Tuyến giáp giữ một vị trí khá quan trọng trong việc sản xuất các hoóc-môn có tác dụng kiểm soát quá trình trao đổi chất để cung cấp năng lượng nuôi cơ thể. Rất ít người biết chỉ cần tuyến giáp “chấp chới” rối loạn thì toàn thân đã “não nề” rồi chứ chưa nói đến việc tuyến giáp cường hay suy…
Tuyến giáp là gì? Tầm quan trọng của tuyến giáp đối với cơ thể con người ra sao?
Tuyến giáp là một tuyến nội tiết lớn nhất của cơ thể, có trọng lượng bình thường vào khoảng 25 – 35g tùy theo đàn ông thường có tuyến giáp lớn hơn phụ nữ và tùy thuộc vào chủng tộc. Người phương Tây thường có tuyến giáp lớn hơn người châu Á, phụ nữ khi có thai tuyến giáp cũng to hơn khi không có thai. Tuyến giáp có hai thùy phải và thùy trái kèm một eo tuyến giáp và nằm ngay vùng trước cổ. Chính vì vậy khi tuyến giáp bị bướu, người dân hay gọi là bướu cổ.
Tuyến giáp cung cấp hoóc-môn tuyến giáp gọi là T3 và T4 rất cần thiết cho hoạt động của cơ thể, nhất là tham gia vào sự tăng trưởng và phát triển của con người
Mệt mỏi, tăng cân, ớn lạnh, không thể tập trung suy nghĩ hoặc lúc nào cũng chảy mồ hôi, hồi hộp… chính là những dấu hiệu báo động tuyến giáp không bình thường?
Những triệu chứng trên chính là sự suy giảm của hoạt động tuyến giáp, thường gọi là suy giáp. Bệnh suy giáp thường là bẩm sinh, có khi là mắc phải do bướu giáp lớn chèn ép mô tuyến giáp lành, hay sau phẫu thuật cắt toàn bộ tuyến giáp để điều trị ung thư tuyến giáp. Bệnh nhân thường bị béo phì, ớn lạnh cơ thể mệt mỏi, rối loạn kinh nguyệt, giảm ham muốn và khả năng tình dục.
Chứng Hashimoto
Đây là bệnh viêm tuyến giáp vô cùng nguy hiểm do hệ thống miễn dịch tự tấn công tuyến giáp, khiến tuyến giáp không thể sản xuất hoóc-môn, bệnh này có tính di truyền. Bệnh viêm tuyến giáp Hashimoto là một dạng bệnh tự miễn của tuyến giáp. Bệnh này có khi phát triển thành bướu giáp có khi không. Nhưng mô tuyến giáp trong bệnh này rất cứng, có nhiều mạch máu, đụng vào là chảy máu. Bệnh có thể gây ra hội chứng cường giáp hay suy tuyến giáp tùy thể loại. Bệnh rất khó điều trị nhiều khi ngoài các phương pháp sử dụng hoóc-môn tuyến giáp đối với bệnh nhân suy giáp hay thuốc chống cường giáp khi bệnh nhân có hội chứng cường giáp… còn phải sử dụng thêm các loại thuốc ức chế miễn dịch và nhất là phải sử dụng corticodi trong thời gian dài với rất nhiều tác dụng phụ không mong muốn.
Còn bệnh có gây ra các dị tật bẩm sinh ở thai nhi hay không thì còn nhiều tranh cãi và các nhà khoa học cũng chưa kết luận một cách chính thức.
Tuyến giáp nhưng có người lại bị suy, có người lại bị cường? Những dấu hiệu để phân biệt suy giáp và cường giáp? Những ai dễ bị suy giáp và những ai dễ bị cường giáp?
Ngoài các triệu chứng lâm sàng chỉ điểm về suy giáp như đã nói ở phần trên. Các triệu chứng của hội chứng cường giáp thường cho ta thấy là bệnh nhân hay hồi hộp, tim đập nhanh, người gầy sụt cân nhanh mặc dù ăn uống khá nhiều, hay đổ mồ hôi, da khô, lông dễ rụng, tay run nhẹ, mất ngủ… Cũng rất khó nói ai dễ bị cường giáp hay dễ bị suy giáp lắm. Tuy nhiên, cường giáp thường xảy ra ở phụ nữ có bướu tuyến giáp, có yếu tố gia đình: nếu mẹ hay chị gái bị thì người con gái trong gia đình cũng hay bị với tần suất cao.
