Tai biến mạch máu não hay còn gọi là đột quỵ não là những thiếu sót chức năng thần kinh xảy ra đột ngột, trước đây chủ yếu gặp ở người có tuổi, ngày nay, đột quỵ có xu hướng trẻ hóa. Đây thực sự đang là vấn đề khiến các nhà chuyên môn phải suy nghĩ và tìm các biện pháp để phòng tránh.
Đột quỵ não là gì?
Nếu như trước đây, đột quỵ não (hay tai biến mạch máu não) là bệnh lý thường xuất hiện ở người cao tuổi (50 – 60 tuổi) thì nay, độ tuổi mắc căn bệnh này ngày càng trẻ hóa, thậm chí ở độ tuổi 20. Đột quỵ não xảy ra do hai nguyên nhân chính làm cho máu bị hạn chế đến não hoặc không đến được não, khi não thiếu máu, các chức năng của não sẽ bị đình trệ. Một là bị vỡ mạch máu não, hay gặp nhất là do tăng huyết áp kịch phát, thứ hai là do cục máu hoặc cục xơ vữa động mạch ở nơi khác di chuyển theo dòng máu, khi gặp động mạch có kích thước bé sẽ bị chặn lại, làm tắc mạch máu gây thiếu máu não gây nhồi máu não.
Đột quỵ não đang có xu hướng xảy ra ở người trẻ tuổi.
Đi tìm nguyên nhân đột quỵ não
Não bộ của người chiếm khoảng 2% trọng lượng cơ thể nhưng tiêu thụ ôxy và máu chiếm khoảng 20% tổng lượng cơ thể. Trung bình tuần hoàn máu não khoảng 55ml trên 100gam chất não trong 1 phút. Não được cung cấp bởi cặp đôi động mạch (động mạch đốt sống thân nền và động mạch cảnh trong). Sau khi 2 cặp động mạch hợp nhau thành đa giác ở đáy não chia ra các động mạch não trước, não giữa, não sau để cung cấp máu cho tổ chức não. Vì vậy, người bệnh bị đột quỵ não sẽ gặp 2 loại: chảy máu não và thiếu não cục bộ (còn gọi là nhồi máu não hoặc nhũn não). Còn nếu lượng máu chỉ cung cấp cho não từ 30 – 50ml, gọi là thiểu năng tuần hoàn não, chưa gây nên tổn thương thần kinh khu trú.
Có nhiều nguyên nhân gây đột quỵ não nhưng thường hay gặp nhất ở người bị tăng huyết áp, đặc biệt khi tăng huyết áp kịch phát làm gia tăng áp lực động mạch trong não gây vỡ mạch làm cho máu không đến hoặc hạn chế đến các tổ chức của não gây nên hiện tượng thiếu máu não. Thiếu máu não là một trong những nguyên nhân chính dẫn đến nhiều căn bệnh nguy hiểm, trong đó có tai biến mạch máu não (đột quỵ). Tình trạng thiếu máu não trong thời gian dài sẽ dẫn tới đột quỵ, để lại những di chứng nặng nề. Một số trường hợp do các bệnh về máu hoặc do phình động, tĩnh mạch não vỡ (bẩm sinh hoặc mắc phải) hoặc ở trẻ em có thể gặp vỡ động mạch não do dị dạng ở động mạch não (gặp ít).
Tại sao đột quỵ não càng ngày càng trẻ hóa?
Đột quỵ, trước đây gặp chủ yếu ở người cao niên, nhưng ngày nay đã có xu hướng trẻ hóa. Bởi vì bệnh tăng huyết áp ngày càng trẻ hóa, trong khi đó tăng huyết áp là nguyên nhân hàng đầu gây đột quỵ. Bên cạnh đó, do đời sống của người dân ngày càng được nâng cao nên việc sử dụng rượu, bia ở giới trẻ ngày một nhiều, ăn nhậu ngày càng phổ biến. Ăn nhậu ngoài quá chén rượu, bia, các món nhậu có nguy cơ làm gia tăng mỡ máu (phủ tạng động vật, lòng động vật, da gà vịt…) cũng song hành. Mỡ máu tăng lâu dần sẽ có nguy cơ xơ vữa động mạch và tăng huyết áp. Trong khi đó, áp lực công việc của giới trẻ gia tăng, thời gian để vận động cơ thể thiếu hoặc không có hoặc lười vận động dễ gây béo phì, thừa cân… Tất cả các yếu tố đó đều có nguy cơ làm gia tăng bệnh tăng huyết áp, bệnh tim mạch… và sự gia tăng đột quỵ khó tránh khỏi.
Triệu chứng của đột quỵ não
Thể nhẹ: khi thiếu máu não khẩn cấp, người bệnh có thể bị rối loạn cảm xúc đau đầu dữ dội (chiếm 50%), chóng mặt, ù tai choáng váng hoặc ngất xỉu. Chân tay run, không đứng vững, không cầm được đồ vật dù là rất gọn, nhẹ. Thỉnh thoảng đang nói chuyện bỗng dưng mất kiểm soát không nói được, mắt mờ, suy giảm trí nhớ (hay quên hoặc quên hoàn toàn) và mất ngủ ảnh hưởng rất lớn đến sinh hoạt của người bệnh.
Thể nặng: sẽ bị liệt nửa người bên trái hoặc bên phải (giảm hoặc mất vận động ở 1 nửa bên thân trái hoặc bên phải), đồng thời xuất hiện liệt nửa mặt (liệt cùng bên hoặc khác bên so với liệt nửa thân, các nếp nhăn bên liệt mờ hơn bên lành, dễ chảy nước dãi ở bên liệt, nhân trung lệch), nói ngọng hoặc không nói được. Người bệnh nuốt khó, hay bị sặc, thậm chí tụt lưỡi nhưng có thể tăng phản xạ (giảm hoặc tăng phản xạ gân xương ở bên liệt). Trong trường hợp nặng, nếu không cấp cứu kịp thời có thể tử vong trong vòng 48h.
Trước tiên là người bị tăng huyết áp không được chủ quan vì đó là bệnh tuy thầm lặng nhưng có thể giết người bất cứ lúc nào. Vì vậy, cần điều trị theo chỉ định của bác sĩ, không được thay thuốc, không được tạm ngưng hoặc bỏ thuốc không điều trị. Cần có chế độ ăn uống hợp lý, hạn chế ăn mỡ, phủ tạng động vật, da gà, vịt, thịt đỏ (những thực phẩm làm gia tăng mỡ máu), thêm vào đó, người tăng huyết áp cần kiêng rượu, bia và không ăn mặn. Cần có thói quen tập vận động cơ thể bằng mọi hình thức phù hợp với điều kiện và hoàn cảnh của mình nhất…
BS. Việt Anh