Những hệ lụy khi bị mắc kẹt lâu trong hang
Trước hết là thiếu ánh sáng, sau đó là đói, rét, không có chỗ nghỉ ngơi, thiếu dưỡng khí… từ đó có thể làm cho người bị mắc kẹt hoảng loạn, lo lắng dẫn đến suy giảm sức đề kháng. Bốn hiện tượng đói, rét, không có ánh sáng, thiếu dưỡng khí sẽ tác động rất lớn đến tâm lý của nạn nhân, nhất là trẻ em như đội bóng nhí Thái Lan đã gặp phải. Bên cạnh đó là một số bệnh tật sẽ tấn công nạn nhân khi sức đề kháng suy giảm. Các loại bệnh này, ngay cả sau khi được cứu ra khỏi hang vẫn luôn rình rập người gặp nạn.
Người bị mắc kẹt trong hang có thể mắc “bệnh hang động”. “Bệnh hang động” gồm nhiều loại khác nhau nhưng điển hình nhất là bệnh lây từ loài dơi. Dơi là loài động vật nguy hiểm vì chúng mang nhiều loại vi sinh vật gây bệnh và luôn có khả năng lây cho con người. Trên thực tế, chúng vốn là loài hoang dã, chỉ ưa sống ở nơi vắng vẻ, không có con người, nhất là hang động, hang càng sâu, càng thiếu ánh sáng càng thích hợp với chúng. Dưới góc độ y học, dơi là một loài động vật có hệ miễn dịch siêu việt, có nghĩa là nhiễm rất nhiều loại vi sinh vật gây bệnh (vi khuẩn, vi nấm, virut) nhưng bản thân dơi không mắc bệnh vì có hệ miễn dịch tốt tới mức gần như không bao giờ bị các loại virut tấn công. Trong khi đó, dơi thường mang các loại virut gây bệnh nguy hiểm như virut Hendra, Nipah, Marburg, ngay cả virut Ebola đều là các loại virut gây bệnh nguy hiểm cho con người (Ebola là bệnh gây tỷ lệ tử vong cao nhất hiện nay). Bằng rất nhiều con đường khác nhau (phân, nước tiểu, nước bọt, nguy hiểm hơn là xác chết của dơi) gieo rắc virut gây bệnh và cả vi khuẩn gây bệnh như Salmonella (gây bệnh thương hàn), vi khuẩn Leptospira thường có trong nước tiểu của dơi, chuột (gây sốt vàng da chảy máu) khắp nơi, nếu người tiếp xúc các loại chất thải này của dơi sẽ có nguy mắc bệnh rất cao. Trong khi đó, những người mắc kẹt trong hang dài ngày nguy cơ tiếp xúc với chất thải của dơi trong môi trường (nước, đất, không khí…) là rất lớn nhưng sức đề kháng của nạn nhân ngày một suy giảm dần do thiếu ăn, thiếu uống, rét, căng thẳng thần kinh, lo lắng…
Các cầu thủ nhí Thái Lan ngay sau khi được giải cứu được đưa ngay đến bệnh viện để chăm sóc đặc biệt.
Ở nơi hang động rộng, liên thông dễ dàng với bên ngoài, một số loài chim dễ dàng lưu trú trong hang, nhất là các loài ăn thịt dơi, chuột, khi phân của chim đào thải ra có vô số vi sinh vật gây bệnh. Nếu người tiếp xúc với phân của chúng hoặc hít phải không khí chứa tác nhân gây bệnh từ phân chim hoặc từ lông chim thì có nguy cơ mắc bệnh do từ dơi, chuột lây sang chim, từ đó lây sang người. Đó là bệnh thương hàn do vi khuẩn Salmonella có trong phân chim đào thải ra môi trường (nước) hoặc mắc bệnh viêm phổi rất nặng do nhiễm nấm Histoplasma.
Ngoài ra, virut có thể lây từ dơi do chúng ăn trái cây, làm rơi quả xuống đất, nếu người nhặt ăn (do đói) sẽ bị nhiễm virut gây bệnh, bởi vì nước bọt của dơi chứa rất nhiều vi sinh vật gây bệnh.
Tại sao người bị nạn sau khi giải cứu cần được đưa đến bệnh viện ngay?
Trước hết là để cách ly với cộng đồng trong một thời gian cần thiết đề phòng các nạn nhân này mang trong mình mầm bệnh lây nhiễm nguy hiểm. Thứ đến là do nạn nhân bị mắc kẹt quá lâu thiếu dinh dưỡng, kiệt sức cần hồi sức ngay. Thêm vào đó, sau khi được giải cứu nếu được cho ăn uống đầy đủ, rất có thể bị mắc “hội chứng tái dưỡng”, tức là gây rối loạn chuyển hóa sau khi được bồi phụ thức ăn do một thời gian dài thiếu dưỡng chất. Rối loạn chuyển hóa rất đa dạng như không hấp thu được, hấp thu kém hoặc gây rối loạn tiêu hóa (chán ăn, không muốn ăn, đầy hơi, trướng bụng, đau bụng, thậm chí gây tiêu chảy…) hoặc sự bài tiết men gan, tụy tạng, mật bị suy giảm.
Mặt khác, theo các chuyên gia, các nạn nhân, nhất là trẻ em có thể gặp phải chấn thương tâm lý do sống trong bóng tối nhiều ngày, do xa gia đình, nhớ người thân, lo lắng, thiếu thốn đủ thứ gây mất ngủ rất dễ bị trầm cảm. Vì vậy, ngay từ đầu cần có trợ giúp ngay của cán bộ y tế.
Khi được chuyển về cơ sở y tế, trước tiên các nhân viên y tế cần kiểm tra thân nhiệt của các nạn nhân đề phòng hạ thân nhiệt, kiểm tra sự nhiễm trùng, nhất là viêm phổi (khám lâm sàng, xét nghiệm…) và kiểm tra tổng thể, trên cơ sở đó các nạn nhân sẽ được điều trị kịp thời. Họ phải cảnh giác rất cao, đề phòng “bệnh hang động” lây sang cho người khác. Đồng thời, nạn nhân sẽ được bổ sung dinh dưỡng hợp lý, theo dõi thật cẩn thận để nạn nhân không mắc “hội chứng tái dưỡng”.
PGS.TS.BS. Bùi Khắc Hậu
