Vẫn sống
Chúng ta là những thực thể sinh học sống tồn tại hiện hữu trên trái đất này. Giống như bao thực thể sinh học khác, chúng ta cần năng lượng để duy trì cuộc sống hàng ngày. Năng lượng đó được lấy từ các chất dinh dưỡng trong thực phẩm.
Về cơ bản, chúng ta cần 3 nhóm chất dinh dưỡng đại thể (một số người gọi là các đa chất dinh dưỡng). Chúng bao gồm: glucid (glucose và chất đồng đẳng, quen được gọi là bột đường), lipid (axít béo và các chất đồng đẳng, quen gọi là chất béo), protid (các protein, quen gọi là chất đạm). Mỗi một chất có một vai trò riêng trong cơ thể và có giá trị riêng giúp chúng ta tồn tại. Trong đó glucid chủ yếu có vai trò cung cấp năng lượng. Tất cả hoạt động hàng ngày của chúng ta từ ăn, ngủ, đọc sách, đọc báo, quét nhà, giặt quần áo, trông trẻ, đi học, đi làm, giải quyết công việc, gặp gỡ bạn bè, đối tác… đều cần năng lượng và chúng chủ yếu được lấy từ glucid. Nếu không có đủ glucid, chúng ta sẽ rất mệt, nhanh chóng bị hụt hơi, thiếu năng lượng và uể oải. Thậm chí nếu thiếu quá chúng ta có thể các biến chứng nghiêm trọng như ngất, hôn mê. Ở đây không có hiện tượng thậm xưng hay hù cho sợ, nói có dẫn chứng: khi bạn mới ăn xong bạn sẽ thấy khỏe khoắn vô cùng. Đó là vì glucid đang đầy tràn trong cơ thể. Nhưng sau khi cách xa bữa ăn chừng 4 – 5 tiếng đồng hồ, chẳng hạn như cuối buổi sáng, cuối buổi chiều, chúng ta cảm thấy rất mệt, thậm chí chẳng muốn nhấc chân tay vào việc gì. Nếu chúng ta cứ cố tình tiếp tục nhịn và không cung cấp thêm thực phẩm giống như những người bó buộc ăn kiêng (nhịn ăn mấy bữa liền) hoặc những người bị đái tháo đường dùng thuốc sai quy cách, glucid bị thiếu hụt nghiêm trọng. Khi đó, nồng độ glucose máu hạ thấp dưới ngưỡng an toàn. Chúng ta sẽ thấy một vài cô nàng mình hạc xương mai bị ngất tại văn phòng làm việc. Hoặc một số cô bác bị đái tháo đường bị ngất tại nhà. Đó là tình trạng thiếu hụt glucid quá mức, cụ thể ở đây là hạ thấp glucose. Như vậy glucid rất quan trọng trong việc tạo ra năng lượng sống.
100g cơm có chứa khoảng 15% nước 75% glucid hay là carbohydrate 8% protein và có khoảng
1,5% lipid
Quay trở lại vấn đề chính, chúng ta cần glucid để sống, điều rõ ràng là chúng ta cần bộ ba bắt buộc 3 chất dinh dưỡng đại thể. Nhưng oái ăm ở chỗ, mỗi chất dinh dưỡng lại gần như chỉ tồn tại trong 1 loại thực phẩm riêng biệt. Chúng tôi nói là gần như nghĩa là không hoàn toàn như vậy. Ví dụ, chuối có chủ yếu glucid, là kho của glucid, nhưng vẫn chứa một ít chất đạm, chất khoáng, vitamin. Cam chứa chủ yếu là glucid, một ít vitamin C, axít ascobic, một ít muối khoáng. Trong khi đó thịt bò chứa chủ yếu chất đạm, một ít chất béo, glucid và một ít muối khoáng. Dầu mỡ chứa gần 100% là các axít béo. Vậy nên sẽ không có giải pháp cho người lười ăn là ăn một thứ và đủ mọi thứ trên thế giới này. Ngoại trừ cơm.
Cơm là một loại thực phẩm khá đặc biệt. Nó là tổng kho của glucid nhưng chứa một lượng khá các chất dinh dưỡng khác. Tính chi tiết: trong 100g cơm hàng ngày chúng ta ăn có chứa khoảng 15% nước, 75% glucid hay là carbohydrate, 8% protein và có khoảng 1,5% lipid. Như vậy cơm đúng là có tràn trề và dồi dào glucid. Nó được gọi là tổng kho của glucid không sai. Thêm vào đó, nó còn chứa cả lipid và protid. Mặc dù có ít protid và ít lipid nhưng lượng này vẫn có thể cung cấp cho cơ thể phần nào đó. Quan trọng hơn nữa, cơ thể có một số phản ứng hóa sinh chuyển thể glucid thành các axít amin để tái tạo protid, chuyển thể glucid thành axít béo để tái tạo thành lipid. Nghĩa là nếu chỉ ăn cơm thì chúng ta vẫn có đủ năng lượng để sống vì quá nhiều glucid, có một phần nhất định protid và lipid. Câu trả lời cho câu hỏi “nếu chỉ ăn cơm liệu chúng ta có tồn tại?” sẽ là: nếu chỉ ăn cơm thì chúng ta vẫn sống trên trái đất này. Điều này được chứng minh bằng thực tiễn khi cách khoảng 40 – 50 năm về trước, đất nước chúng ta nghèo đói, bữa ăn chỉ đa phần gồm cơm, củ, khoai, ngô, sắn nhưng cả đất nước vẫn sống và vẫn tồn tại để chiến thắng rất nhiều kẻ thù lớn mạnh khác. Ngay cả trong thời đại ngày nay, nhiều học sinh học giỏi nhưng bữa ăn của họ chỉ đa phần là cơm và cà muối, họ vẫn sống, tồn tại và học giỏi như bao học sinh khác.
