Bệnh gặp ở mọi lứa tuổi nhưng người trưởng thành chiếm tỉ lệ cao hơn cả, trong đó có người cao tuổi. Nên làm gì để phòng viêm xoang mạn tính tái phát?

Xoang là những hốc xương rỗng nằm trong khối xương sọ mặt, ở xung quanh mũi và thông với hốc mũi. Mặt trong xoang được lót bởi lớp niêm mạc liên tục với niêm mạc của hốc mũi. Vì vậy, chúng cũng có tác dụng làm ấm, làm ẩm và lọc không khí từ bên ngoài đi vào. Xoang có vai trò làm nhẹ đầu, có tác dụng  cộng hưởng và sưởi ấm không khí. Mỗi người trưởng thành có năm đôi xoang, được chia làm hai nhóm: nhóm xoang trước (gồm xoang sàng trước, xoang trán, xoang hàm) thông với mũi qua các lỗ ở phía trước, nhóm xoang sau (xoang sàng sau, xoang bướm) thông với mũi qua các lỗ ở phía sau trên. Đồng thời xoang cũng góp phần làm cho mỗi người có một giọng nói riêng do thể tích và cấu trúc xoang khác biệt. Bởi vì, không khí đi ra khi chúng ta nói va đập vào các thành xoang tạo nên những âm thanh đa dạng cùng với dây thanh âm của thanh quản.

Viêm xoang là gì?

Bình thường, các lỗ của xoang thông thoáng, dịch do xoang tiết ra và không khí luôn có sự lưu thông. Khi những lỗ này bị tắc nghẽn bởi viêm gây phù nề làm cho sự lưu thông bị ngừng trệ sẽ dẫn tới viêm xoang. Nếu bệnh chỉ diễn biến trong vòng 4 tuần liên tục, được gọi là viêm xoang cấp tính. Khi bệnh kéo dài trên 8 tuần liên tục hoặc lâu hơn sẽ trở thành viêm xoang mạn tính. Có thể viêm nhiều xoang một lúc (viêm đa xoang).

Nguyên nhân viêm xoang gây làm ảnh hưởng xấu không nhỏ bởi những biểu hiện của nó rất khó chịu, tác động trực tiếp tới đời sống sinh hoạt của người bệnh. Nếu không có cách điều trị kịp thời, bệnh sẽ phát triển nặng, tái đi tái lại nhiều lần trong thời gian dài và có thể gây biến chứng. Nguyên nhân thường gặp nhất là viêm xoang cấp do nhiễm khuẩn sau cảm cúm, viêm mũi,viêm amidan… không được điều trị dứt điểm ngay từ đầu dẫn đến viêm xoang mạn tính. Bởi vì, nhiều trường hợp các biểu hiện bệnh dường như không rõ ràng cho nên việc phát hiện viêm xoang lúc này rất khó hơn nữa do sự nhầm tưởng rằng mình chỉ đang mắc một bệnh nào đó hoặc là tàn dư của bệnh cũ. Một số trường hợp viêm xoang mạn tính do sau khi bị chấn thương, các niêm mạc xoang cũng có thể bị tổn thương do đó nguy cơ nhiễm khuẩn xoang cũng rất cao làm cho chất nhầy ở xoang bị ứ đọng gây tắc nghẽn, không thông thoáng tạo điều kiện cho vi sinh vật gây bệnh (vi nấm, vi khuẩn) xâm nhập. Hoặc do tuyến nhầy của niêm mạc xoang hoạt động quá nhiều khi tiếp xúc với các chất kích ứng trong khi người cao tuổi sức đề kháng đã suy giảm. Bên cạnh đó, việc lạm dụng, sử dụng thuốc kháng sinh bừa bãi (không theo chỉ định của bác sĩ) trong thời gian dài cũng là một nguyên nhân cơ bản để vi khuẩn gây bệnh tấn công gây viêm xoang. Viêm xoang mạn tính có thể gặp ở người sống trong môi trường bị ô nhiễm (khói, bụi, ẩm thấp, thiếu vệ sinh…), hút thuốc (thuốc lá, thuốc lào) hoặc người mắc bệnh mạn tính về đường hô hấp (viêm mũi, họng mạn tính, hen suyễn, khí phế thũng, bệnh viêm phổi tắc nghẽn mạn tính…). Ngoài ra, thay đổi thời tiết, nhất là lúc chuyển mùa từ nóng sang lạnh, mưa nhiều, ẩm ướt, hanh khô hoặc gió mùa đông bắc tràn về, áp thấp nhiệt đới là những điều kiện để bệnh viêm xoang mạn tính tái phát, đặc biệt là viêm xoang mạn tính do dị ứng thường gặp ở người có cơ địa dị ứng, người làm việc trong môi trường có quá nhiều khói bụi, ẩm thấp, thiếu vệ sinh.

