khỏe thường gặp ở trẻ đó là tình trạng rối loạn tiêu hóa (RLTH) khiến phụ huynh
lo lắng. Theo ước tính của Tổ chức Y tế thế giới, 30% trẻ dưới 5 tuổi bị suy
dinh dưỡng là do RLTH. Cải thiện hiệu quả RLTH góp phần cải thiện sức khỏe và
sự phát triển toàn diện của trẻ.
Nguyên nhân chính của tình trạng
rối loạn tiêu hóa ở trẻ
Thông thường, hệ tiêu hóa của
người có khoảng hàng tỉ vi khuẩn khác nhau tạo nên hệ vi khuẩn hết sức phong
phú. Hệ vi khuẩn này có sự hoạt động cân bằng, hỗ trợ cho quá trình tiêu hóa
giúp cơ thể hấp thụ tốt thức ăn. Những tác động bất lợi cho việc tiêu hóa như
cấu trúc hệ tiêu hóa chưa hoàn thiện nhất là trẻ sơ sinh và trẻ nhũ nhi, việc
sử dụng kháng sinh kéo dài, thức ăn không đảm bảo an toàn vệ sinh vì bị nhiễm
khuẩn hoặc nhiễm độc, thành phần thức ăn không phù hợp với lứa tuổi của trẻ,
đặc biệt trẻ đang bị căng thẳng tâm lý, bồn chồn lo lắng, học tập căng thẳng…dễ
dẫn tới sự mất cân bằng hệ vi sinh đường ruột sẽ gây ra tình trạng rối loạn
tiêu hóa.
Nuôi con bằng sữa mẹ để giúp trẻ giảm thiểu nguy cơ rối loạn tiêu hóa
Cấu trúc hệ tiêu hóa của trẻ
chưa hoàn thiện: ở trẻ sơ sinh và trẻ nhũ nhi, do hệ tiêu hóa chưa phát triển
hoàn thiện nên các cơ và dây thần kinh của hệ dạ dày – ruột ở trẻ hoạt động
không ăn ý, trẻ dễ bị chứng trào ngược thực quản và khó tiêu.
Sử dụng kháng sinh liên tục
và kéo dài: trẻ em dưới 5 tuổi dễ bị mắc các bệnh nhiễm khuẩn, cần phải sử dụng
kháng sinh điều trị theo chỉ định của bác sĩ. Kháng sinh không chỉ tiêu diệt vi
khuẩn có hại mà còn diệt luôn cả vi khuẩn có lợi, tạo điều kiện dễ dàng cho các
vi khuẩn có hại xâm nhập và phát triển mạnh hơn, gây mất cân bằng hệ vi khuẩn
đường ruột, còn gọi là “ loạn khuẩn ruột”, dẫn đến rối loạn tiêu hóa, thường
gặp nhất là tình trạng đầy bụng, trướng hơi, tiêu phân sống, tiêu phân lầy
nhầy, làm giảm khả năng hấp thụ các chất dinh dưỡng cần thiết cho cơ thể.
Thức ăn bị ô nhiễm do nhiễm khuẩn
hoặc nhiễm độc: nguyên nhân dẫn đến tiêu chảy(tiêu phân lỏng, tiêu phân có máu,
tiêu đàm nhớt) thường là do vệ sinh kém trong quá trình chế biến thức ăn cũng
như trongsinh hoạt, tạo điều kiện cho vi khuẩn xâm nhập vào đường tiêu hóa để
gây bệnh. Mặt khác, khi bị vi khuẩn tấn công, nếu cơ địa trẻ hay thành ruột quá
yếu thì bệnh càng trở nên trầm trọng hơn, nhất là những trường hợp ngộ độc thức
ăn nghiêm trọng làm cho trẻ tiêu chảy ồ ạt, nôn – ói nhiều, đau quặn bụng…
không chữa trị kịp thời có thể nguy hiểm đến tính mạng của trẻ.
Thức ăn không phù hợp với hệ
tiêu hóa của trẻ: thường gặp nhất là tình trạng không dung nạp đường lactose và
khó tiêu hóa đạm trong sữa công thức, vì cơ thể trẻ không có khả năng sản sinh
đủ lượng lactose enzyme để tiêu hóa đường lactose. Khi đó lượng đường lactose
không được tiêu hóa vẫn nằm trong ruột của trẻ gây nên tình trạng rối loạn tiêu
hóa. Ngoài ra, lượng đạm nhiều quá mức trong một số loại sữa công thức, vượt
quá ngưỡng hấp thu của ruột cũng góp phần làm trẻ dễ bị táo bón do ruột phải
tăng hấp thu nước để hòa tan lượng đạm thừa này trong nước tiểu.