Nhưng sống không thọ, không khỏe
Một điểm đáng tiếc cho câu trả lời ở trên là phần đuôi của nó không hoàn hảo. Đồng ý là chỉ ăn cơm thì chúng ta vẫn sống nhưng cuộc sống ấy lại là cuộc sống không khỏe mạnh và không sống thọ. Đó là vì chúng ta bị thiếu hụt dinh dưỡng nghiêm trọng và cơ thể trở nên mất cân bằng đến mức có thể ảnh hưởng tới các chức năng. Sự không thọ và không khỏe là ở mấy vấn đề sau:
Thứ nhất, chúng ta không chỉ cần năng lượng để duy trì cuộc sống, chúng ta còn cần vật chất để tái tạo. Protid có vai trò tạo ra các cấu trúc cơ trong cơ thể, nó là vật chất để tạo ra các bơm chức năng cố định ở trên màng tế bào, nguồn vật chất để tạo ra hệ thống kháng thể kháng lại mầm bệnh và ung thư. Vậy nên không thể không có protid được. Tương tự như vậy, lipid là nguồn gốc tạo ra não bộ, tủy sống, gần như toàn bộ màng tế bào, bất kể tế bào đó là tế bào gì, nguồn vật chất tạo ra nhiều hoóc-môn, nhất là hoóc-môn sinh dục, nguồn gốc tạo ra sự mỹ miền, mịn màng, tươi trẻ, đẹp đẽ của dáng dấp. Vậy nên cũng không thể bỏ qua lipid được. Mặc dù trong cơm có một lượng nhất định 2 chất này nhưng nó thiếu cả về lượng và thành phần. Vì vậy, đa phần những người chỉ ăn cơm là những người còi cọc, không mịn màng và sớm bị già nua đi trước tuổi.
Vẫn cần một chế độ dinh dưỡng đa dạng và cân bằng
Thứ hai, chúng ta không có đủ sức để thực hiện các vận động thể lực nặng và mạnh. Cơm có quá đủ năng lượng nhưng năng lượng đó lại là năng lượng không bền và nhanh bị đốt cháy hết. Bạn chỉ hoạt động trong vòng 1 tiếng là gần như năng lượng đó đã bị hết. Và lúc này cơ thể sẽ phải sử dụng xen kẽ dạng năng lượng đến từ nguồn khác như lipid, protid. Vậy nên nếu chỉ ăn cơm, chính bạn sẽ thấy chúng ta sẽ rất nhanh đói, nhanh mệt, cảm thấy sớm bị xuống sức, không có tốc độ cao và hoặc sức mạnh lớn như những người khác. Chính là bởi lượng protid và lipid bị thiếu hụt. Phản ứng bù trừ của cơ thể chuyển thể glucid thành protid và lipid vẫn không đủ để bù vào lượng thiếu hụt này. Vậy nên bạn sống thì vẫn sống như không khỏe mạnh, không có các giới hạn cao về chức năng cơ thể như những người khác.
Thứ ba, nếu bạn chỉ ăn thuần cơm, bạn có thể vướng vào nhiều vấn đề tiền bệnh lý. Ăn quá nhiều cơm bạn có thể bị tiền đái tháo đường. Chỉ ăn thuần cơm bạn có thể bị tiền suy dinh dưỡng hoặc suy dinh dưỡng. Ăn thuần cơm bị có thể bị thay đổi chức năng tiết dịch của hệ tiêu hóa làm thiếu hụt một số enzym tiêu hóa đạm và mỡ. Ăn thuần cơm bạn dễ bị tiền suy giảm thị lực, làm kém sáng mắt, khô giác mạc. Vướng vào nhiều thứ tiền bệnh lý khiến cho bạn sống không thọ.
Lời khuyên của thầy thuốc
Dù nghèo khó hay giàu sang, bạn vẫn cần một chế độ dinh dưỡng đa dạng và cân bằng, cụ thể, có cơm và phải có cả thịt, cá, trứng, sữa, rau củ quả. Đừng nên quá thiên về một loại thực phẩm nào đó bởi nếu quá thiên hướng thì bạn sẽ không có một cuộc sống khỏe mạnh.
BS. YÊN LÂM PHÚC