Mai hoa băng phiến còn gọi băng phiến, là thành phần kết tinh trong tinh dầu từ cây đài bi (Blumea balsamifera (L.) DC.). Cây đài bi có nhiều ở nước ta, để cất tinh dầu. Theo Đông y, băng phiến vị cay đắng, tính hơi hàn; vào các kinh tâm, phế và tỳ. Có tác dụng khai khiếu, tịch uế, chỉ thống; ngoài ra còn có tác dụng làm tan màng mộng ở mắt. Trị trúng phong đàm quyết, kinh giản, ngực bụng lạnh đau. Liều dùng: 5 ly – 1 phân (0,2 – 0,4g). Chủ yếu dùng làm thuốc hoàn và thuốc bột. Dùng ngoài: lượng vừa đủ để điểm hoặc bôi vào chỗ đau.
Một số cách dùng băng phiến làm thuốc:
Khai khiếu, hồi tỉnh: Dùng cho các chứng trúng phong, kinh giản, hôn mê, co giật.
Bài 1 – thuốc Chí bảo đơn: xạ hương 7,5g, chu sa 30g, sừng tê giác 30g, hùng hoàng 30g, đồi mồi 30g, hổ phách 30g, vàng lá 50 lá, băng phiến 7,5g, ngưu hoàng 15g, an tức hương 45g. Các vị nghiền thành bột mịn, hay làm viên hoàn. Thuốc bột uống mỗi lần 0,8g (5 phân) hoặc 1 hoàn, ngày 1 – 2 lần, uống với nước đun sôi còn nóng.
Mai hoa băng phiến tác dụng khai khiếu, chỉ thống, là vị thuốc trị trúng phong, ngực bụng lạnh đau, làm sáng mắt.
Bài 2 – hoàn An cung ngưu hoàng hoàn: ngưu hoàng 63g, uất kim 63g, tê giác 63g, hoàng cầm 63g, hoàng liên 63g, hùng hoàng 63g, chi tử 63g, băng phiến 10g, xạ hương 20g. Các vị chế thành thuốc hoàn. Đã có sản phẩm lưu hành, uống theo liều quy định.
Bài 3 – thuốc tỉnh não (tỉnh não đơn): băng phiến 8g, chu sa 12g, hùng hoàng 63g, phèn xanh 125g, diêm tiêu 500g. Các vị nghiền chung thành bột mịn. Đóng gói kín. Mỗi lần điểm vào góc mắt 0,04g thuốc bột và uống 1,2g với nước đun sôi. Chữa tất cả mọi bệnh nguy kịch hoặc bị thương nặng, hôn mê.
Hạ sốt, chống viêm, giảm đau: Thuốc bột bằng băng: băng phiến, bằng sa, huyền minh phấn, chu sa. Các vị nghiền chung thành bột mịn, dùng bột thuốc thổi vào họng hoặc bôi vào chỗ đau. Sau khi bôi thuốc, nước bọt sẽ tăng nhiều, ngậm vài phút sau mới nhổ nước bọt đi. Chữa chân răng sưng nhức, loét niêm mạc vòm miệng, trẻ em đang bú bị mụn thành vệt trắng ở miệng (nga khẩu).
Tan màng mộng, sáng mắt: băng phiến nghiền thật mịn, điểm vào khóe mắt. Trị đau mắt đỏ sinh màng mộng.
Trị viêm tai giữa có mủ: băng phiến 2,5g, xạ hương 0,5g, chương đơn 10g, mẫu lệ 10g, hoàng liên 10g, long cốt 15g. Các vị tán bột mịn. Mỗi lần thổi ít bột thuốc vào tai.
Kiêng kỵ: Phụ nữ có thai uống phải thận trọng.
BS. Tiểu Lan