Giời leo hay còn gọi là bệnh Zona là bệnh do virút có tên khoa học là Varicella Zoster gây nên.
Giời leo là bệnh thường gặp trong các bệnh lý về da liễu, bệnh do nhiễm siêu vi có hướng thần kinh và da, đây là chủng với virút thủy đậu, có khả năng tồn tại và khu trú nằm nhiều năm ở hạch cảm giác của người mắc bệnh thủy đậu từ nhỏ và sau đó tái hoạt trở lại để gây bệnh dời leo. Nguyên nhân của sự tái hoạt này cho đến nay vẫn chưa rõ, nhưng người ta nghĩ nhiều do sức đề kháng cơ thể bị suy yếu hoặc mắc một bệnh mãn tính khác như đái tháo đường… Bệnh thường gặp ở người lớn, người già và hay xuất hiện theo mùa, nhất là vào mùa lạnh. Bệnh xảy ra ở nửa thân người như một bên mặt, một bên mảng sườn, nửa thân mình, thường không vượt quá đường giữa của cơ thể. Người bệnh khởi đầu sốt nhẹ, khó chịu, nhức đầu, đau mình mẩy, đau xương sống, đau tại sang thương có tính chất rát bỏng, đau dọc theo đường đi của thần kinh, sau đó xuất hiện các mụn nước mọc thành chùm trên nền da có màu hồng còn gọi là nền hồng ban. Các mụn nước này hợp lại thành bọng nước chứa dịch trong, sau đó hóa đục, vỡ ra khô lại và đóng thành mài. Thông thường từ 1 – 3 tuần thì sang thương sẽ lành trừ khi bội nhiễm, lành để lại sẹo mất sắc tố. Biến chứng đau nhức sau dời leo thường gặp, đau có cảm giác nóng rát như: bỏng, âm ỉ, thỉnh thoảng có dội lên những cơn kịch phát ngắn, khiến cho bệnh nhân mất ăn, mất ngủ, nhất là ở người lớn tuổi.
Các mụn nước
Điều trị giời leo giai đoạn sớm
Thuốc kháng virút:
Với liều thường dùng cho Acyclovir là 30mg/kg cân nặng, dùng 7 – 10 ngày.
Thuốc thoa Acyclovir pomad thoa 3 lần trong ngày.
Thuốc giảm đau: Paracetamol + Codein.
Nếu chưa đỡ đau thì kết hợp thêm: Tegretol 200mg uống 1 viên sáng và 1 viên chiều; hay Lyrica, uống 1 viên sáng hay chiều. Trong giai đoạn mụn nước đã vỡ rỉ dịch thì thoa chống nhiễm trùng bằng dung dịch Eosine hay Milian.
Tăng cường sức đề kháng bằng đa sinh tố như Béroca, Synervit, Nevramin…
Điều trị di chứng đau sau giời leo
– Carbamazepin.
– TENS (phương pháp kích thích điện thần kinh qua da – Transcutaneous Electrical Neuro Stimulation).
Dựa trên cơ chế bệnh sinh của đau do dời leo, virút gây bệnh khu trú ở sợi thần kinh cảm giác, gây tổn thương thần kinh này, làm mất sự cân bằng giữa các sợi vận động và cảm giác. Đây là cơ chế đau do mất đường dẫn truyền cảm giác vào nên không thể điều trị đau có kết quả bằng các thuốc giảm đau thông thường như: Paracetamol, Aspirin. Nhưng đối Carbamazepin với tên thương mại là Tegretol có tác dụng rất tốt, giảm đau cảm giác rát bỏng, đau nhói giật từng cơn, thuốc thường dùng cho người lớn với liều 200 – 600mg/ngày (1 – 3 viên).
Phương pháp kích thích điện thần kinh qua da (TENS) phương pháp có tác dụng nhờ tác động hoạt hóa những sợi A là những sợi không dẫn truyền đau để ức chế các sợi A, và C (những sợi dẫn truyền xung động cảm giác), từ đó làm giảm hoặc mất cảm giác đau. Máy thường được sử dụng là máy Endomed 982 được sản xuất từ Hà Lan, được đặt các bảng điện cực với dòng Bi- asymm vào vùng đau do giời leo gây nên, khi máy hoạt động sẽ kích hoạt những dị cảm tại chỗ như kim châm, với thời gian điều trị 25 – 30 phút/lần x 2 lần/ngày/ trong 7 – 10 ngày.
BS.CKI. TRẦN QUỐC LONG