Nguy cơ đột quỵ ở người tăng huyết áp và cách sơ cứu

Khi không được điều trị thường xuyên và theo dõi hằng ngày, tình trạng THA có thể gây ra các hậu quả nghiêm trọng như đột quỵ, nhồi máu cơ tim và suy thận. Theo thống kê của Tổ chức Y tế Thế giới, hiện có hơn 1,5 tỉ người mắc phải căn bệnh THA. Tại Việt Nam, kết quả khảo sát cho thấy 25% người dân mắc bệnh THA, trong đó 40% không được điều trị. Sau đây là những kiến thức giúp bạn nhận biết sớm bệnh THA và sơ cứu khi gặp người đột quỵ.

Các biểu hiện của THA

Nhức đầu: Đau nhức phía sau gáy hay trước trán, thường vào buổi sáng, đôi khi kéo dài cả ngày; Chóng mặt: cảm giác đi đứng không vững và hơi nặng đầu; Mệt: cảm giác nặng ở ngực, hơi khó thở; Ù tai, mất ngủ, mắt mờ, miệng lệch, phát âm khó, yếu liệt tay chân vài giây đến vài phút, chảy máu cam tái phát nhiều lần… Khi người bệnh bị THA, hãy để người bệnh được nghỉ ngơi, thư giãn hoàn toàn. Người bệnh không nên nói nhiều vì khi nói không chỉ thanh quản hoạt động mà các cơ quan khác cũng chịu ảnh hưởng làm HA càng tăng cao. Dùng máy đo HA để xác định mức độ tăng và có biện pháp xử lý phù hợp.

Cách sơ cứu người đột quỵ: đặt bệnh nhân nằm đầu thấp, mặt nghiêng sang một bên,…

Nguy cơ bị đột quỵ khi thời tiết lạnh

Đột quỵ vì uống nhiều rượu

Nguyên nhân dẫn tới xuất huyết não gây đột quỵ chủ yếu do bệnh nhân sử dụng chất kích thích, thuốc lá, rượu bia quá độ. Điều này tác động trực tiếp tới HA, làm HA tăng. Trong não có rất nhiều mạch máu nhỏ, khả năng chịu áp lực kém. Đặc biệt, với những người bị THA, một số mạch máu đã bị xơ vữa, khi huyết áp tăng cao, việc xuất huyết là khó tránh khỏi.

Thời tiết lạnh làm THA

Ngoài nguyên nhân sử dụng chất kích thích, thời tiết thay đổi cũng làm cho các mạch máu co lại dẫn tới THA gây xuất huyết não. Người cao tuổi có nhiều nguy cơ bị xuất huyết não khi thời tiết thay đổi đột ngột.

Bên cạnh đó, khi trời lạnh, các cụ ông, cụ bà thường ít vận động dẫn tới tăng cân. Tăng cân cũng là yếu tố làm huyết áp tăng và tăng nguy cơ bị đột quỵ. Trong các ca bị xuất huyết não có nhiều bệnh nhân bị THA nhưng không uống thuốc đều đặn. Một số người uống thuốc một thời gian, thấy HA trở lại bình thường thì tự ý ngưng thuốc bởi 2 lý do: Một là những người này nghĩ mình đã khỏi bệnh; hai là sợ huyết áp đã bình thường, uống thêm thuốc làm huyết áp tụt. Điều cần nhấn mạnh, những bệnh nhân THA không được bỏ thuốc và cần hiểu mình phải sử dụng loại thuốc này suốt đời.

Đa số bệnh nhân đột quỵ khi chuyển tới bệnh viện đều trong tình trạng muộn, hậu quả là họ phải sống tàn phế suốt đời hoặc tử vong.

Để kịp thời giúp người thân được cứu sống và có cơ hội phục hồi khi bị đột quỵ, thân nhân cần nhanh chóng đưa đến bệnh viện trong 3 giờ đồng hồ kể từ khi xuất hiện các triệu chứng sau:

Bệnh nhân đột ngột có cảm giác tê hay yếu liệt ở mặt, tay hoặc chân, bỗng dưng không nói được hoặc nói nhảm, mất thị lực (đặc biệt chỉ xuất hiện triệu chứng ở một bên mắt), đau đầu dữ dội, chóng mặt, cơ thể mất thăng bằng, không thể vận động theo ý muốn.

Với những người đã từng bị đột quỵ, được điều trị hồi phục, cần lưu ý đến khả năng tái phát. Tỉ lệ đột quỵ tái phát trong 5 năm đầu tiên là 25%. Để giảm thiểu nguy cơ tái phát đột quỵ, những bệnh nhân này cần uống thuốc đúng theo toa của bác sĩ và tái khám đều đặn.

Cách sơ cứu đột quỵ

Với bệnh nhân chưa rơi vào hôn mê nhưng có biểu hiện: nhức đầu, chóng mặt kèm theo tê nửa người (tê mặt, tê tay chân). Hoặc bệnh nhân nói đớt, nói khó, nuốt nghẹn…, phải đưa ngay đến cơ sở y tế gần nhất.

Với bệnh nhân rơi vào trạng thái hôn mê, tiểu tiện không tự chủ, nuốt sặc thì cho người bệnh nằm nghiêng đầu về một bên. Cách này sẽ giúp người bệnh tránh tình trạng trào ngược đờm dãi vào khí quản gây tắc nghẽn đường thở dẫn đến ngưng tim ngưng thở. Lúc này, người bệnh bị liệt hô hấp nên khi đờm dãi tiết ra thì bệnh nhân lại không nuốt được xuống thực quản. Do đó, tuyệt đối không cho người bệnh uống nước.

Khi chuyển lên taxi hay xe cấp cứu luôn để bệnh nhân nghiêng đầu một bên. Người nhà không được thoa dầu cạo gió, không sử dụng kim chích vào đầu các ngón tay… vì những cách này không hiệu quả mà còn gây tổn thương cho cơ thể, thậm chí sự chà xát, gây áp lực lên mạch máu còn khiến cơ thể người bệnh dễ THA. Cũng không nên cho người bệnh uống thuốc hạ huyết áp vì tình trạng hạ HA đột ngột sẽ gây tổn thương não nặng hơn. Hơn nữa, tổn thương của đột quỵ lại xảy ra ở vùng thần kinh trung ương của não bộ, do đó, những biện pháp này rất ít công dụng. Do đó, cần gọi xe cấp cứu để chuyển bệnh nhân tới trung tâm đột quỵ nhanh nhất. Nếu đưa bệnh nhân đến bệnh viện sau 3 giờ (giờ vàng) thì việc điều trị đột quỵ cho người bệnh sẽ khó khăn hơn. Nếu nhập viện trễ, tế bào não rất khó hồi phục như những tế bào thông thường; người bệnh có thể bị yếu liệt tứ chi suốt đời, không nói được, di chứng thần kinh, rối loạn hành vi, không tự ăn uống được.

BS. Nguyễn Văn Thịnh