Cùng với nhân sâm, linh chi,… tam thất cũng được coi là một vị thuốc quý từ xa xưa. Do có sự phổ biến rộng rãi nên nhiều người dùng đã coi tam thất như một vị “thuốc tiên”, có thể trị được nhiều bệnh.
Canh tam thất, trứng gà tốt cho phụ nữ kinh nguyệt kéo dài, lượng ít, rỉ rả, có máu cục, đau quặn.
Tam thất còn có tên điền tam thất, sâm tam thất, là rễ khô của cây sâm tam thất. Theo Đông y, tam thất vị ngọt hơi đắng, tính ôn; vào các kinh can và thận. Có tác dụng tán ứ chỉ huyết tiêu thũng định thống, tư bổ cường tráng. Dùng cho các trường hợp xuất huyết dưới da và xuất huyết nội tạng, chấn thương đụng giập, khái huyết thổ huyết, tiện huyết, niệu huyết, rong kinh, rong huyết, bệnh lâu ngày cơ thể suy nhược, bệnh mạch vành, cơn đau thắt ngực, tăng mỡ máu… Hằng ngày dùng 3-10g dưới dạng nấu hầm, hãm, ngâm ướp. Sau đây là một số món ăn bài thuốc từ tam thất:
Rượu hầm tam thất ngó sen, trứng gà: tam thất 3g, nước ép ngó sen 200ml, rượu nhạt 150ml, trứng gà 1 quả. Tam thất tán mịn, đập bỏ vỏ trứng, trộn nước ép ngó sen và rượu, đun cách thủy cho chín. Dùng cho trường hợp thổ huyết, khái huyết tiện huyết, xuất huyết dạ dày ruột. Ngày ăn 1 lần.
Gà hầm tam thất: gà mái (khoảng 1kg) hoặc gà ác (ô cốt kê) 1 con, tam thất 20g. Gà làm sạch, tam thất tán bột cho vào bụng gà; hầm cách thủy cho chín, thêm gia vị vào ăn. Dùng cho người suy nhược cơ thể, khí huyết hư, ăn kém mệt mỏi, da tái nhợt thiếu máu.
Tam thất tán: tam thất tán bột; mỗi lần uống 4 – 6g cùng với nước hồ hoặc chút rượu. Dùng cho các trường hợp kiết lỵ đại tiện xuất huyết, chấn thương đụng giập, sưng nề.
Canh tam thất trứng gà, tây thảo, mai mực: trứng gà 2 quả, tam thất 3g, mai mực 20g, tây thảo 10g. Trứng khoét lỗ nhỏ, tam thất tán bột cho vào 2 quả trứng (chia đều) bịt kín lỗ khoét. Nấu cùng mai mực, tây thảo và lượng nước thích hợp. Khi trứng chín bỏ vỏ trứng, ăn trứng và uống nước canh. Dùng cho phụ nữ kinh nguyệt kéo dài 8 – 10 ngày, lượng ít, rỉ rả, có máu cục, đau quặn.
Gà giò hầm tam thất, quế chi: gà giò hoặc gà ác 1 con, quế chi 6g, tiểu hồi 6g, bột tam thất 3g. Gà làm sạch, chặt miếng, nấu với quế chi, tiểu hồi cho chín nhừ, thêm gia vị, ăn thịt gà, uống nước canh với bột tam thất. Ngày 1 lần, đợt dùng 5 – 10 ngày. Dùng cho bệnh nhân viêm tử cung phần phụ.
Kiêng kỵ: Người huyết hư không ứ không được dùng. Phụ nữ có thai không dùng.
TS. Nguyễn Đức Quang