Tổ chức Y tế thế giới (WHO) dự báo, đến năm 2030 sẽ có khoảng 22 triệu ca mắc ung thư mới và 13,2 triệu ca tử vong vì căn bệnh này.  TS Nguyễn Tiến Quang, Trưởng khoa điều trị A, Bệnh viện K cho biết, ở Việt Nam có 126.000 ca mới mắc ung thư và 94.000 ca tử vong mỗi năm, dự kiến đến năm 2020 có khoảng 189.000 ca mới mắc. TS Quang cho biết, theo số liệu ghi nhận ung thư, ung thư dạ dày đứng hàng thứ 2 ở nam và thứ 5 ở nữ. Dự báo đến năm 2020, cứ 100.000 nam giới có 24,5 người mắc ung thư dạ dày. Việc chẩn đoán ung thư thường gặp nhiều khó khăn, 70% bệnh nhân ung thư phát hiện ở giai đoạn muộn.

Nhóm người có nguy cơ cao mắc ung thư dạ dày

PGS.TS Trần Văn Thuấn – Giám đốc Bệnh viện K cho biết, tại Bệnh viện K mỗi năm chỉ có 30 ca được phát hiện sớm ung thư dạ dày trong tổng số hàng nghìn ca. Nguyên nhân là do người dân Việt Nam chưa có thói quen đi khám bệnh định kỳ. Cũng như nhiều loại ung thư khác, ung thư dạ dày là bệnh hoàn toàn có thể chữa khỏi với chi phí thấp nếu được phát hiện sớm.

Việc phát hiện sớm ung thư dạ dày cách hiệu quả nhất là nội soi dạ dày.  Có một số nhóm đối tượng có nguy cơ cao mắc ung thư dạ dày, với những người này cần đi tầm soát bệnh sớm và định kỳ. Bởi theo PGS Thuấn, việc phát hiện bệnh sớm thì điều trị càng đơn giản và hiệu quả.Với người bình thường, đặc biệt là người từ 40 tuổi trở lên cần đi nội soi dạ dày định kỳ từ 1 -2  lần mỗi năm để phát hiện những bất thường. Người dưới 40 tuổi, sau nội soi thấy bình thường thì những lần sau có thể soi thưa hơn, như 2 năm nội soi 1 lần, PGS Thuấn khuyên.

Dưới đây là một số nhóm đối tượng có nguy cơ cao mắc ung thư dạ dày:

-Có người thân trong gia đình mắc bệnh ung thư dạ dày, như ông bà, bố mẹ, anh chị em ruột từng mắc ung thư dạ dày.  Theo thống kê, những người trong gia đình có người mắc bệnh ung thư dạ dày có nguy cơ mắc ung thư dạ dày cao gấp 4 lần những người khác.

-Những người có viêm teo niêm mạc dạ dày, viêm teo thân vị hoặc toàn bộ niêm mạc đều có nguy cơ cao mắc ung thư dạ dày. Hay những người bị viêm dạ dày mạn tính có nhiều dị sản ruột có nguy cơ phát triển thành ung thư dạ dày hơn các bệnh nhân khác.

-Những người bị hội chứng đa polip tuyến có tính chất gia đình, những polip này rất dễ trở thành ác tính.-Người có tiền sử nhiễm HP dạ dày. Các nghiên cứu cho thấy có từ 35 – 90% bệnh nhân ung thư biểu mô dạ dày có liên quan tới nhiễm khuẩn HP.

Nội soi dạ dày là cách hiệu quả phát hiện sớm ung thư dạ dày.

-Người bị cắt dạ dày , dịch mật trào ngược gây viêm teo niêm mạc dạ dày mạn tiến triển thành ung thư dạ dày.

-Người có thói quen ăn uống các thực phẩm chứa nhiều nitrat như  ngũ cốc mốc, thịt hun khói, thực phẩm ướp nhiều muối. Khi vào dạ dày, các nitrat sẽ phản ứng với các amin tạo thành các nitrosamine, từ đó dẫn tới nguy cơ gây ung thư.