Triệu chứng

Triệu chứng thường gặp nhất là nhức đầu nặng ở các xoang biểu hiện ở mức độ nhẹ. Dịch tiết màu vàng hoặc hơi xanh hoặc có chảy mủ từ mũi hoặc xuống phía sau cổ họng (nếu viêm xoang sau thường nhức đầu vùng sau, nhức ê ẩm vùng chẩm và gáy sau). Do dịch nhầy nhiều nên gây cản trở hoặc tắc nghẽn mũi, gây khó thở bằng mũi (thở bằng mồm). Ngoài ra, có thể đau nhức và sưng quanh mắt, má, mũi, trán.

Bên cạnh những triệu chứng xuất hiện ở các xoang, còn có thể có những triệu chứng khác như: viêm họng, viêm họng hạt, hơi thở hôi, buồn nôn do dịch viêm chảy qua thành họng… Các triệu chứng của viêm xoang mạn tính sẽ tăng nặng thêm khi chuyển mùa nhất là lạnh, mưa, ẩm ướt, tắm nước lạnh hoặc để vùng cổ, đầu bị lạnh nhất là những lúc ra khỏi nhà.

 

 

BS. NGUYỄN VĂN BÌNH

Viêm xoang cấp tính khi không được điều trị kịp thời hoặc điều trị không triệt để, lâu ngày chuyển thành mãn tính. 

Viêm xoang mũi mạn tính được chia thành 2 thể bệnh:

Thể phế khí suy hư

Các triệu chứng thường gặp là nghẹt mũi, chảy nhiều nước mũi trắng nhầy, niêm mạc mũi dày, gặp lạnh càng nặng hơn, đau đầu, chóng mặt, thở ngắn, tay chân lạnh, người mệt mỏi, không có sức, chất lưỡi nhạt, rêu lưỡi trắng mỏng.

Nên dùng những thực phẩm có tác dụng làm ấm phổi, bổ phế, trừ phong, trừ hàn, thông mũi như gừng tươi, củ hành, hành tây, củ sả, rau hẹ, rau kinh giới, rau húng quế, tía tô, bạc hà, hoắc hương, rau diếp cá.

Các loại rau như hẹ, kinh giới, húng quế, tía tô, bạc hà, hoắc hương diếp cá… có tác dụng làm ấm phổi, thông mũi… Ảnh: wikipedia.

Canh tôm, củ cải trắng

Củ cải trắng 150 g, đậu hũ 100 g, tôm đất 100 g, giá đậu xanh 50 g, gừng 3 g, hành 5 g, tỏi 5 g, dầu ăn 30 g, muối một ít.

Củ cải trắng rửa sạch, cắt miếng; giá đậu xanh rửa sạch, bỏ rễ; đậu hũ rửa sạch, cắt miếng vuông; tôm rửa sạch, bóc vỏ, giã dập; gừng cắt lát, hành cắt khúc, tỏi bỏ vỏ xắt lát.

Đun nồi nóng, cho dầu vào, khử gừng, hành cho thơm. Cho 1.000 ml nước vào nấu sôi với củ cải trắng bằng lửa lớn. Sau đó cho các thứ còn lại vào nấu bằng lửa nhỏ đến khi chín, nêm gia vị vừa ăn. Mỗi ngày ăn 1 lần, trong bữa cơm.

Món ăn này có tác dụng thanh nhiệt, giải độc, bổ phế, ích khí, thích hợp với người bị viêm xoang mũi, suy nhược cơ thể do phế khí suy hư. Có thể thay củ cải trắng bằng rau hẹ, bí đỏ, cà rốt, khoai lang bí, khoai mài.

Canh thịt heo, cà tím, dưa leo

Thịt heo nạc 100 g, cà tím 100 g, dưa leo 80 g, tỏi 10 g, hành 5 g, dầu mè 30 g, muối một ít.              

Dưa leo rửa sạch, cắt miếng; cà rửa sạch, cắt miếng; thịt heo rửa sạch, cắt miếng; hành cắt khúc ngắn; tỏi bỏ vỏ giã nát. 

Để nồi nóng đổ dầu vào, khử hành cho thơm, rồi xào sơ thịt heo đã ướp tỏi. Sau đó cho nước vào nấu sôi, rồi bỏ các thứ nấu thêm chừng 20 phút là được. Một ngày ăn 1 lần, dùng trong bữa cơm.

Món ăn này có tác dụng thanh nhiệt giải độc, bổ khí huyết, thích hợp với người bị viêm xoang mũi, suy nhược cơ thể, ăn uống kém, mất ngủ.

