Nhưng thực ra chúng ta đang có một cái nhìn thiếu công bằng. Nói thẳng, tôi thách bất kỳ ai có thể sống mà không có chất béo?!
Trong thời đại công nghệ thông tin như hiện nay, thật dễ dàng để thổi bùng một sự việc. Chỉ cần bạn lia nhẹ qua các trang mạng, báo đài và thậm chí là các tài liệu sâu “hoăm hoắm” của y học, bạn không khó để tìm ra các lời kể lể, đổ lỗi và thậm chí là kết án với chất béo. Đơn cử nhé: chất béo là thủ phạm của bệnh mạch vành, là yếu tố nguy cơ chịu trách nhiệm nhất với tăng huyết áp, đột quỵ não, là nguyên nhân trực diện của gan nhiễm mỡ và cả suy giảm tình dục nữa. Với cả một nhà chuyên môn và không chuyên môn, với những lời lẽ ấy, nghe ra, chất béo có vẻ tội đồ. Nhà nhà, người người kỳ thị chất béo. Nhưng thật ra chúng ta đang rất không công bằng. Chúng ta chỉ nhìn thấy mặt tiêu cực của chất béo. Còn mặt tích cực hoặc mặt sinh học hữu dụng của nó thì lại không ai nói hoặc ỉm đi. Nó, chất béo, đang âm thầm góp phần duy trì sự sống cho chúng ta. Nó quan trọng đến mức, không ai có thể sống mà không có chất béo. Sự thể này xem rất vô lý. Vậy thì tôi sẽ diễn giải ngay sau đây.
Không ai có thể sống mà không có chất béo
“No” chất béo: bạn mãi là con nít
Đã sinh ra là một thực thể của xã hội, bạn không thể tránh được vòng tuần hoàn bất tận của loài người: sinh ra, lớn lên, trưởng thành, già cỗi và bắt đầu một vòng thế hệ khác. Có sinh ra thì ắt phải có lớn lên. Bạn tưởng rằng bạn không cần cố gắng thì bạn vẫn cứ lớn lên. Bạn không cần cố gắng thì đến 15 tuổi, bạn vẫn dậy thì. Bạn thấy thế, bạn nghĩ thế, nhưng lại không thế. Không có sự tự nhiên đến dễ dàng ấy. Tất cả kỳ tích chuyển biến một đứa bé trai thành một chàng thanh niên vạm vỡ, thân hình đồ sộ, cuốn hút, săn chắc, cuồn cuộn, chuyển biến một đứa bé gái ngây thơ, hồn nhiên thành một thiếu nữ đường cong bốc lửa, dịu dàng mà khó dứt, là nhờ vào chất béo. Mà chính là 2 hoóc-môn dậy thì trong cơ thể là testosteron với nam giới và estrogen với nữ giới. Một điều thú vị như thể 2 nhân 5 rõ là 10, gốc gác của 2 hoóc-môn này chính là chất béo, nó được tổng hợp, cấu thành từ chất béo. Nếu tôi làm một phép biến hóa thổi phù hoàn toàn chất béo ra khỏi cơ thể bạn, thì bạn yên tâm nhé, bạn sẽ không có đủ 2 hoóc-môn đó trong cơ thể. Và hậu quả nhãn tiền bạn biết rồi đấy, thiếu nữ sẽ mãi chỉ là bé gái và chàng thanh niên tuấn tú mãi mãi chỉ là một đứa bé trai ngốc nghếch khờ khạo mà thôi.
“No” chất béo: bạn có khi lại ra nghênh chiến với hổ
Trong cuộc sống hàng ngày của bạn, bạn vẫn trải qua những cung bậc cảm xúc khác nhau. Thích thì yêu thôi, ghét thì để đấy. Vui thì hạnh phúc mà hoảng sợ thì trốn tránh. Nó không những làm cho cuộc sống của bạn trở nên đầy màu sắc, muôn thi vị mà đôi khi nó còn giúp bạn tồn tại và bảo vệ sự sống. Bạn không tin tôi ư? Vậy thì tôi đưa ví dụ ra ngay đây. Nếu giả sử như bạn gặp thú dữ, bạn cần phải biết hoảng sợ và bỏ chạy hoặc tìm cách chống đỡ. Nếu không, thú dữ (như hổ) sẽ rất vui lòng mượn ngay một cánh tay của bạn làm thức ăn mà không cần xin phép. Mạng sống của bạn lúc đó có lẽ chỉ tính bằng giây. Nhưng thực tế, bạn có nội lực trào lên rất phi thường. Nó sẽ thôi thúc bạn phải chạy đi, trèo lên cây cao, phản ứng thật nhanh, hét lên thật mạnh và guồng chân hết tốc lực mặc dù vừa trước đó bạn mới than mệt hết cả linh hồn. Điều đó có được là nhờ một hoóc-môn tên là cortisol. Đây là hoóc-môn đa tác dụng và cụ thể trong trường hợp này, giúp bạn phản ứng mau lẹ với tình huống. Cortisol được tổng hợp từ chất béo đó. Nó là đứa con sinh ra từ chất béo. Nó giúp bạn ngay tức khắc chạy phắt lên cành cây cao để tránh hổ. Nó là một hoóc-môn cao trào của sự hoảng sợ. Còn nếu không có cortisol, bạn chẳng thể trèo nhanh như thế được đâu. Thử hỏi, trong tình huống này, nếu không có chất béo, thì có lẽ, khi gặp hổ, bạn đã bình thản đi ra và nói: “Hello, chào hổ nhé”.