Theo các chuyên gia y tế, ngoài việc tầm soát sớm bệnh ung thư dạ dày, cần có lối sống khoa học, lành mạnh, khi bị nhiễm khuẩn HP dạ dày cần điều trị đúng phác đồ … là những lời khuyên hữu ích để phòng tránh bệnh ung thư dạ dày “gõ cửa”.

Hải Yến

Thế nào là ung thư dạ dày giai đoạn sớm?

Ung thư dạ dày (UTDD) giai đoạn sớm được định nghĩa là mức độ xâm lấn ung thư dạ dày chưa vượt qua lớp hạ niêm mạc, không kể đến tình trạng di căn hạch hay không. Loại ung thư này có tiên lượng tốt hơn nhiều so với ung thư dạ dày giai đoạn tiến triển (90% sống sót sau 5 năm). Hiện nay việc phát hiện ung thư dạ dày sớm được quan tâm nhiều, do sự phát triển của các kỹ thuật hình ảnh cho phép phát hiện sớm tổn thương như nội soi có dải ánh sáng hẹp, nội soi phóng đại.

Biểu hiện lâm sàng

Thường thì một tổn thương ung thư dạ dày ở giai đoạn sớm có kích thước rất nhỏ, cỡ vài mm đến không quá 5-7cm, nên tổn thương đó không ảnh hưởng đến chức năng tiêu hoá thức ăn của dạ dày và hoàn toàn không gây triệu chứng khó chịu hay đau bụng cho người bệnh. Muốn phát hiện ung thư dạ dày giai đoạn sớm phải dựa vào các chương trình tầm soát ung thư. Một triệu chứng không rõ ràng của đường tiêu hoá trên có thể xuất hiện 6-12 tháng trước khi được chẩn đoán UTDD sớm và có thể có ở 90-95% bệnh nhân không xác định được qua sàng lọc. Tổn thương loét có thể là dấu hiệu báo trước có giá trị hơn là tổn thương nhô cao. Với chương trình tầm soát ung thư dạ dày tích cực tại các nước Đông Á (chủ yếu được thực hiện ở Nhật Bản), rất nhiều bệnh nhân được phát hiện UTDD sớm khi không có triệu chứng.

Nội soi dạ dày.

Với bệnh nhân giai đoạn muộn có thể có dấu hiệu cảnh báo hoặc triệu chứng gợi ý là thiếu máu hay sụt cân, với tỷ lệ tương ứng từ 5-15% và 4-40%. UTDD giai đoạn tiến triển thì sụt cân có tỷ lệ hơn 60%. Lúc này thì ung thư không còn ở giai đoạn sớm có thể điều trị triệt để hoàn toàn nữa.

Triệu chứng khó tiêu có thể xảy ra ở bất cứ trường hợp nào, đặc biệt tỷ lệ bệnh nhân ung thư dạ dày trong các bệnh nhân mắc chứng khó tiêu rất thấp ở Mỹ cũng như phương Tây, do đó không có triệu chứng lâm sàng hay xét nghiệm nào cho phép phân biệt khó tiêu lành tính với khó tiêu ác tính.

Chẩn đoán có khó?

Để chẩn đoán UTDD thì nội soi dạ dày là phương pháp duy nhất và đồng thời cũng có giá trị nhất cùng với việc sinh thiết những tổn thương nghi ngờ hoặc sinh thiết theo hệ thống.

Nội soi ánh sáng thường: các phương tiện máy nội soi phổ biến ở nước ta hiện nay thì độ chính xác có thể đạt tới 90-96%. Các tổn thương trên nội soi có thể là: dạng polyp lồi lên hay là 1 bản phẳng bề mặt, thay đổi màu sắc niêm mạc, có lõm ở trung tâm, hoặc là tổn thương loét. Việc phát hiện những tổn thương nhỏ sẽ gặp rất nhiều khó khăn, thậm chí với những bác sỹ nội soi có kinh nghiệm. Do đó cần khảo sát toàn bộ dạ dày một cách cẩn thận, tỉ mỉ, và sinh thiết những vị trí nghi ngờ.

