bệnh thường xảy ra do vi trùng phát tán từ một ổ nhiễm lao của cơ quan khác trong cơ thể người bệnh. Đây là một thể lao ngoài phổi, chiếm tỉ lệ 6,5% các thể lao ngoài phổi và đứng thứ 6 sau lao màng phổi, lao hạch, lao xương khớp, lao màng não, lao thanh quản.
Biểu hiện của lao màng bụng rất đa dạng và phong phú vì nó tùy thuộc vào vị trí của tổn thương lao mà lao màng bụng có thể là lao màng bụng lan tỏa hay lao màng bụng khu trú. Đồng thời, còn tùy theo cơ địa và độ tuổi của người bệnh mà có lao màng bụng người già, trẻ em, lao màng bụng ở người nghiện rượu… và tùy thuộc đường lây, độc lực và số lượng của vi trùng lao, tùy theo tình trạng phản ứng của cơ thể người bệnh mà có các thể lao màng bụng cấp tính, bán cấp và mạn tính.
Những dấu hiệu
Lao màng bụng cấp tính và bán cấp thường có biểu hiện không rõ ràng nên hầu hết người bệnh thường bỏ qua, chỉ đến khi bệnh chuyển sang mạn tính với những dấu hiệu điển hình, rầm rộ thì mới đi khám và điều trị. Lao màng bụng mạn tính được chia thành 3 thể:
Thể cổ trướng:
Biểu hiện đầu tiên là sốt nhẹ 37- 380C kéo dài, thường từ chiều và đêm, nhưng có thể sốt cao 39 – 400C, tuy nhiên đôi khi không có sốt. Người bệnh ăn uống kém, chán ăn, đầy bụng, khó tiêu, mệt mỏi, ra mồ hôi trộm, gầy sút, đau bụng âm ỉ kéo dài hoặc đau từng cơn không có vị trí đau rõ ràng, bụng trướng, tiêu bón hoặc lỏng thất thường, bụng to dần, thường ở mức độ vừa, cảm giác tức nặng, bụng bè ngang, rốn lồi ở tư thế nằm, khi ngồi hoặc đứng thì bụng sệ và lồi ra phía trước, da bụng căng, bóng.
Mycobacterium Tuberculosis
Thể bã đậu hóa:
Người bệnh thường sốt nhẹ về chiều hoặc không sốt, rối loạn tiêu hóa rầm rộ hơn, người bệnh thường bị đau bụng, chướng hơi, sôi bụng, đi ngoài phân lỏng, màu vàng.
Rất khó phát hiện ở giai đoạn sớm vì những biểu hiện rất mờ nhạt, nghèo nàn
Thể xơ dính:
Thể bệnh rất hiếm gặp, thường xơ dính toàn bộ phúc mạc với các tạng trong ổ bụng. Đây là bệnh có diễn biến nặng, dễ dẫn đến tử vong. Với những biểu hiện như bụng chướng đau, nếu trung tiện được thì đỡ đau, đau bụng, chướng hơi, bí trung đại tiện.
Lao màng bụng thể cổ trướng là thể nhẹ, nếu được điều trị sớm, đúng phác đồ thì hiệu quả cao và tiên lượng tốt. Nếu không được điều trị tốt thì sẽ chuyển nhanh sang thể bã đậu hóa hoặc xơ dính hóa.
Lao màng bụng có thể nhầm lẫn với các bệnh khác của màng bụng và trong ổ bụng như viêm màng bụng cấp không do lao, ung thư màng bụng nguyên phát hoặc thứ phát sau các ung thư các tạng trong ổ bụng như ung thư đại tràng, ung thư dạ dày, ung thư gan… có trường hợp chẩn đoán nhầm với viêm ruột thừa.
Đường xâm nhập của vi trùng lao vào màng bụng:
– Từ hạch mạc treo bị lao, vi trùng lan tràn theo đường bạch huyết hoặc đường tiếp cận tới màng bụng.
– Từ lao hồi manh tràng hoặc lao ruột non, lan tràn qua thành ruột tới màng bụng.
– Vi trùng lao theo đường máu từ các tổn thương lao ở xa.
– Vi trùng lao lan tràn từ ống Fallop bị lao tới màng bụng.
Dễ nhầm với đau bụng ngoại khoa
Biểu hiện toàn thân của lao màng bụng tùy theo tiến triển và giai đoạn và lao màng bụng cũng có hội chứng nhiễm trùng, nhiễm độc với dấu hiệu sốt, thường là sốt nhẹ về chiều, cũng có thể sốt tới 39 – 400C nhưng do vi trùng gây tổn thương ở màng bụng nên người bệnh còn có các dấu hiệu như đau bụng, thường đau âm ỉ nhưng cũng có lúc đau từng cơn, kèm theo buồn nôn, tiêu chảy hoặc táo bón, bụng trướng, to dần do trong ổ bụng có dịch. Nếu ở thể xơ dính thì bụng lõm lòng thuyền hoặc bụng tròn và rắn. Do vậy, lao màng bụng rất dễ nhầm với các bệnh khác trong ổ bụng như viêm ruột thừa, tắc ruột, viêm màng bụng cấp không do lao, ung thư màng bụng… nên nhiều trường hợp nghi ngờ đau bụng ngoại khoa.
Phụ nữ phải cẩn thận với bệnh lao màng bụng
Lao màng bụng có thể gặp ở mọi giới, mọi lứa tuổi nhưng thường gặp nhất là độ tuổi dưới 40, nhiều nhất là ở độ tuổi từ 20 – 30 và bệnh lao màng bụng thường gặp ở phụ nữ hơn nam giới, theo thống kê nữ chiếm 75 – 90%.
Điều nguy hiểm đối với phụ nữ là nếu bị lao màng bụng khi đang trong độ tuổi sinh sản, sẽ gặp nhiều nguy cơ đối với việc mang thai, sinh con.
Người trẻ tuổi, người nghiện rượu, suy giảm miễn dịch, làm việc quá sức nhất là trong điều kiện thiếu vệ sinh, ăn uống không đủ chất, nhất là thiếu đạm và vitamin, là những người dễ bị mắc bệnh hơn.
Lao màng bụng là bệnh rất khó phát hiện ở giai đoạn sớm vì những biểu hiện rất mờ nhạt, nghèo nàn cho nên thường phát hiện ở giai đoạn muộn vì ở giai đoạn này những biểu hiện của nó rất phong phú. Nếu không điều trị kịp thời, bệnh sẽ tiến triển phức tạp nhưng nếu phát hiện bệnh sớm và dùng thuốc chống lao theo đúng chỉ định… sẽ có tiên lượng tốt.
BS. HỒ VĂN CƯNG
