Từ thời Aristotle, nhiều nhà hiền triết đã quan niệm rằng hạnh phúc là mục tiêu tối thượng của xã hội, của cuộc sống. Trong bản Tuyên ngôn Độc lập năm 1945, Bác Hồ đã viết “quyền mưu cầu hạnh phúc” cho tất cả mọi người. Tại sao bệnh nhân tim mạch lại không?
Tác động tích cực của hạnh phúc lên sức khỏe
Đã có nhiều nghiên cứu đưa ra vấn đề tác động của tâm thần lên sức khỏe. Những người có những căng thẳng về tâm lý có thể có tác động xấu lên sức khỏe. Nhưng liệu ngược lại thì như thế nào? Thực ra, có khá nhiều tranh cãi về vấn đề này. Có một vài nghiên cứu nghi ngờ tác động tích cực của hạnh phúc lên sức khỏe, thậm chí có những báo cáo cho thấy người hạnh phúc có nguy cơ tử vong lớn hơn. Nhưng phần đông đều thấy hạnh phúc tác động tích cực lên sức khỏe. Một vấn đề nữa liên quan đến hạnh phúc và sức khỏe là có thể người bị bệnh, hạnh phúc không thể làm dừng lại các bệnh lý nặng nề nhưng hạnh phúc có thể giúp cho người bệnh chiến đấu với những căn bệnh nguy hiểm như ung thư, tim mạch…
Hạnh phúc và sức khỏe cũng có thể tác động theo hai hướng. Hạnh phúc có thể cải thiện sức khỏe và những người mạnh khỏe thường là hạnh phúc hơn. Một số phân tích gộp cho thấy hạnh phúc không thể dự đoán được tuổi thọ của những bệnh nhân bị bệnh nặng nhưng có thể kéo dài tuổi thọ ở những người khỏe mạnh. Một nghiên cứu trên những thanh niên người Thụy Sĩ cảm thấy hạnh phúc nhất khi có sức khỏe tốt. Những người hạnh phúc thường có hoạt động thể chất tốt hơn và có thể làm cải thiện sức khỏe tâm thần và sức khỏe thể chất.
Và sự kết nối với trái tim
Một điều tra về sức khỏe tim mạch từ Canada tiến hành trên 1.739 người lớn đánh giá mối tương quan giữa những tác động tích cực lên biến cố tim mạch, đặc biệt là bệnh mạch vành. Kết quả nghiên cứu này cho thấy tăng những tác động tích cực sẽ bảo vệ chống lại bệnh lý mạch vành trong 10 năm. Nghiên cứu này cũng gợi ý rằng trong chiến lược dự phòng bệnh mạch vành không những giảm những triệu chứng căng thẳng mà còn gia tăng những tác động tích cực về tâm lý. Các nghiên cứu gần đây cũng cho thấy hiệu quả tích cực của hạnh phúc lên sức khỏe tim mạch làm giảm các nguy cơ tim mạch như tăng huyết áp và đái tháo đường. Cũng rất nhiều nghiên cứu cho thấy sự tích cực của hạnh phúc tác động lên các biến cố tim mạch sau khi bệnh nhân bị nhồi máu cơ tim, tai biến mạch não, đặt stent động mạch vành…
Một số lý do được cho là giải thích nguyên nhân này. Chúng ta vẫn hay hình tượng hóa cho rằng tình yêu và hạnh phúc bắt nguồn từ con tim. Thực sự không phải vậy, nhưng điều này là tốt cho sức khỏe. Các nghiên cứu thấy rằng hạnh phúc có thể làm huyết áp và tần số tim chậm xuống (giảm hơn khoảng 6 nhịp/phút). Những người có tác động tích cực thường cho thấy có sự gia tăng tác động lên hệ thần kinh giao cảm (có tác dụng điều hòa tần số tim). Những người hạnh phúc nhất trong nhóm nghiên cứu này khi theo dõi cũng có huyết áp tốt hơn. Những tác động tích cực của hạnh phúc cũng làm giảm cả huyết áp tâm thu và huyết áp tâm trương. Điều này được cho là do có sự giải phóng norepinephrin. Các nhà nghiên cứu cũng thấy có sự liên hệ giữa hạnh phúc và biến thiên tần số tim. Trong đó, biến thiên tần số tim được dùng để đánh giá nguy cơ các bệnh lý tim mạch.
Tăng hiệu quả tích cực của hạnh phúc cũng giúp cơ thể bảo vệ chống lại các bệnh lý tim mạch thông qua cải thiện giấc ngủ và bỏ thuốc lá. Các kết quả nghiên cứu chỉ rõ rằng hạnh phúc có thể làm giảm 22% nguy cơ bệnh tim mạch; những người hạnh phúc có chất lượng giấc ngủ tốt hơn và những người ít hạnh phúc thường có giấc ngủ kém hơn; những người hạnh phúc thường ít hút thuốc lá hơn những người không hạnh phúc.
Hạnh phúc được cho là có thể làm giảm các nguy cơ tim mạch qua cơ chế giảm các quá trình chống viêm. Nhưng thực sự các tác động qua hiệu quả trung gian này vẫn chưa được hiểu rõ.
Hạnh phúc cũng có liên quan đến chỉ số khối cơ thể (BMI). Một nghiên cứu tiến hành ở Hà Lan cho thấy hạnh phúc có thể tác động gián tiếp lên sức khỏe tim mạch qua BMI. Những người hạnh phúc nhiều hơn thường có chỉ số BMI thấp hơn và điều này có thể làm gia tăng thói quen bảo vệ sức khỏe tim mạch. Những người có chỉ số BMI thấp thường ít bị xơ vữa mạch máu hơn và tỷ lệ đái tháo đường typ II cũng nhỏ hơn ở nhóm người này.
Thêm nữa, những người lạc quan cho thấy có thể có tỷ lệ nguy cơ thấp hơn đến 0,23 tử vong do các nguyên nhân bệnh lý tim mạch. Những người có mức độ lạc quan cao làm tăng khả năng bảo vệ chống lại các biến cố tim mạch. Người hạnh phúc và lạc quan thường có xu hướng tuân thủ điều trị thuốc tốt hơn những người không hạnh phúc, điều này giúp cho kiểm soát những bệnh lý tim mạch tốt hơn. Nhóm các tác giả Hoa Kỳ nghiên cứu trên 1.041 người có trạng thái tâm thần tốt cho thấy đã giảm đáng kể nguy cơ chẩn đoán các bệnh tim mạch so với nhóm bệnh nhân cùng lứa tuổi và giới. Một nghiên cứu dọc trên 88.000 người Nhật Bản sau 12 năm theo dõi đã kết luận rằng những người ít có thú vui cuộc sống hơn thường có nguy cơ tim mạch cao hơn và nguy cơ tử vong tim mạch cao hơn, đặc biệt ở những nam giới tuổi trung niên.
Đến nay, các nghiên cứu về sức khỏe tim mạch với hạnh phúc vẫn còn là điều mới mẻ. Chúng ta cần thời gian để chỉ ra cơ chế chính xác ảnh hưởng của hạnh phúc lên sức khỏe như thế nào và các tác nhân nguy cơ. Nhưng chúng ta có thể chắc chắn một điều là những người hạnh phúc hơn cũng sẽ sống khỏe hơn nhiều.
TS.BS PHẠM NHƯ HÙNG ( Tổng thư ký Hội Tim mạch can thiệp Việt Nam)
