Khi bộ phận này bị viêm gây ra nhiều hạn chế trong vận động. Nếu không điều trị đúng có thể gây ra một số bệnh lý xương khớp khác, trường hợp nặng còn gây tê liệt khớp và bại liệt hoàn toàn.

Viêm bao hoạt dịch được xếp vào bệnh xương khớp, xảy ra khi bao hoạt dịch bị viêm không do nhiễm khuẩn, gây ra đau nhức ảnh hưởng đến khả năng vận động của khớp. Bệnh thường xuất hiện ở một số khớp hoạt động thường xuyên như viêm bao hoạt dịch gân gấp ngón tay gây ra hội chứng ngón tay lò xo, viêm bao hoạt dịch gân gót chân, viêm bao hoạt dịch khớp gối, khớp hông…

Những khớp thường bị viêm bao hoạt dịch là khớp vai, khủy tay, hông, đầu gối, gót chân, gân gấp các ngón tay.

Nguyên nhân gây viêm bao hoạt dịch

Hoạt động nhiều và liên tục: Do hoạt động một hay nhiều động tác thường xuyên và liên tục khiến các bao hoạt dịch quanh khớp bị kích thích và dễ bị viêm. Ví dụ, những người thường xuyên phải quỳ gối, tỳ khủy tay trong thời gian quá lâu hay sử dụng cổ tay, cánh tay, cổ chân để thực hiện hoạt động nào đó thường xuyên lâu ngày có thể bị viêm bao hoạt dịch.

Chấn thương: Khớp gối, khớp khủy tay thường có bao hoạt dịch nằm ngay dưới da nên nếu các khớp này bị chấn thương thì rất có thể làm bao hoạt dịch bị tổn thương và gây viêm.

Do nghề nghiệp hay sở thích: Những người có nghề nghiệp bắt buộc hoặc có sở thích nào đó mà phải hoạt động một khớp thường xuyên cũng khiến khớp đó chịu nhiều áp lực, bao hoạt dịch cũng dễ trở nên tổn thương và gây ra tình trạng viêm bao hoạt dịch. Ví dụ người chơi tenis thường hay bị viêm bao hoạt dịch ở điểm bám gân vùng lồi cầu ngoài xương cánh tay.

Viêm bao hoạt dịch gân gót.

Người cao tuổi: Những người tuổi cao, xương khớp bị lão hóa mất đi độ chắc khỏe, trở nên suy yếu cũng rất dễ bị viêm bao hoạt dịch.

Các bệnh lý toàn thân: Thấp khớp, gút, tiểu đường cũng là những nguyên nhân gây viêm bao hoạt dịch.

Các triệu chứng nhận biết

Viêm bao hoạt dịch các khớp xương có thể xảy ra ở mọi lứa tuổi, bệnh dễ nhầm lẫn với viêm khớp hay viêm dây chằng do có các triệu chứng gần giống nhau như: Khớp bị sưng, nóng đỏ, đôi khi cứng khớp làm hạn chế hoạt động. Các khớp đau, nhức, cứng khi bị viêm, bên ngoài có thể thấy khớp bị sưng đỏ, bầm tím hoặc phát ban tại vùng khớp bị viêm, khi ấn vào khớp bị viêm bao hoạt dịch thấy rất đau hoặc di chuyển nhẹ cũng có thể gây đau nhiều. Có thể xuất tiết dịch nhiều gây ứ dịch trong bao hoạt dịch hoặc tràn dịch khớp.

Cơn đau khớp có thể kéo dài đến 2 tuần. Khi vận động nhẹ hoặc thực hiện các bài tập thể dục cũng gây đau chói. Do đó, khi có các biểu hiện này kèm theo sốt cao cần đến khám tại các cơ sở y tế để được chẩn đoán bệnh vì nếu không điều trị kịp thời, bệnh có thể gây ra các biến chứng như thấp khớp, tràn dịch khớp, tê liệt khớp…

Điều trị và phòng bệnh

Điều trị viêm bao hoạt dịch thường là băng khớp, hạn chế vận động tương đối khớp viêm và dùng thuốc chống viêm giảm đau. Các thuốc uống được sử dụng là thuốc kháng viêm không steroid như ibuprofen, naproxen, mobic… có thể phối hợp với các phương pháp trị liệu vật lý như nhiệt trị liệu, sóng ngắn trị liệu hay hồng ngoại hoặc laser trị liệu. Những trường hợp nặng có thể tiêm corticoid vào bao hoạt dịch, nhưng phải được tiến hành bởi các bác sĩ chuyên ngành xương khớp.

Để dự phòng bị viêm bao hoạt dịch, cần tránh lặp đi lặp lại một động tác lao động kéo dài, cần thay đổi tư thế và các động tác để tránh gây tổn thương cho bao hoạt dịch. Điều trị và kiểm soát tốt các bệnh toàn thân như viêm khớp dạng thấp, tiểu đường, phát hiện và điều trị sớm khi viêm bao hoạt dịch mới bắt đầu. Khi đã bị bệnh, một số biện pháp có thể dùng ở nhà để làm giảm cơn đau của viêm bao hoạt dịch bao gồm: Nghỉ ngơi và bất động khu vực bị ảnh hưởng; áp nước đá để giảm sưng; đệm đầu gối, tránh áp lực lên khuỷu tay, dùng thuốc giảm đau, giảm viêm theo hướng dẫn của bác sĩ.

