Sa và thạch làm trở ngại đến việc bài tiết nước tiểu gây ra tiểu tiện khó, ứ lại gây đau. Thấp nhiệt còn gây sốt, huyết ứ trệ gây chảy máu. Thời gian điều trị tùy theo từng thể bệnh: cấp tính trị tiêu, mạn tính hòa hoãn trị bản kéo dài; có thể làm cho sỏi nhỏ lại tự tiêu hoặc tiểu tiện bài tiết ra ngoài. Có thể làm thay đổi cơ địa làm sỏi không tái phát (sau khi bài tiết ra hay sau khi phẫu thuật lấy sỏi). Dưới đây là những bài thuốc có tác dụng điều trị sỏi đường tiết niệu để bạn đọc tham khảo:
Thể thấp nhiệt:
Nguyên nhân: do ăn uống, các thức ăn cay nóng béo ngọt, hoặc do chứng nghiện rượu lâu ngày gây nên thấp nhiệt. Thấp nhiệt lâu ngày làm cho cặn trong nước tiểu tụ thành sỏi.
Biểu hiện: Tiểu tiện ra máu, kèm theo đau quặn bụng, tiểu tiện nhiều lần, đái buốt, miệng đắng họng khô, bụng dưới tức trướng, chất lưỡi đỏ, rêu vàng nhớt, mạch huyền hoạt.
Phương pháp điều trị: Thanh nhiệt lợi thấp, thông lâm bài thạch.
Bài thuốc:
Bài 1: Bát chính tán gia giảm
Mộc thông 9g, biển súc 12g, hoạt thạch 15g, sơn chi 12g, kim tiền thảo 30g, kê nội kim 9g, tiên hạc thảo 15g, xa tiền tử 15g, cù mạch 12g, đại hoàn 6g (cho vào sau), sơn chi 12g, cam thảo 6g, kim tiền thảo 30g, hải kim sa 15g, kê nội kim 8g, hoa hòe 10g, tiên hạc thảo 15g.
Bài 2:
Kim tiền thảo 40g, tỳ giải 20g, xa tiền tử 20g, uất kim 12g, trạch tả 12g, ngưu tất 12g, kê nội kim 8g.
Sắc uống ngày một thang chia 3 lần.
Bài 3 : Đạo xích tán gia vị
Sinh địa 16g, kim tiền thảo 40g, đạm trúc diệp 16g, xa tiền tử 20g, mộc thông 8g, kê nội kim 8g, cam thảo sao cháy 8g.
Nếu đái ra máu thêm cỏ nhọ nồi 16g, tiểu kế 12g.
Nếu đau nhiều thêm ô dược 8g, diên hồ sách 8g, uất kim 8g.
Kim tiền thảo trị sỏi tiết niệu.
Thể can uất khí trệ:
Nguyên nhân: Tinh thần bất ổn, cáu giận tổn thương can, gây nên can uất khí trệ, khí trệ không tuyên thông uất hóa hỏa, hỏa uất ở hạ tiêu, ảnh hưởng khí hóa của bàng quang, mà dẫn tới tiểu tiện khó, đau, tiểu không hết bãi.
Biểu hiện: Tiểu tiện ra máu, đái buốt, đái rắt, ấn vùng then đau, ngực sườn đầy trướng, chất lưỡi tối hoặc có ban ứ huyết, mạch huyền sáp.
Phương pháp điều trị: Hành khí lợi tiểu, thông lâm bài thạch.
Bài thuốc: Dùng 1 trong số những bài thuốc sau
Bài 1: Thạch vĩ tán gia giảm: thạch vĩ 12g, tang bạch bì 12g, mộc thông 6g, phục linh 12g, xa tiền tử 12g, chi tử 12g, hoạt thạch 16g, kim tiền thảo 12g, cam thảo 6g. Sắc uống.
Bài 2: Tứ vật đào hồng thang gia giảm: đào nhân 12g, xuyên khung 8g, ngưu tất 08g, hoạt thạch 15g, kê nội kim 9g, mộc thông 9g, trạch tả 9g, ô dược 9g, hồng hoa 12g, đương quy 12g, kim tiền thảo 30g, hải kim sa 15g, xa tiền tử 15g, đông quỷ tử 12g, xuyên luyện tử 9g. Sắc uống.
Bài 3: kim tiền thảo 40g, xa tiền tử 20g, đào nhân 8g, uất kim 8g, ngưu tất 12g, chỉ xác 8g, đại phúc bì 8g, kê nội kim 8g, ý dĩ 16g. Sắc uống.
Thể thận âm hư suy:
Nguyên nhân: Sỏi lâu ngày không khỏi, thấp nhiệt gây hao thương chính khí, hoặc tuổi già, bệnh lâu ngày cơ thể bị hư nhược, hoặc tiên thiên bất túc, lao lực quá độ, dẫn tới thận âm suy hư, âm hư hỏa vượng, hư hỏa bức huyết vong hành gây nên tiểu tiện ra máu.
Biểu hiện: Tiểu tiện ra máu không ngừng, bụng dưới trướng đầy, lưng gối mềm yếu, đầu váng tai ù, triều nhiệt, ra mồ hôi trộm, chất lưỡi đỏ, rêu ít, mạch tế sác.
Phương pháp điều trị: Tư âm giáng hỏa, thông lâm bài thạch.
Bài thuốc: Bổ thận bài thạch thang
Tri mẫu 12g, thục địa 12g, trạch tả 12g, kê nội kim 9g, mộc thông 9g, cam thảo 6g, đương quy 12g, hoàng bá 12g, sơn thù 6g, kim tiền thảo 30 g, hải kim sa 15g, xa tiền tử 15g, hoàng kỳ 15g. Sắc uống.
Những điểm cần lưu ý trong quá trình điều trị
– Uống nhiều nước: 1.500 – 3.000ml trong thời gian điều trị.
– Điều chỉnh pH nước tiểu duy trì ở mức 5-7.
– Sỏi urat: Hạn chế ăn thịt, làm nước tiểu kiềm bằng uống thêm bicacbonat.
– Sỏi oxalat: hạn chế ăn cua ốc cá.
– Sỏi photphat: hạn chế ăn trứng sữa, làm nước tiểu toan bằng uống cam chanh.
– Chống nhiễm trùng.
– Kích thước sỏi < 1cm ở niệu quản.
– Trên phim sỏi tương đối nhẵn.
– Số lượng sỏi nhiều mà phương pháp phẫu thuật hoặc tán sỏi có thể không lấy hết được sỏi.
– Chống tái phát.
– Chức năng của thận bình thường hoặc tổn thương nhẹ, sỏi thường một bên.
– Bệnh nhân không chịu nổi phẫu thuật vì tuổi cao, thể trạng suy yếu.
ThS. BS. Lê Thị Hương