Nhiều nghiên cứu đã chứng minh, dinh dưỡng của người mẹ trong thời kỳ mang thai có vai trò quan trọng đối với sự phát triển của thai nhi. Ở Việt Nam, chiều cao trung bình của trẻ từ 1-5 tuổi gần như thấp nhất so với một số nước trong khu vực như Brunei, Indonesia, Nhật, Philippine, Singapore, Thái Lan. Đó là hậu quả của việc thiếu nhận thức cũng như thực hành đúng dinh dưỡng, trong đó có giai đoạn dinh dưỡng thai kỳ.
Dinh dưỡng thai kỳ liên quan tới cân nặng khi sinh của trẻ
Chế độ dinh dưỡng của mẹ trong thời gian mang thai là yếu tố liên quan rõ rệt nhất đến cân nặng của trẻ lúc chào đời. Rất nhiều nghiên cứu khẳng định rằng, nếu bà mẹ được cung cấp thức ăn đầy đủ và cân đối trong thời gian mang thai sẽ bảo đảm cho thai nhi tăng cân tốt, kể cả con của các bà mẹ suy dinh dưỡng. Ngược lại nếu bà mẹ mang thai thiếu ăn hoặc ăn uống không cân đối sẽ tăng nguy cơ sinh con non tháng, nhẹ cân.
Cân nặng lúc sinh thể hiện cơ hội sống sót, trưởng thành, khả năng phát triển xã hội trong thời gian dài và tâm lý xã hội của trẻ em mới sinh. Trẻ sơ sinh nhẹ cân (dưới 2.500g) gặp nhiều rủi ro về sức khỏe. Trẻ bị thiếu dinh dưỡng ngay từ trong bụng mẹ gặp nhiều nguy cơ tử vong cao trong những tháng, năm đầu đời. Những trẻ em còn sống thường có hệ miễn dịch yếu hơn và có nguy cơ bị nhiễm bệnh tật cao. Những trẻ này còn tiếp tục bị suy dinh dưỡng và không có sức mạnh thể chất trong suốt cuộc đời. Trẻ sinh non tháng, nhẹ cân khi lớn lên tăng nguy cơ mắc bệnh mạch vành, tăng huyết áp, đái tháo đường, giảm dự trữ thận, giảm chức năng phổi, chậm dậy thì, dễ bị trầm cảm và tỷ lệ tử vong vì bệnh tim mạch cao. Trẻ em sinh nhẹ cân cũng thường có chỉ số thông minh thấp và khả năng nhận thức kém, ảnh hưởng tới khả năng học tập và cơ hội làm việc khi trưởng thành.
Những loại thực phẩm giàu vitamin nhóm B tốt cho phụ nữ có thai.
Dinh dưỡng thai kỳ liên quan đến một số dị tật bẩm sinh
Khi mang thai, đặc biệt là trong 3 tháng đầu nếu người mẹ dinh dưỡng không đủ sẽ bị giảm sức đề kháng, tăng nguy cơ mắc một số bệnh truyền nhiễm có thể để lại các khuyết tật cho trẻ như tim bẩm sinh, sứt môi hở hàm ếch…
Thiếu axit folic (vitamin B9) là nguyên nhân chính gây dị tật ống thần kinh ở trẻ sơ sinh. Theo Vụ Sức khỏe Bà mẹ – Trẻ em (Bộ Y tế), thống kê cho thấy, chỉ 12% phụ nữ có thai ở Việt Nam đáp ứng trên 77% nhu cầu khuyến nghị về axit folic.
Dinh dưỡng thai kỳ liên quan đến sự phát triển trí tuệ của trẻ
Ngay từ ngày thứ 18 của phôi đã có mầm mống hình thành não và khi phôi được 3 tháng tuổi thì não đã có đủ các thành phần. Thời điểm 20 tuần tuổi là cột mốc quan trọng trong sự phát triển của thai nhi, khi não bộ tăng mạnh về khối lượng và dần hoàn thiện về chức năng. Từ tuần 20 đến khi chào đời, kích thước não bộ tăng gấp 6 lần và tế bào thần kinh kết nối phức tạp hơn. Sự trưởng thành của não bộ rất quan trọng cho việc học hỏi và trí nhớ về sau. Quá trình này cần rất nhiều dưỡng chất như axit folic, vitamin B6, B12, mangan, đồng, iod, vitamin D, cholin, sắt và kẽm. Giai đoạn 3 tháng cuối thai kỳ là giai đoạn não bộ tăng trưởng và trưởng thành nhanh nhất, vì vậy cần cung cấp đủ nhu cầu tăng thêm về năng lượng và các chất dinh dưỡng cho người mẹ khi mang thai.
Nghiên cứu ảnh hưởng của trẻ nhẹ cân khi sinh do người mẹ thiếu dinh dưỡng trong thai kỳ lên chỉ số IQ cho thấy: Với mỗi 1kg nhẹ hơn khi sinh ra (so với anh/chị em sinh đôi) IQ ngôn ngữ về sau sẽ thấp hơn 13 điểm. Chế độ ăn của người mẹ khi mang thai đủ axit béo không no cần thiết, đủ DHA sẽ giúp trẻ có trí thông minh, thị giác tốt và hệ tim mạch khỏe mạnh.
Cũng theo Vụ Sức khỏe Bà mẹ – Trẻ em, tỷ lệ thiếu máu thiếu sắt ở phụ nữ mang thai Việt Nam khá cao, đặc biệt là thiếu kẽm lên tới 80,3%. Tỷ lệ phụ nữ có thai đáp ứng trên 77% nhu cầu dinh dưỡng khuyến nghị về vitamin A, D, E, B2, B6, B12, axit folic không cao, nhất là vitamin E (1%), D (9%).
Dinh dưỡng thai kỳ liên quan đến một số bệnh mạn tính không lây của trẻ khi trưởng thành
Một số nghiên cứu cho thấy, mẹ thiếu dinh dưỡng vào đầu thai kỳ, trẻ có nguy cơ cao béo phì và bệnh tim mạch khi trưởng thành. Ngược lại, mẹ thiếu dinh dưỡng vào cuối thai kỳ, trẻ sẽ có nguy cơ rối loạn khả năng dung nạp glucoza cao hơn.
Có thể thấy, dinh dưỡng là yếu tố rất quan trọng cho hình thành và phát triển thai nhi cũng như cho quá trình phát triển thể lực và sức khỏe sau này.
Minh Thúy
(Theo Vụ Sức khỏe Bà mẹ – Trẻ em và UNICEF)