BS. Hà Hồng Sơn

Xi măng là một phát minh vật liệu xây dựng hữu ích nhất trong kỷ nguyên kiên cố hóa mọi thứ. Có những công trình xây dựng có giá trị trường tồn hàng trăm năm với xi măng và đá. Nhưng sự tuyệt đỉnh kung-fu ấy của xi măng đã bị xương loại bỏ. Xương người của chúng ta còn chắc hơn cả xi măng và cứng hơn cả đá granit. Trong số các xương cấu tạo nên cơ thể, xương đùi là xương “anh hào” nhất. Người ta đã thử làm độ cứng so với xi măng và đá granit thì thấy, nếu cùng làm một khuôn đúc giống như xương đùi, chế tác từ 2 loại nguyên liệu khác nhau xi măng và đá granit. Kết quả cho thấy, dù bẻ ngang hay nện dọc thì khúc xi măng và khúc granit vỡ tan tành, vỡ vụn trong khi đó xương đùi thì cứ trơ ra không vỡ. Để bẻ gãy được xương đùi có lẽ phải cần đến 1 lực sĩ. Tất nhiên, sự vững chắc ấy là do cấu tạo đồng tâm đặc biệt của xương. Người ta không thể đập xương ra làm nguyên liệu xây dựng thay thế xi măng được.

Khả năng công phá siêu lớn

Xương nhỏ và mảnh như thế, nhưng nếu được gắn vào đó gân và cơ thì lực của xương tạo ra sức mạnh không thể tưởng tượng được.Nó mạnh đến mức có thể tạo ra một lực gấp hàng trăm, hàng nghìn lần so với khối lượng của bản thân nó. Một số nhà vật lý sinh học đã đo đạc và thấy, khi có sự phối hợp của gân và cơ, xương của bàn tay võ sĩ quyền anh có thể tạo ra một lực cỡ khoảng 5.000N, tương đương với một bao tải nửa tấn hoặc 10 bao xi măng cùng lúc. Còn nếu nỡ chọc giận một đấu thủ karate khiến cho họ tung cú đá thì xương của bàn chân có thể tạo ra một lực đá tương đương với 9.000N, tương đương với 1 tấn xi măng thông thường. Một bao xi măng đã có thể đè bẹp 1 người, vậy 1 tấn xi măng thì không thể rõ sức công phá mạnh đến cỡ não, chắc tường xây phải gãy vỡ. Bộ xương của chúng ta thật siêu phàm.

BS. Yên Lâm Phúc

Đây là phương pháp điều trị bắt buộc đối với các trường hợp gãy xương bánh chè di lệch, gãy mõm khuỷu tay di lệch, gãy lồi cầu xương cánh tay di lệch, gãy thân xương đùi người lớn, gãy di lệch gần khớp xương và nội khớp xương.

Điều trị gãy xương nhằm mục đích phục hồi hình thái giải phẫu của xương bị gãy cho được hoàn hảo, nhờ đó phục hồi chức năng hoàn toàn cho xương gãy. Việc điều trị gãy xương ngoài các phương pháp chính như phương pháp nắn xương, bó bột bất động và vận động; phương pháp kéo liên tục; phương pháp điều trị cơ năng và phương pháp y học dân tộc thường được thực hiện thì phương pháp điều trị phẫu thuật có nhược điểm là chậm liền xương và hay gây ra tai biến nhiễm khuẩn; vì vậy phòng phẫu thuật xương phải có đủ điều kiện chống nhiễm khuẩn tốt và trang bị các phương tiện kỹ thuật hiện đại.

Quá trình liền xương là một quá trình sinh học phức tạp được các nhà khoa học nghiên cứu từ đầu thế kỷ thứ 18. Can xương được hình thành do sự lắng đọng của chất calci vào khối máu tụ lại ở ổ xương gãy, sự cốt hóa mô tế bào hạt, sự cốt hóa màng xương và sự xâm nhập của các tế bào bạch huyết máu… Quá trình liền xương được tiến triển qua các giai đoạn gồm: giai đoạn ứ máu, giai đoạn can xương nguyên phát và giai đoạn can xương thể xương.

Giai đoạn ứ máu

Sau gãy xương, máu tụ ở ổ gãy là nguyên liệu để tạo thành can xương non. Chung quanh ổ gãy xương có hiện tượng ứ máu, giãn mạch và thoát dịch. Khoảng 2 – 3 ngày, các tế bào phát triển mạnh mẽ. Các mạch máu mới sinh phát triển và khối máu tụ biến đổi dần thành một mô liên kết non kiểu bào thai, lấp đẩy kẽ hở giữa hai đầu xương.