Trà củ sen, nho, mía, củ năng

Củ sen 200 g, củ năng 200 g, lê 200 g, mía 1 khúc 1 kg, nho 200 g, mật ong 100 g.

Củ sen, lê, củ năng, nho, rửa sạch, cho vào máy ép vắt lấy nước; mía cắt khúc, ép lấy nước, hoà 2 thứ nước lại, cho thêm mật ong vào.

Nấu sôi với lửa lớn, sau đó vặn lửa nhỏ, nấu đến khi nước hơi sệt lại. Cất vào lọ thủy tinh. Khi uống pha thêm chút nước nóng, ngày uống 2 lần trong lúc bụng đói, mỗi lần uống khoảng 50 ml.

Món này có tác dụng thanh nhiệt giải độc, bổ phế, ích khí tiêu đàm, thông mũi, thích hợp với người bị viêm xoang mũi, suy nhược cơ thể, ăn uống kém, mất ngủ.

Rau chân vịt (cải bó xôi) xào nấm tuyết (ngân nhĩ)

Rau chân vịt 200 g, nấm tuyết 20 g, gừng 5 g, hành 10 g, tỏi 10 g, dầu mè lượng thích hợp, muối một ít.

Rau chân vịt rửa sạch, cắt khúc, dùng nước sôi trụng sơ, để ráo nước; nấm tuyết ngâm nước, làm sạch, bỏ cuống, xé thành sợi; gừng, tỏi cắt lát, hành tỉa hoa.

Để chảo nóng, cho dầu mè vào, chờ dầu nóng cho hành, gừng vào khử cho thơm; bỏ rau chân vịt, nấm tuyết vào xào chín là được, nêm gia vị vừa ăn. Dùng ăn trong bữa cơm.

Món ăn này có tác dụng bổ phế, thông mũi, trừ đàm, trị ho, hạ huyết áp.

Thể tỳ khí suy hư

Các triệu chứng thường gặp là nghẹt mũi nặng, chảy nhiều nước mũi trắng dính hoặc vàng đặc, niêm mạc mũi dày, chóng mặt, thở ngắn, ăn uống kém, bụng đầy, tiêu lỏng, tay chân nặng nề, người mệt mỏi, chất lưỡi bệu, rêu lưỡi trắng mỏng.

Nên dùng những thực phẩm có tác dụng kiện tỳ, ích khí, lợi thủy, trừ thấp, thông mũi như ý dĩ, củ nghệ vàng, khoai mài, củ từ, hạt sen, củ sen, đậu ván, đậu đỏ, tàu hủ ky, đậu hủ, rau diếp cá, rau sam, bắp, gạo lứt, sắn dây, khoai lang bí, khoai mỡ, khoai tía, khoai sọ, khoai tây, cà rốt, bí đỏ, củ dền…

Cà tím tốt cho người viêm xoang mãn tính. Ảnh: media

Trà rau cần, táo đỏ

Rau cần tây 150 g rửa sạch cắt nhỏ, táo đỏ 2 trái rửa sạch bỏ hột, trà ngon 3 g. Cho tất cả vào nồi nấu 1 lít nước, sắc còn 750 ml, uống thay nước trà trong ngày.

Công dụng làm êm dịu thần kinh, an thần. Thức uống này thích hợp với người bị viêm xoang mũi, suy nhược thần kinh, ăn uống kém, mất ngủ, tăng huyết áp.

Cháo gạo lứt, rau chân vịt, rau cần tây

Gạo lứt 80 g, rau chân vịt 250 g, rau cần tây 250 g.

Rau chân vịt, rau cần rửa sạch, cắt khúc, gạo vo sạch. Nấu gạo thành cháo, rồi bỏ hai thứ rau trên vào nấu sôi thêm 10 phút là được. Mỗi ngày ăn 1 lần vào lúc đói bụng.

Món cháo này có tác dụng dưỡng huyết nhuận táo. Thích hợp với bệnh viêm xoang mũi mạn tính, người cao huyết áp bị táo bón, tiểu không thông.

Cháo gạo lứt, cà tím

Cà tím 50 g rửa sạch cắt miếng; khoai mài 50 g ngâm mềm, cắt miếng; gạo lứt 80 g vo sạch. Cho các thứ trên vào nồi nấu thành cháo. Trước tiên dùng lửa lớn nấu sôi, sau đó vặn lửa nhỏ nấu thêm 30 phút. Ăn mỗi ngày 1 lần.

Món cháo này có tác dụng bổ tỳ vị, ích khí huyết, có ích cho người bị viêm xoang mũi mạn tính, người bị cao huyết áp.

Lương y Đinh Công Bảy
Tổng Thư ký Hội Dược liệu TP HCM