Bác sĩ khám bệnh cho bé T, kiểm tra phổi, thử máu, chụp x quang phổi và kết luận cháu bị viêm phế quản. Mẹ T hỏi bác sĩ vì sao trời lạnh bé lại dễ bị khò khè? Bác sĩ giải thích với mẹ bé T là khi trời lạnh sẽ kích thích đường hô hấp gây co thắt đường thở, làm đường thở của bé hẹp lại gây ra tiếng thở khò khè khi thở.
Về chuyên môn, khi cơ thể tiếp xúc với không khí lạnh sẽ kích thích các thụ thể cảm giác ở đường hô hấp, hoạt hóa phản xạ co cơ trơn phế quản gây hẹp phế quản. Đây là một phản xạ bảo vệ của cơ thể trước sự thay đổi đột ngột nhiệt độ không khí bên ngoài, làm hạn chế sự tổn thương niêm mạc phế quản, ngăn cản khí lạnh, bụi, sương mù và các hóa chất có hại khác vào đường thở. Tuy nhiên ở một số trẻ có cơ địa dị ứng, như bệnh hen suyễn chẳng hạn thì bản thân bé có những khiếm khuyết trong cơ chế điều hòa thần kinh tự chủ gây tăng đáp ứng đường dẫn khí quá mức. Trong hệ thần kinh tự chủ thì hệ phó giao cảm giử vai trò chủ yếu làm co thắt phế quản qua phản xạ phó giao cảm. Phản xạ phó giao cảm sẽ kích thích tế bào thần kinh tiết ra acetylcholine tác động lên các thụ thể muscarinic gây co thắt phế quản, tăng tính thấm thành mạch gây phù nề phế quản, tổn thương niêm mạc phế quản, tạo phản ứng viêm tại chổ, cuối cùng là bội nhiễm thêm vi trùng hoặc siêu vi trùng ở đường hô hấp.
Để phòng ngừa bé bị khò khè trong mùa lạnh, bà con mình nên giữ ấm cho bé, chú ý các vị trí sau: Giữ ấm phần đầu, đây là bộ phận dễ bị ảnh hưởng nếu không được ủ ấm, đặc biệt thóp, tai, nên cho bé đội nón vải hoặc len để ủ ấm phần đầu. Vùng cổ, ngực là nơi trực tiếp tiếp xúc với không khí lạnh nên chú ý giữ ấm cho phần này của bé để tránh gió và các bệnh về hô hấp. Vùng tay chân là nơi xa nhất của cơ thể nên máu thông lưu thông kém, dễ bị co mạch khi trời lạnh, điều này ảnh hưởng đến hệ thần kinh giao cảm gây co thắt phế quản. Bà con cần cho bé mang bao tay, vớ len thường xuyên. Khi bé ra ngoài trời nên cho bé đi một đôi giầy có kèm theo vớ len, hoặc ủng để chân được giữ ấm tốt nhất. Ngoài ra bà con chú ý cho trẻ uống đủ nước, vì mùa lạnh trẻ ít uống nước khiến trẻ dễ mất nước, làm niêm mạc hô hấp bị khô dễ bong tróc gây tổn thương đường hô hấp như viêm họng, chảy máu cam…. Dinh dưỡng hợp lý, đủ chất sẽ làm gia tăng sức đề kháng cho trẻ góp phần làm giảm các bệnh lý đường hô hấp về mùa lạnh.
BS Nguyễn Thành Úc