Giai đoạn can xương nguyên phát

Vào khoảng ngày thứ 20 trở đi, can xương nguyên phát thể sụn được hình thành từ mô liên kết non. Lúc này hai đầu xương gãy bắt đầu dính vào nhau. Nếu bất động càng tốt thì càng mau hình thành các bè xương trong sụn để chuyển thành can xương thể xương. Với các kỹ thuật điều trị hiện đại cố định ổ xương gãy tuyệt đối và tạo sức ép, can xương thể sụn ít xuất hiện mà can xương thể xương xuất hiện như những mối hàn khéo léo để hàn hai đầu xương gãy lại với nhau.

Phẫu thuật có nhược điểm là chậm liền xương và hay gây ra tai biến nhiễm khuẩn

 

Giai đoạn can xương thể xương

Các bè xương xuất hiện trong can xương thể sụn ngày càng lan rộng và gắn vững chắc hai đầu xương gãy với nhau vào khoảng thời gian từ ngày 40 đến ngày 60. Sau đó can xương được tiếp tục củng cố. Trong nhiều yếu tố ảnh hưởng đến quá trình tạo can xương, tạo xương thì yếu tố mạch máu là yếu tố quan trọng nhất. Thực tế máu đến xương qua màng xương là chính, qua động mạch nuôi xương vào ống tủy xương đến màng trong xương. Máu còn qua các mạch máu vào đầu xương. Máu đem đến ổ gãy nhiều chất và nhiều tế bào để tạo can xương phù hợp với cấu tạo tự nhiên và phù hợp với nhiệm vụ sinh học của xương. Nếu trường hợp bất động kém thì can xương to xù và xấu. Khi bất động quá tốt nhờ kỹ thuật mổ xương hiện đại thì các đầu xương gãy được hàn lại bằng mối hàn xương mỏng manh sẽ không còn nhìn thấy can xương trên phim chụp X-quang nữa thì cũng không đạt được hiệu quả điều trị vì khi tháo bỏ phương tiện kim loại cố định, ổ xương gãy sẽ chịu áp lực yếu và dễ bị gãy lại. Như vậy các đầu xương gãy chỉ cần bất động tương đối, ổ xương gãy được hàn bằng một can màng xương ở mức độ trung bình thì kết quả điều trị sẽ vững chắc hơn. Lưu ý các mạch máu nuôi xương cần được bảo vệ, nguyên liệu máu tụ không nên lấy bỏ… vì chúng là yếu tố quan trọng để giúp hình thành can xương. Thực tế việc điều trị gãy xương được chữa trị bảo tồn theo phương pháp cơ năng sẽ đáp ứng được yêu cầu này.

Sau khoảng vài ba năm chụp lại phim X-quang sẽ không còn nhận biết về vết tích của ổ gãy trước kia

Có thể nói quá trình liền xương xảy ra khá độc đáo, khác hẳn với trường hợp liền da, liền gân, liền sẹo ở các vết thương nội tạng… Khi da bị rách, gân bị đứt, ruột bị thủng thì chỉ cần sau 3 tuần điều trị chỗ bị rách, bị đứt, bị thủng được khâu lại sẽ hình thành sẹo; sẹo này có tính vững chắc sau khoảng 1 đến 2 tuần và tồn tại suốt đời, quá trình liền sẹo thường kết thúc khoảng sau 1 tháng. Trường hợp trẻ em bị gãy xương nếu hai đầu xương gãy nắn lại chưa được hoàn hảo, còn chồng lên nhau thì sau một tháng sẽ hình thành một can xương to xù, can xương này sẽ được sửa sang lại nhờ các tạo cốt bào và hủy cốt bào. Chỗ nào thừa sẽ biết mất, chỗ nào thiếu sẽ được đắp thêm xương vào; dần dần các vách xương ngăn hai ống tủy xương sẽ được đục thông. Sự sửa sang sẽ được tiếp tục mãi và sau khoảng vài ba năm chụp lại phim X quang sẽ không còn nhận biết về vết tích của ổ gãy trước kia nữa với dấu hiệu xương khá thẳng, vỏ xương đều đặn, ống tủy xương thông như chưa hề bị gãy xương. Đối với trường hợp những người cao tuổi, sự liền xương và sự sửa sang của can xương có thể chậm hơn nhưng vẫn tiến triển theo tiến triển của quá trình liền xương.

Nguyên liệu máu tụ không nên lấy bỏ… vì chúng là yếu tố quan trọng để giúp hình thành can xương

 

Mặc dù các trường hợp gãy xương này được chỉ định phẫu thuật chỉ chiếm tỉ lệ nhỏ khoảng 2 – 5% nhưng có nhược điểm là chậm liền xương và hay gây ra tai biến nhiễm khuẩn. Vì vậy việc phẫu thuật phải được thực hiện ở các bệnh viện có đủ điều kiện chống nhiễm khuẩn tốt, có bác sĩ chuyên khoa về chấn thương chỉnh hình lành nghề và được trang bị đầy đủ các phương tiện kỹ thuật hiện đại để tránh các tai biến và biến chứng có thể xảy ra.

BS. NGUYỄN TRÂM ANH