Suy giáp gây béo phì, ớn lạnh cơ thể mệt mỏi, rối loạn kinh nguyệt, giảm ham muốn và khả năng tình dục
Những hệ lụy của chứng rối loạn tuyến giáp
Nếu không chữa trị, suy tuyến giáp có thể làm tăng lượng cholesterol trong máu và khiến bạn có nguy cơ bị đột quỵ hoặc nhồi máu cơ tim. Trong trường hợp nặng, thiếu hoóc-môn trầm trọng có thể khiến bạn bất tỉnh và thân nhiệt giảm ở mức nguy hiểm đến tính mạng. Tăng tuyến giáp mà không được chữa trị đúng cách có thể gây ra những hệ lụy nguy hiểm về tim mạch và khiến cho xương dễ gãy). Riêng phụ nữ mang thai mà bị bệnh suy hay cường giáp thì có thể sinh non, sảy thai.
Tuy nhiên, việc tăng cholesterol ở người bị hội chứng cường giáp cũng không đáng kể nên nguy cơ xơ vữa động mạch ở những bệnh nhân bị hội chứng cường giáp là không cao.
Vấn đề điều trị ra sao?
Nếu bệnh nhân bị suy giáp, bẩm sinh hay mắc phải thì đều phải uống hoóc-môn tuyến giáp đến hết đời. Mỗi ngày một viên Thyroxin thôi giá chỉ cũng khoảng hơn 1.000 đồng.
Còn bệnh nhân bị cường giáp phối hợp với bướu giáp thì phải sử dụng thuốc kháng giáp tổng hợp cho đến khi trở về bình giáp, thông thường là từ 3 – 6 tháng và sau đó phẫu thuật cắt bỏ bướu giáp. Nếu sau mổ bệnh tiến triển tốt thì không cần phải uống thuốc nữa. Trừ trường hợp phải cắt toàn bộ tuyến giáp do ung thư tuyến giáp thì sau phẫu thuật bệnh nhân phải uống hoóc-môn tuyến giáp đến hết đời. Tất nhiên là mỗi ngày một viên.
Ung thư tuyến giáp có phải là do những những bệnh về tuyến giáp ở trên (suy giáp, cường giáp, rối loạn tuyến giáp, viêm giáp Hashimoto) gây ra, hay là do một nguyên nhân nào khác?
Ung thư tuyến giáp là một bệnh cũng khá hay gặp, nó ít khi kết hợp với viêm tuyến giáp Hashimoto và cũng ít gây ra rối loạn chức năng tuyến giáp. Còn về nguyên nhân và cách phòng chống thì cho đến nay khoa học y học cũng chưa lý giải được.
Bướu giáp liệu có phải là do vấn đề dinh dưỡng hay không? Phòng ngừa bệnh lý tuyến giáp có khó không?
Bướu giáp thể nhân, nhất là những nang nhỏ giống như u nang buồng trứng hay u nang tuyến bã trên cơ thể là rất hay gặp ở phụ nữ. Nó có thể có nhỏ thôi đường kính khoảng 0,5cm. Ngày xưa khó phát hiện ra, nhưng hiện nay do lợi ích của siêu âm tuyến giáp nên phát hiện rất nhiều và làm cho khá nhiều người lo lắng đến mất ăn, mất ngủ. Tuy nhiên, bệnh nhân nên đi khám ở bác sĩ chuyên khoa nội tiết bằng khám xét, siêu âm kỹ hoạc chọc dò bằng kim nhỏ (FNA) xác định nếu không phải là ung thư tuyến giáp thì không còn gì để lo lắng nữa.
Còn phòng ngừa bệnh lý tuyến giáp thì vai trò của ẩm thực rất là quan trọng, ăn đủ chất trong đó có iode. Tuy nhiên cũng không nên ăn nhiều iode quá vì nếu hàm lượng iode tăng cao cũng dễ gây bướu giáp. Tránh ăn nhiều các thực phẩm có chất gây bướu giáp như: bắp cải, sữa đậu nành…
PGS.TS.BS. NGUYỄN HOÀI NAM
(Cố vấn BV. Quốc tế Minh Anh)