Nhồi máu cơ tim (NMCT) là một bệnh lý tim mạch nguy hiểm thường xảy ra khi một vùng cơ tim bị tổn thương, hoại tử do các động mạch vành bị tắc nghẽn làm ngưng đột ngột sự cung cấp máu đến nuôi cơ tim. Những tiến bộ trong chẩn đoán và điều trị NMCT cấp hiện nay là điều trị can thiệp động mạch vành (với hút huyết khối, nong bóng, đặt stent); tiêu sợi huyết hoặc mổ mở cấp cứu và điều trị nội khoa. Tuy nhiên, sau những nỗ lực cứu sống này, người bệnh cần tuân thủ một chế độ điều trị nghiêm ngặt để phòng ngừa tái phát NMCT.
Cục máu đông làm tắc mạch vành.
Dùng thuốc điều trị tại nhà
Phòng ngừa tái phát của NMCT, sau NMCT ra viện, người bệnh cần tiếp tục điều trị. Các thuốc được sử dụng trong điều trị NMCT giúp nhanh chóng khôi phục lưu thông máu ở động mạch vành, giảm đau… Người bệnh cần tuân thủ theo dõi và dùng thuốc theo chỉ định của các bác sĩ để ngăn ngừa các biến cố có thể xảy ra.
Để giảm khả năng tạo huyết khối, ngăn ngừa tái phát NMCT hiện nay bệnh nhân sẽ duy trì một loại thuốc chống ngưng tập tiểu cầu trọn đời, thường là aspirin. Đã có nhiều trường hợp tái nhập viện do tình trạng đau ngực và được chẩn đoán là hẹp hoặc tắc lại trong stent mà nguyên nhân hay gặp nhất chính là bệnh nhân không tuân thủ điều trị.
Để giảm tỷ lệ tử vong, giảm tái cấu trúc cơ tim sau nhồi máu, điều trị suy tim, thuốc ức chế men chuyển hoặc thuốc chẹn thụ thể sẽ được các thầy thuốc căn chỉnh liều để đạt hiệu quả cao nhất cho bệnh nhân và được dùng kéo dài sau NMCT.
Để giảm biến cố rối loạn nhịp, điều trị suy tim, giảm tỷ lệ tử vong, thuốc chẹn beta giao cảm cũng được dùng kéo dài và người bệnh cần phải khám lại thường xuyên để thầy thuốc điều chỉnh liều tốt nhất cho bệnh nhân.
Nhóm thuốc statin có vai trò quan trọng trong bảo vệ tim mạch với khả năng chống viêm thành mạch, ổn định mảng xơ vữa, điều trị rối loạn mỡ máu. Thuốc lợi tiểu cải thiện chuyển hóa tế bào cơ tim…
Như vậy, đối với bệnh nhân sau NMCT, việc dùng thuốc là bắt buộc. Bên cạnh đó, các mạch máu và mô tim phụ thuộc rất nhiều vào chế độ dinh dưỡng, sinh hoạt và tập luyện.
Ăn kiêng sau NMCT
Người bệnh cần thực hiện một chế độ ăn kiêng. Không sử dụng các loại mỡ động vật trong khẩu phần ăn. Sử dụng dầu ăn thực vật (tốt hơn cả là dầu oliu). Chất béo nói chung không quá 30% khẩu phần ăn. Loại bỏ hoàn toàn các loại bơ khi nấu nướng. Tránh các món ăn có chứa lượng cholesterol. Giảm sử dụng muối và các axit béo.
Bổ sung vào chế độ ăn các thực phẩm hải sản như cá, tôm, sò biển… Tăng sử dụng rau xanh, các chất xơ, hoa quả tươi. Có thể ăn các loại cháo loãng và cháo hầm. Sử dụng đồ ăn nhẹ tương tự như các sản phẩm từ sữa chua, các món canh (súp) dễ ăn và nước rau củ nghiền, luộc hấp. Kiêng các món ăn chiên, rán và mỡ. Cần lưu ý đến giới tính của bệnh nhân. Nữ giới cần giảm chỉ số đường huyết, còn nam giới giảm chỉ số cholesterol máu. Chế độ ăn khi bị NMCT cần hạn chế hoặc loại bỏ hoàn toàn các sản phẩm lúa mạch và các món ăn có chứa đường và mỡ. Thực hiện một chế độ dinh dưỡng đúng và ăn kiêng không chỉ giúp giảm cân mà còn giảm chỉ số cholesterol trong máu.
Sinh hoạt và tập luyện sau NMCT
Để phòng ngừa tái phát NMCT, trách nhiệm của bản thân người bệnh là theo dõi cân nặng, ngừa thừa cân, béo phì, bỏ hút thuốc lá nếu có… Đồng thời phải kiểm soát huyết áp dưới 140/90mmHg, dưới 130/80mmHg ở bệnh nhân đái tháo đường hay bệnh thận mạn tính.
Thực hiện nếp sống năng hoạt động thường ngày như chăm sóc cây, làm việc nhà, sử dụng cầu thang bộ, đi xe đạp xen kẽ vào thời gian làm việc… Dần dần, từng bước luyện tập trở lại với công việc đời thường. Duy trì và lựa chọn một bài thể dục tự chọn phù hợp tùy từng thể bệnh nặng hay nhẹ (đi bộ, chạy chậm, đi xe đạp). Mỗi ngày tập luyện khoảng 30-60 phút. Dựa vào ý kiến của thầy thuốc khi làm nghiệm pháp điện tâm đồ gắng sức, bản thân người bệnh cũng tự “lắng nghe cơ thể mình”, tập ở mức độ nào mà cơ thể thấy dễ chịu và sau tập khoảng 5 phút thấy huyết áp và mạch trở lại như trước khi tập là đạt yêu cầu. Không lạm dụng thể dục thể thao vì không phải càng tập nhiều càng chóng khỏi bệnh.
Điều lưu ý là người bệnh cần dũng cảm đối mặt sống chung với trái tim có NMCT bằng tâm lý an nhiên, thanh thản. Dự phòng, ngăn ngừa NMCT tái phát phụ thuộc rất nhiều ở nghị lực, tâm lý lạc quan và sự hiểu biết của người bệnh. Tuân thủ điều trị và khám bệnh định kỳ để đạt hiệu quả điều trị tốt nhất. Khi có các triệu chứng tái phát, bệnh nhân ngậm 1 viên nitroglycerin dưới lưỡi và gọi xe cấp cứu đến bệnh viện ngay.
TS. Tạ Tiến Phước
