ, nếu xét nghiệm máu chưa bị nhiễm virút viêm gan B thì
cần tiêm phòng vắc-xin ngay sau khi xét nghiệm. Đối với phụ nữ đang mang mầm
bệnh virút viêm gan B (HBsAg dương tính và ngay cả khi HBeAg dương tính) muốn
mang thai cần có sự tư vấn của bác sỹ chuyên khoa. Đối với phụ nữ chưa tiêm
phòng vắc-xin mà trong thời kỳ mang thai bị viêm gan B càng cần có sự tư vấn của
bác sĩ chuyên khoa để biết nên xử trí như thế nào, nhất là bị viêm gan B từ
tháng thứ 3 của thai kỳ trở đi. Đối với các cặp vợ chồng mà cả hai chưa bị
nhiễm virút viêm gan B thì cần tiêm phòng ngay sau khi xét nghiệm HbsAg âm tính
để được an toàn khi người vợ mang thai. Nếu một trong 2 người (vợ hoặc chồng) bị
nhiễm virút viêm gan B thì người còn lại cũng cần khẩn trương tiêm phòng
vắc-xin ngay.
PGS.TS. BÙI KHẮC HẬU