Thực tế, gan nhiễm mỡ là bệnh mà nhiều người mắc phải đặc biệt là những người béo phì, uống rượu nhiều,…tuy nhiên không phải ai cũng hiểu đúng về bệnh nên một số người khi biết bị gan nhiễm mỡ cho rằng phải kiêng hoàn toàn chất béo và thực hiện chế độ ăn chay để giảm mỡ. Đây là quan niệm hết sức sai lầm.
Dễ bị tăng cholesterol máu và gan nhiễm mỡ
Theo Ths.BS CKII Nguyễn Hồng Hà- Phó chủ tịch Hội Truyền nhiễm Việt Nam; cách tốt nhất để giảm gan nhiễm mỡ là giảm trọng lượng, chế độ ăn uống ít chất béo, kiểm soát bệnh đái tháo đường và tránh các loại thực phẩm giàu tinh bột. Chính vì lẽ đó khi bị gan nhiễm mỡ, nhiều người đã kiêng ăn hoàn toàn chất đạm động vật, chuyển sang ăn chay để hy vọng hết gan nhiễm mỡ điều này hoàn toàn sai lầm.
Ths. Hà cho biết, thói quen ăn uống không khoa học như sử dụng quá nhiều chất béo và đường, đặc biệt là ăn nhiều đồ ăn nhanh và ăn ít rau củ khiến cơ thể bị dư thừa năng lượng. Các năng lượng ấy không được sử dụng hết sẽ chuyển hoá thành mỡ và tích tụ tại gan. Ăn các món giàu năng lượng, chiên ngập trong dầu mỡ dễ ngon miệng nhưng cơ thể không tiêu thụ hết, cơ thể sẽ tích lũy dưới dạng mỡ và gây thừa cân, béo phì. Càng béo phì thì gan càng dễ có nguy cơ nhiễm mỡ.
Tuy nhiên, nếu ăn chay kiêng hoàn toàn đạm, chất béo cũng bị gan nhiễm mỡ. Do Cholesterol trong cơ thể được cung cấp bởi hai nguồn: ngoại sinh (từ thức ăn) và nội sinh (do gan sản xuất). Cholesterol là một chất béo chỉ có ở động vật và rất quan trọng trong việc hình thành tế bào, nhất là tế bào thần kinh, nội tiết tố sinh dục, nội tiết tố thượng thận, chuyển hóa vitamin… Người ăn chay trường hoặc ăn kiêng tức là hoàn toàn không có chút cholesterol ngoại sinh nào sẽ có hiện tượng tăng hoạt động của tế bào gan để tổng hợp cholesterol nội sinh. Quá trình này càng tăng mạnh nếu ăn chay tuyệt đối càng sớm. Khi lớn tuổi, nhu cầu cholesterol giảm, nhưng tốc độ tổng hợp tại gan thì đã quen, khó giảm, nên người ăn chay và ăn kiêng dễ bị tăng cholesterol máu và gan nhiễm mỡ.
Suy dinh dưỡng vẫn bị gan nhiễm mỡ do ăn đủ tinh bột nhưng thiếu đạm, chất béo và sinh tố. Tế bào gan sẽ tạo chất béo từ đường và đạm, nhưng do thiếu các sinh tố nên quá trình tạo chất béo này thường không hoàn hảo, chất béo tạo ra không đưa đến cơ quan khác sử dụng mà ứ đọng lại trong gan gây gan nhiễm mỡ.
Ăn chay kiêng hoàn toàn đạm, chất béo cũng bị gan nhiễm mỡ
Còn theo TS. BS. Phạm Thị Thu Thủy – Hội Gan Mật TP HCM; Khi ăn một chế độ ăn nhiều loại thức ăn, gan phải thường xuyên hoạt động để chuyển hóa và cân bằng để đảm bảo rằng dinh dưỡng tốt đến các cơ quan thích hợp. Ở một người khoẻ mạnh, hoạt động cân bằng này xảy ra một cách tự động. Nhưng khi gan đã bị yếu hay suy yếu, nó sẽ có rắc rối trong việc sắp đặt lại những chất dinh dưỡng khác nhau. Đấy là nơi mà chế độ ăn kiêng của một người có vấn đề về gan là cần thiết. Nếu ăn những thức ăn cân bằng một cách đúng đắn, thì gan sẽ không phải làm việc vất vả. Dinh dưỡng là một mặt của bệnh tật nơi một người có nhiều mức độ điều khiển và có thể tham gia tích cựcvào tốc độ hồi phục bệnh và thu nhỏ khả năng những tổn thương thêm vào. Do vậy ăn kiêng, ăn chay dễ làm bệnh càng thêm trầm trọng và cơ thể suy yếu mà cần ăn cân bằng một cách khoa học phù hợp với tình trạng của bệnh sẽ tốt cho gan.