Trẻ đang bị căng thẳng về tâm
lý cũng dễ bị rối loạn tiêu hóa: việc tiêu hóa của trẻ không được thuận lợi vì
khi trẻ lo lắng, căng thẳng, sợ hãi, quấy khóc… làm cho việc bài tiết men tiêu
hóa và các enzyme cần thiết để phân hủy và hấp thụ thức ăn bị giảm sút một cách
đáng kể cũng làm cho tình trạng rối loạn tiêu hóa dễ xảy ra hơn.
Hậu quả của tình trạng rối
loạn tiêu hóa
WHO nhận định, có khoảng 500
triệu trẻ em dưới 5 tuổi trên toàn thế giới bị suy dinh dưỡng, rối loạn tiêu
hóa được xem là nguyên nhân trực tiếp, hoặc gián tiếp chiếm đến 30%.
Khi tình trạng RLTH tiếp diễn
kéo dài, chẳng bao lâu sức khỏe của trẻ sẽ bị suy sụp, rất khó trở lại trạng
thái mạnh khỏe lúc ban đầu. Ngoài ra, khi trẻ đã bị suy dinh dưỡng sẽ lại càng
dễ bị rối loạn tiêu hóa hơn, trẻ càng biếng ăn hơn, từ đó tình trạng suy dinh
dưỡng sẽ trầm trọng, cứ thế gây nên một vòng luẩn quẩn khó có thể giải quyết
tận gốc.
Theo kết quả khảo sát về tình
hình dinh dưỡng ở trẻ em gần đây cho thấy, có tới 80% trẻ em Việt Nam có biểu
hiện biếng ăn, còi cọc, suy dinh dưỡng là do chứng rối loạn tiêu hóa gây ra.
Giải pháp cải thiện tình
trạng
Tăng cường việc nuôi con bằng
sữa mẹ, nhất là khuyến khích người mẹ cho trẻ bú mẹ hoàn toàn trong 6 tháng đầu
đời vì sữa mẹ chính là nguồn dinh dưỡng quý giá đối với trẻ nhỏ, trẻ bú mẹ
thường rất ít bị rối loạn tiêu hóa vì sữa mẹ rất an toàn, nhiều kháng thể và
rất phù hợp với sự tiêu hóa của trẻ.
Cho trẻ ăm dặm đúng cách,
đúng thời điểm theo khuyến cáo của Tổ chức Y tế thế giới (khi trẻ tròn 6 tháng
tuổi) bằng các loại thức ăn phù hợp theo từng lứa tuổi của trẻ sẽ giúp hệ tiêu
hóa của trẻ luôn khỏe mạnh.
Nếu trẻ được nuôi bằng sữa
công thức, phụ huynh nên tuân thủ việc pha sữa đúng cách theo hướng dẫn của nhà
sản xuất và phải luôn đảm bảo việc vệ sinh bình sữa để ngăn ngừa hiệu quả các
bệnh lý lây nhiễm qua đường tiêu hóa.
Thực hiện việc chế biến thức
ăn cho trẻ phải tuân thủ tuyệt đối quy trình vệ sinh an toàn thực phẩm do Bộ Y
tế ban hành, để hạn chế tối đa những trường hợp ngộ độc thực phẩm có thể gây
nguy hiểm đến tính mạng của trẻ.
Tạo cho trẻ thói quen giữ vệ
sinh cá nhân tốt, nhất là thói quen rửa tay sạch sẽ đúng cách trước khi ăn, sau
khi đi vệ sinh và sau khi chơi đùa.
Thực hiện việc tẩy giun định
kỳ cho trẻ từ 2 tuổi mỗi 6 tháng 1 lần, nhằm giảm những tác hại do nhiễm giun
gây ra trong đó có tình trạng rối loạn tiêu hóa.
Bổ sung men tiêu hóa và các
vitamin cần thiết cho sự tiêu hóa và hấp thu của trẻ được tốt hơn, nhất là đối với
những trẻ đang điều trị kháng sinh sẽ làm mất cân bằng hệ vi khuẩn đường ruột
dẫn đến rối loạn tiêu hóa ở trẻ.
Ths.Bs Đinh Thạc