Phương pháp 1/4: đây là phương pháp được đánh giá cao nhất trong nội soi dạ dày. Với mỗi vùng của dạ dày đòi hỏi các bác sỹ nội soi quan sát và chụp ảnh theo phương pháp 1/4: chia vi trường nội soi làm 4 và mỗi lần chụp ảnh thì chỉ tập trung vào chụp và quan sát 1/4 vi trường mà thôi.

Nếu có dấu hiệu của loét dạ dày, vị trí và số lượng mảnh sinh thiết vô cùng quan trọng, càng sinh thiết nhiều mảnh thì khả năng bắt được tổn thương ung thư càng cao, nhưng thực sự thì vẫn không có sự đồng thuận về số lượng mảnh sinh thiết.

Với tổn thương loét dạ dày đã sinh thiết không bắt được tế bào ung thư thì vai trò hàng đầu là theo dõi qua nội soi, số lượng mảnh sinh thiết và thời gian phụ thuộc vào đặc điểm của tổn thương loét đó, đặc điểm bệnh nhân.

Các phương pháp nội soi khác: nội soi có dải ánh sáng hẹp có hoặc không có phóng đại, nội soi nhuộm màu, nội soi huỳnh quang.

Các phương pháp này bổ sung cho phương pháp nội soi thông thường, làm tăng mức độ chính xác của chẩn đoán, nhưng kết quả cuối cùng của chẩn đoán ung thư dạ dày giai đoạn sớm vẫn phải dựa vào sinh thiết làm mô bệnh học.

ThS. Đào Trường Giang

Đại tiện ra máu

Nếu bạn phát hiện có máu trong phân, đừng chỉ nghĩ là do táo bón hoặc bệnh trĩ, đây cũng có thể là một dấu hiệu cảnh báo ung thư dạ dày.

Mất cảm giác thèm ăn

Mặc dù mất cảm giác thèm ăn có thể là dấu hiệu của nhiều bệnh khác, song nếu tình trạng này xảy ra thường xuyên, nó cũng có thể là triệu chứng cảnh báo ung thư dạ dày.

Sụt cân không rõ nguyên nhân

Nếu bạn bỗng nhiên bị giảm cân nhanh chóng dù ăn uống lành mạnh thì hãy cảnh giác vì đây có thể là dấu hiệu của ung thư dạ dày.

Thường xuyên ợ nóng

Nếu tình trạng ợ nóng vẫn tiếp diễn dù bạn đã dùng các thuốc điều trị, bạn nên tới bác sĩ để kiểm tra vì đây cũng là một dấu hiệu cảnh báo ung thư dạ dày.

Chướng bụng

Một dấu hiệu nữa của ung thư dạ dày là hiện tượng đầy hơi và chướng bụng liên tục dù bạn có chế độ ăn lành mạnh.

Mẩn đỏ ở da

Nhiều bệnh nhân ung thư dạ dày bị mẩn đỏ ở các vùng da trên cơ thể, nguyên nhân có thể do mất cân bằng các enzyme tiêu hóa.

Mệt mỏi

Cuối cùng, mệt mỏi cũng có thể là một dấu hiệu của bệnh ung thư dạ dày. Tuy nhiên, dấu hiệu thường gặp này cũng có thể bị nhầm với các bệnh khác. Hãy tới gặp bác sĩ để kiểm tra nếu bạn thường xuyên thấy mệt mỏi.