Nguy xơ cứng gan, ung thư gan cao
Theo Ths. Hà, Gan nhiễm mỡ thực chất là một biểu hiện của việc tích lũy quá nhiều lượng mỡ ở gan. Gan nhiễm mỡ diễn tiến âm thầm, đôi khi không có triệu chứng và bệnh thường được phát hiện rất tình cờ.
Nguyên nhân hàng đầu gây bệnh gan nhiễm mỡ là do sử dụng bia, rượu nhiều, kế đến là tổn thương gan do một số bệnh lý như viêm gan do siêu vi C, một số trường hợp lại do béo phì, rối loạn chuyển hóa như đái tháo đường. Trước đây, số người bị gan nhiễm mỡ, mỡ máu cao hay đái tháo đường rất ít là do bữa ăn ngày xưa không nhiều chất, chỉ có cơm và rau nhưng lao động nhiều nên năng lượng sẽ được đốt hết, không dư thừa. Ngày nay, do điều kiện kinh tế phát triển nên trong khẩu phần ăn có rất nhiều thực phẩm khác nhau, lại ít vận động cho nên năng lượng dư thừa nhiều và cholesterol được tích lũy trong gan nhiều nên gây tình trạng gan nhiễm mỡ.
Mặc dù được đánh giá là bệnh lành tính không nguy hiểm nếu như được phát hiện sớm và có can thiệp kịp thời. Tuy nhiên, đây là một bệnh lý diễn biến âm thầm, thường bị bỏ qua làm cho diễn tiến của bệnh trở nên nặng hơn và nếu mắc bệnh ăn chay, ăn uống không khoa học thì có thể gây xơ cứng gan, ung thư gan.
Cần làm gì khi gan nhiễm mỡ?
Các chuyên gia khuyến cáo, khi bị gan nhiễm người bệnh cần được khám sức khỏe định kỳ để theo dõi tiến triển của bệnh, kịp thời điều trị, đề phòng biến chứng. Đặc biệt là những người bị béo phì, người nghiện rượu, người bị đái tháo đường và những người bị suy dinh dưỡng thì cần tuân thủ nghiêm ngặt việc khám sức khỏe định kỳ. Ngoài ra, những người bị viêm gan C mãn tính, người bị tăng mỡ máu, …cũng nên đi khám sức khỏe định kỳ.
khi mắc gan nhiễm mỡ cần có chế độ ăn nghiêm ngặt nhưng không kiêng hoàn toàn các chất béo.
Người bệnh cần có chế độ ăn nghiêm ngặt nhưng không kiêng hoàn toàn cụ thể, cần giảm ăn các thực phẩm giàu cholesterol như các loại phủ tạng động vật, da động vật, lòng đỏ trứng. Hạn chế chất béo, ưu tiên chọn dầu thực vật (trừ dầu dừa), hạn chế mỡ động vật (trừ mỡ cá). Nên ăn các món ăn luộc, hạn chế các món rán, chiên mỡ, chiên bơ. Bữa ăn hàng ngày cần cân đối (tinh bột, thịt vừa phải, tăng cường rau, quả và ăn cá tôm, cua, đậu). Ăn uống điều độ, ăn đúng bữa, đúng giờ. Không nên ăn bữa tối quá muộn và nên ăn ít trước khi đi ngủ. Hạn chế rượu bia. Tập luyện thể thao thường xuyên hợp lý kiểm soát cân nặng, nên dành ít nhất khoảng 30 phút để tập thể dục mỗi ngày, đơn giản có thể là đi bộ hoặc đi xe đạp, đi bơi…
Nguyễn Mai