“Hoóc-môn mặt trời” này sẽ chẳng thể hiện hữu nếu không có chất béo
“No” chất béo: tiêu chảy là thuật ngữ bắt buộc
Bạn đi làm vì cái gì? Thôi thì có nhiều mục đích khác nhau. Nhưng truy gốc tới cùng, có lẽ cũng chỉ vì dăm ba cái tứ khoái ở trên đời. Một trong cái khoái đó là ăn. Ăn mà, ai mà chả muốn. Nó làm cho ta hết mệt (vì no nê), nó làm cho ta vui (vì kích thích tiết hoóc-môn hưng phấn), nó làm ta khỏe (vì có sức chữa bệnh). Nhưng ăn mới chỉ đạt một nửa của sự cực khoái. Bởi nếu như vừa ăn xong, trông chừng 60 phút sau bạn lại chạy ra cầu tiêu ôm lấy cuộn giấy vệ sinh ngay thì ăn lại là một nỗi hoảng sợ. Ăn là phải tiêu được, tiêu được là phải “đi” trong khuôn khổ được. Mỗi ngày, bạn chỉ nên “đi” (đi tiêu đó) 1 – 2 lần là cùng lắm thì bạn mới thấy thoải mái và hài lòng. Nhưng muốn có nó thì không dễ. Bởi muốn được như vậy, bạn cần có mật (và chính xác là axít mật) để hấp thu. Có tất cả 8 loại axít mật khác nhau, kể cả dạng nguyên bản và biến thể. Nhưng dù có dưới dạng nào thì axit mật vẫn là axít mật, nó vẫn là chất được cấu tạo từ chất béo. Chất béo là nguồn gốc không thể chối cãi để tạo ra axít mật, đến lượt mình, axít mật lại điều hòa sự hấp thu, tiêu hóa. Không có chất béo lẽ tất nhiên làm gì có axít mật, không có axít mật thì bạn đừng mơ đến một bữa ăn tiêu được hoàn hảo. Giống như người bị cắt bỏ túi mật, người ta rất phải khổ sở với ăn uống. Nói ngắn gọn, không có chất béo, tiêu chảy là một thuật ngữ bắt buộc bạn phải nhớ trong từ điển sống của bạn.
“No” chất béo: không có tiếng cười trẻ thơ
Người ta chỉ nghĩ đơn giản cứ yêu nhau đi, cứ có tinh trùng và vòng kinh nguyệt đi là sẽ có con thôi. Ấy thế mà vẫn “bé cái nhầm” nhé. Nếu không có đủ chất béo, bạn không thể có con. Vì một hoóc-môn tuyệt đỉnh trong cơ thể người phụ nữ, progesteron-giúp bà mẹ mang thai, lại được sinh ra từ chất béo. Chất béo là nguyên liệu để tổng hợp nên thứ hoóc-môn kỳ diệu đó. Hoóc-môn ấy giúp tử cung giãn ra, to lên, mềm ra, tiết nhiều dịch để nuôi nấng thai nhi. Vậy bạn đã muốn có tiếng cười trẻ thơ cho tết năm sau không? Nếu có thì đừng kỳ thị chất béo nữa nhé.
Nếu không có đủ chất béo, bạn không thể có con
“No” chất béo: xương mục sau vài tháng
Bạn thử cười lên, lấy tay gõ vào răng thử, “cộc cộc” giòn giã đúng không? Bạn thử thu ngón tay lại, gõ lên cánh cửa, lại “cộc cộc” tiếp đúng không? Mấy thứ “cộc cộc” đó chính là do âm thanh của những vật cứng va đập vào nhau. Vật chất cứng nhất trong cơ thể đó là xương. Xương được cấu thành từ canxi, một đứa trẻ cấp 2 đã học điều này. Nhưng quan trọng là canxi kìa. Nó không được ngẫu nhiên đi vào cơ thể bạn, dù bạn có cố gắng đổ hàng ống canxi vào trong miệng. Bởi việc hấp thu canxi cần có vitamin D. Loại “hoóc-môn mặt trời” này sẽ chẳng thể hiện hữu nếu không có chất béo. Nó được tổng hợp từ chính chất béo. Chất béo là anh em, họ hàng, “dây mơ rễ má” với vitamin D và các loại biến thể của của chúng. Vitamin D giúp canxi dễ dàng hấp thu từ ruột vào máu, nó làm cho canxi dễ dàng tích tụ trong xương. Xương chắc được chính là nhờ vào đậm độ cao canxi có trong đó. Vậy thì hóa ra, xương chắc được là nhờ vitamin D, mà suy cho cùng xương chắc được là nhờ vào có chất béo. Sẽ không quá, nếu không có chất béo, canxi sẽ bị lấy hết ra từ xương. Và chỉ sau vài tháng, xương sẽ gãy gục như củi mục ấy thôi. Xem ra, chất béo quý hóa quá, phải không?
Thay cho lời kết: sẽ còn rất nhiều khía cạnh sinh học tuyệt diệu nữa của chất béo, không có đủ thời gian bàn thêm. Để kết thúc vấn đề, tôi muốn gửi gắm một điều: chất béo không hoàn toàn xấu, không chỉ là kẻ tội đồ, nó còn là một vật chất không thể thiếu với sự sống. Điều xấu chính là ở nếp sống của chúng ta kìa. Khi bạn sử dụng chúng không khôn ngoan thì chất béo lại mang lại đầy rắc rối. Sự khôn ngoan đó như nào, chúng ta sẽ hẹn gặp ở một lần khác sau.
BS. YÊN LÂM PHÚC