BS P.Liên

(Theo Boldsky)

Tại Việt Nam, ung thư dạ dày có tỉ lệ mắc và tỉ lệ tử vong đứng thứ 3 ở nam giới và thứ 5 ở nữ giới. Trong đó, 80% được phát hiện ở giai đoạn muộn nên bệnh nhân có thời gian sống ngắn. Một trong những lý do quan trọng để phát hiện sớm ung thư dạ dày là quản lý và theo dõi được những bệnh nhân có trạng thái “tiền ung thư”, đó là tình trạng viêm teo, dị sản.

Viêm teo và dị sản ruột ở niêm mạc dạ dày là hai trạng thái trung gian, gần tiến đến ung thư dạ dày.

Viêm teo, dị sản ruột ở dạ dày là gì?

Viêm teo dạ dày phát triển khi tế bào viền của dạ dày bị viêm kéo dài trong một vài năm. Như trên đã nói, viêm dạ dày chủ yếu do nhiễm khuẩn Hp. Vi khuẩn Hp làm thoái hóa lớp chất nhày bảo vệ niêm mạc dạ dày khỏi acid và dịch tiêu hóa, dần dần phá hủy các tế bào niêm mạc dạ dày nếu không được điều trị. Trong một vài trường hợp, viêm teo dạ dày xảy ra khi hệ thống miễn dịch của cơ thể tấn công vào các tế bào khỏe mạnh của thành tế bào. Dạng bệnh lý này gọi là viêm teo dạ dày tự miễn, tuy nhiên thường xảy ra ở các nước phương Tây.

Dị sản ruột ở dạ dày là tình trạng tiếp theo của viêm teo, tiến gần sát hơn đến ung thư. Khi tế bào niêm mạc dạ dày bị teo nặng, không đủ khả năng tiết acid, làm cho môi trường pH trong dạ dày tăng lên, khi đó niêm mạc ruột sẽ phát triển không hoàn chỉnh ở dạ dày – gọi là dị sản ruột. Khi bệnh nhân có dị sản thì thường có viêm teo kèm theo.

Vi khuẩn Hp là nguyên nhân chính gây viêm teo niêm mạc dạ dày.

Nguyên nhân gây ra viêm teo, dị sản ruột ở dạ dày

Viêm teo dạ dày thường gây ra bởi nhiễm vi khuẩn hp. Đường lây truyền chủ yếu là miệng – miệng hoặc phân – miệng. Miệng – miệng xảy ra khi người lớn nhá cơm cho trẻ, nhiều người ăn chung bát canh mà không dùng riêng đũa để gắp, chấm chung bát nước mắm, hôn nhau… Phân – miệng tức là khi ăn thực phẩm sống (rau, quả), nước uống… chưa rửa sạch, chưa khử trùng, có nhiễm vi khuẩn từ nguồn nước, phân bón, đất… Ở Việt Nam, tình trạng trẻ em nhiễm vi khuẩn Hp khá phổ biến, quá trình nhiễm lâu dài sẽ làm cho tình trạng viêm của dạ dày trở thành mạn tính, rồi viêm teo, dị sản.

Ngoài ra, các nguyên nhân khác như: uống rượu, trào ngược dịch mật, ăn đồ cay, nhiều muối… có tác dụng hóa học lên niêm mạc dạ dày dẫn đến tình trạng viêm mạn tính. Có những bệnh nhân có nhiều yếu tố nguy cơ cùng tác động lên dạ dày đồng thời như nhiễm Hp, uống rượu bia và ăn nhiều cay.

Triệu chứng viêm teo, dị sản ruột ở dạ dày

Viêm teo dạ dày có triệu chứng tương tự viêm dạ dày nhiễm Hp. Rất nhiều trường hợp viêm teo dạ dày không được chẩn đoán bởi không có triệu chứng gì. Tuy nhiên, các dấu hiệu phổ biến của nhiễm khuẩn Hp bao gồm: đau dạ dày, nôn và buôn nôn, chán ăn, sút cân, loét dạ dày, thiếu máu thiếu sắt.

