Oa ngưu là tên thuốc từ loài ốc sên hoa – loài ốc lớn nhất trong họ ốc sên, sống ở trên cạn, nơi ẩm thấp, phổ biến trong các hốc cây, bụi cây, hàng rào cây xương rồng… Đó là một động vật thân mềm (nhuyễn thể) có vỏ to, tháp có 5-6 vòng xoắn, vòng miệng phồng to và rộng. Từ lâu, ốc sên hoa đã được làm thức ăn bổ dưỡng và làm thuốc. Ốc bắt về, để 24 giờ cho ốc nhả hết chất bẩn hoặc chất độc của cây cỏ mà ốc ăn phải. Đập bỏ vỏ, ruột, dạ dày và thực quản, chỉ lấy phần thịt, xát với muối và phèn chua, rửa sạch cho hết nhớt. Hoặc rải ốc thành lớp mỏng, rắc muối lên, đảo đều 3 lần cách nhau 5 phút. Lấy ốc ra, nhúng vào nước sôi 5-7 phút rồi rửa sạch. Nhể thịt ốc ra khỏi vỏ, cắt bỏ ruột. Cho thịt ốc vào nước muối 5% ngâm trong nửa giờ. Vớt ốc ra, rửa sạch nhớt và tạp chất, để ráo nước. Dùng tươi, không dùng thịt ốc phơi khô hay sấy khô. Ở Pháp, người ta đã nuôi ốc sên hoa trên quy mô công nghiệp và chế biến thịt ốc thành một món ăn-vị thuốc.
Theo y học hiện đại, thịt ốc sên hoa chứa 11% chất đạm, 6,2% đường, 150mg % Ca, 71mg % P, các acidamin chủ yếu là lencin, alanin, valin, acid glutamic, acid apratic… Tỷ lệ chất đạm trong ốc sên hoa cao hơn ốc vặn (10,8%), ốc bươu (10,7%) và các nhuyễn thể khác như sò (8,8g), trai (4,6g), hến (4,5g).
Trong y học cổ truyền, ốc sên hoa có vị mặn, tính hàn, tươi nhầy, có tác dụng bổ dưỡng, giải độc, tiêu viêm, giảm đau, chống co thắt, lợi tiểu…, được dùng trong các trường hợp sau:
Thuốc bồi bổ trí não cho người cao tuổi: thịt ốc sên hoa 1.000g, hoài sơn 600g, đường kính 750g, natri clicarbonat 12,5g, acid benjoic 2,5g, menthol 0,03g. Thịt ốc sên đã làm sạch hấp với nabicarbonat cho nhừ, giã nhỏ. Thêm đường vào, nấu kỹ. Trộn acid benzoic để bảo quản. Hoài sơn rang giòn, tán bột, rây mịn, trộn đều với thịt ốc cho thành khối bột không dính tay. Làm viên 4g. Sấy khô. Ngày dùng 4 viên, trong 15-30 ngày là một liệu trình.
Chữa hen suyễn, thấp khớp: ốc sên hoa 2 con làm thịt, nướng vàng, thái nhỏ, nấu lấy nước đặc. Măng tre 50g, rửa sạch, giã nát, ép lấy nước cốt. Trộn hai nước lại, uống làm 1-2 lần trong ngày. Dùng trong thời gian dài.
Chữa kiết lỵ, tiêu chảy: thịt ốc sên hoa phơi khô, mỗi lần dùng 15g, sao cháy, sắc nước uống, ngày 3 lần, uống liền trong 3-5 ngày.
Chữa tràng nhạc: thịt ốc sên hoa tươi 60g hoặc phơi khô 30g, thái nhỏ, nấu chín với thịt lợn nạc 100g, thêm gia vị ăn trong ngày.
Lương y Hoài Vũ