Cây kim anh còn có tên khác là kim anh tử, mác nam coi (Tày), thích lê tử, đường quán tử thuộc họ hoa hồng. Dược liệu là quả già (đế hoa lõm biến thành) bổ dọc. Quả đóng có góc, màu vàng nâu nhạt, rất cứng, có nhiều lông tơ. Vị hơi ngọt, chát, khi quả chín tới biến thành màu đỏ, phơi khô, loại bỏ gai cứng.
Một số bài thuốc từ kim anh tử:
Chữa di mộng hoạt tinh, và lưng gối mỏi đau:
Dùng quả kim anh 20g, củ súng và cẩu tích mỗi vị 16g, sắc uống, 10 ngày là một liệu trình.
Chữa suy nhược thần kinh, di mộng tinh, hoạt tinh, viêm ruột:
Kim anh 500g, ba kích 250g, tua sen 50g. Hai vị kim anh và ba kích thái mỏng, sao vàng, tán nhỏ, cho vào một túi nhỏ cùng với tua sen, rồi nấu với 3 lít nước còn chừng 1 lít.
Lọc kỹ, để riêng, tiếp tục nấu với 2 lít nước nữa cho đến khi còn 0,5lít, lọc lấy nước bỏ bã. Trộn hai nước lại, cho thêm đường (1.000g), khuấy tan, cô đặc còn 1 lít là được.
Để nguội, thêm vài giọt tinh dầu cam cho thơm. Mỗi ngày uống 2 thìa canh, chia làm hai lần.
Kim anh tử
Chữa tiểu són, tiểu rắt:
Kim anh 10g, tang phiêu tiêu 10g, tua sen 10g, sơn dược 12g. Tất cả phơi khô, sắc với 400ml nước còn 100ml, uống làm hai lần trong ngày. Dùng 3 – 5 ngày
Viên bổ huyết và ích tinh khí:
Quả kim anh (bỏ gai, hạt) 160g, sa nhân 80g, tán nhỏ, làm thành viên với mật. Viên bằng hạt ngô, uống lúc đói, mỗi lần 50 viên, uống với rượu nóng.
Chữa ra mồ hôi trộm, ù tai, chân tay tê mỏi:
Cao quả kim anh 184g, hoàng bá, khiếm thực mỗi vị 180g; sa sâm nam, sơn dược mỗi vị 120g. Hạt sen, tỏa dương, táo nhân, mạch môn, hên tu, tri mẫu, long cốt, mẫu lệ mỗi vị 75g.
Tất cả tán bột, trộn đều, làm thành viên. Ngày uống 6g. 10 ngày là một liệu trình.
Bài thuốc bổ sinh khí:
Quả kim anh, khiếm thực, hai vị đồng lượng, sấy khô tán nhỏ, làm thành viên bằng hạt ngô. Ngày uống 10-20 viên (Thủy lục nhị tiên đơn).
Kim anh hoa đỏ dễ nhầm với kim anh tử.
Trị sa tử cung, sa trực tràng:
Kim anh tử 30g, ngũ vị tử 6g, sắc nước uống. Trường hợp sa tử cung lâu ngày có thể kết hợp với bài thuốc bổ trung ích khí uống.
Trị trẻ em đái dầm, đái nhiều lần do thận hư:
Kim anh tử lượng vừa đủ nấu thành cao cho uống.
Lưu ý:
Bệnh mới phát sốt, người nhiệt táo kết không nên dùng. Tránh nhầm kim anh tử với một loài hồng dại mọc hoang trong rừng, có dáng cây và hoa rất giống nhưng hoa lại có màu đỏ mà nhân dân Lạng Sơn vẫn gọi là kim anh hoa đỏ. Cây này không được dùng làm thuốc.
Bác sĩ Lê Nam