Cảm giác thông thoáng hốc mũi, dễ thở hơn khiến hầu hết bệnh nhân bị viêm xoang thường rỉ tai nhau nên rửa mũi thường xuyên để chữa bệnh. Tại bệnh viện, rửa mũi cũng được các bác sĩ khuyên bệnh nhân viêm mũi xoang nhưng có hướng dẫn cụ thể về cách thức và số lần cần thực hiện. Lý do đơn giản vì nếu rửa mũi quá thường xuyên không giúp khỏi bệnh mà còn làm bệnh nặng hơn do mủ chui sâu vào trong xoang.
Hệ thống xoang và cơ chế hình thành bệnh viêm mũi xoang
Xoang là những hốc xương rỗng nằm trong khối xương sọ mặt, ở xung quanh hốc mũi và thông với hốc mũi. Các hốc xương này được lót bởi lớp niêm mạc giống như hốc mũi, đó là niêm mạc đường hô hấp. Ở người trưởng thành, có 5 đôi xoang, được chia làm 2 nhóm. Nhóm xoang trước gồm có: xoang sàng trước, xoang trán, xoang hàm, các xoang này được dẫn lưu qua khe giữa của hốc mũi. Sinh lý của xoang dựa vào sự thông khí và dẫn lưu xoang. Hai chức năng này thực hiện được là nhờ các lỗ thông của xoang. Nếu lỗ thông xoang bị tắc sẽ dẫn đến viêm xoang.
 Rửa mũi có thể làm sạch niêm mạc mũi. |
Bệnh nhân viêm xoang thường phàn nàn là đau nhức vùng mặt, đau về sáng, đau từng cơn, vùng má, trán, thái dương hai bên hoặc lan xuống răng hay lên nửa đầu, đau tăng lên về sáng do ban đêm dịch tiết và mủ bị ứ đọng. Ngoài cơn chỉ thấy nặng đầu, kèm theo chảy mũi một hoặc hai bên, thường gặp là chảy mũi hai bên, lúc đầu chảy dịch loãng, sau đặc dần, màu xanh hoặc màu vàng, mùi tanh và nồng làm hoen ố khăn tay. Bệnh nhân thường xì mũi ra trước hoặc chảy xuống họng. Ngạt tắc mũi: một hoặc hai bên, thường gặp là ngạt mũi hai bên. Tùy theo tình trạng viêm, ngạt mũi được biểu hiện ở mức độ khác nhau như vừa, nhẹ, từng lúc hoặc liên tục dẫn đến ngửi kém.
Trong viêm xoang cấp hay gặp ngạt tắc mũi từng lúc và trong khi ngạt mũi thường kèm theo ngửi kém. Vùng má hai bên hoặc nửa mặt bị sưng nề, ấn đau. Khi soi mũi trước thấy toàn bộ niêm mạc hốc mũi nề và đỏ, các cuốn mũi, rõ nhất là cuốn dưới nề, đỏ và sưng to, đặt thuốc co mạch co hồi tốt. Khe giữa hai bên có tiết nhầy hoặc mủ. Đây là triệu chứng rất có giá trị trong chẩn đoán viêm xoang trước cấp. Mủ nhầy chảy ra cửa mũi sau và xuống họng. Nếu bệnh nhân không được điều trị kịp thời và hợp lý bệnh sẽ có xu hướng chuyển thành viêm mũi xoang mạn tính. Viêm mũi xoang mạn tính thường gặp ở nhóm xoang sau hơn là nhóm xoang trước, ít khi gặp một xoang đơn thuần mà thường là viêm nhiều xoang một lúc, người ta gọi đó là viêm đa xoang.
Quá trình tiến triển của viêm mũi xoang?
Viêm xoang cấp có thể điều trị khỏi được nếu được loại trừ nguyên nhân và dẫn lưu xoang tốt, tránh ứ đọng trong xoang. Bệnh cũng có thể chuyển thành viêm xoang mạn tính và hay tái phát nếu không được điều trị tốt. Viêm xoang mạn tính tuy không ảnh hưởng đến tính mạng nhưng kéo dài sẽ ảnh hưởng đến sức khỏe, sinh hoạt và khả năng lao động. Viêm xoang nếu không được điều trị tốt, đều có khả năng dẫn đến các biến chứng tới các cơ quan lân cận như viêm tai, viêm họng, viêm phế quản, viêm thị thần kinh của mắt, đôi khi gây ra mù đột ngột…
 Nhưng nếu rửa không đúng cách và lạm dụng sẽ làm viêm xoang nặng thêm. |
Làm gì để chữa được viêm mũi xoang?
Nguyên tắc chung: Đảm bảo dẫn lưu và thông khí xoang tốt. Việc tìm được nguyên nhân gây viêm mũi xoang có giá trị trong điều trị viêm mũi xoang. Nguyên nhân hay gặp của viêm mũi xoang là sau chấn thương vùng mũi xoang, khối u lành hoặc ác tính, dị vật mũi, đặc biệt hay gặp là do viêm mũi điều trị không kịp thời hoặc không đúng cách nhất là phương pháp bơm rửa mũi không đúng.
Nguyên lý để điều trị viêm xoang là trả lại thông khí và dẫn lưu từ mũi ra xoang. Khi thực hiện bơm rửa mũi sẽ cảm giác làm cho hốc mũi sạch, thông thoáng tuy nhiên động tác bơm rửa lại làm niêm mạc mũi thêm phù nề do nhiệt độ dịch bơm rửa thường không phù hợp với nhiệt độ của niêm mạc mũi, áp lực dịch bơm rửa tác động lên bề mặt niêm mạc mũi làm cho niêm mạc mũi nề lên, điều này làm cho lỗ thông mũi xoang hẹp dần, giữ mủ nằm lại trong lòng xoang và làm cho quá trình điều trị viêm xoang bị cản trở. Nhiều bệnh nhân mũi sạch nên rất hay bơm rửa mà không biết mủ lại tồn tại trong lòng xoang. Chính vì những lý do đó mà nên hạn bơm rửa mũi xoang nếu không có hướng dẫn đúng của thầy thuốc tai mũi họng.
TS. Phạm Bích Đào