Bệnh viêm dạ dày tự miễn có thể làm thiếu hụt vitamin B₁₂ và gây bệnh thiếu máu ác tính với các triệu chứng như: suy yếu; thiếu minh mẫn; chóng mặt; đau ngực; đánh trống ngực; ù tai; thiếu vitamin B₁₂ còn gây ra tổn thương thần kinh, dẫn tới tê chân tay, ngứa ran; đi lại không vững; rối loạn thần kinh…

Có nhiều phương pháp chẩn đoán viêm teo, dị sản ruột ở dạ dày. Nội soi để đánh giá tình trạng niêm mạc, làm xét nghiệm vi khuẩn Hp và sinh thiết làm xét nghiệm tế bào. Xét nghiệm máu thấy thiếu hụt pepsinogen – loại protein được sản xuất từ tế bào dạ dày; tăng nồng độ gastrin – một hormon kích thích tiết acid dạ dày; giảm nồng độ vitamin B₁₂…

Loại trừ vi khuẩn Hp là mục tiêu phòng ngừa ung thư dạ dày.

Cách phòng ngừa viêm teo, dị sản ruột dạ dày

Viêm teo dạ dày do Hp có thể điều trị để hồi phục niêm mạc dạ dày. Khi có các triệu chứng nêu trên bệnh nhân nên khám nội soi dạ dày để tìm nguyên nhân hoặc khi đã có chẩn đoán viêm teo thì phải tuân thủ điều trị và hướng dẫn theo dõi của bác sĩ. Cũng cần lưu ý là tỉ lệ tái nhiễm ở Việt Nam khá cao, khoảng 20% trong khi đó ở các nước phát triển tái nhiễm chỉ 2%.

Khi niêm mạc chuyển sang trạng thái dị sản ruột thì không còn cơ hội hồi phục được nữa. Do vậy, bệnh nhân có dị sản ruột cần phải theo dõi chặt chẽ để phát hiện sớm tổn thương ung thư. Thông thường, những bệnh nhân này nên đi nội soi kiểm tra 6 tháng đến 1 năm/lần.

Để phòng chống nhiễm khuẩn Hp, bạn có thể áp dụng các biện pháp vệ sinh trong ăn uống, không nhá cơm cho trẻ ăn, rửa tay trước khi ăn, ăn chín, uống sôi, vệ sinh nguồn nước, giáo dục trẻ em về các biện pháp phòng bệnh. Hạn chế uống rượu bia, ăn mặn và ăn cay để phòng tránh viêm dạ dày mạn tính.

Một nghiên cứu của Hàn Quốc (Kim N, 2008) theo dõi trong 10 năm cho thấy, bệnh nhân có dị sản ruột ở dạ dày có tỉ lệ phát triển thành ung thư dạ dày cao gấp gần 11 lần so với bệnh nhân không có dị sản. Ở các nước châu Á, trong đó có Việt Nam, nguyên nhân chủ yếu gây viêm teo, dị sản và ung thư dạ dày là vi khuẩn Hp (Helicobacter pylori). Các nguyên nhân khác có vai trò ít hơn như hút thuốc lá, uống rượu, ăn đồ cay, trào ngược dịch mật,…

BS. Phạm Thị Vân Ngọc

((Khoa Thăm dò chức năng, Bệnh viện Bạch Mai, Hà Nội))

Tỷ lệ sống thêm 5 năm sau ung thư dạ dày là 90%. Tuy nhiên, nếu bệnh đã sang giai đoạn muộn thì tỷ lệ này chỉ còn 3%.

Vì thế, hiểu được các triệu chứng thường gặp của bệnh ung thư dạ dày là rất cần thiết. Dưới đây là những dấu hiệu thường bỏ qua nhất.

1. Khó tiêu, ợ chua

Bạn phải sử dụng thuốc giảm tiết axit mỗi ngày do tình trạng ợ chua trầm trọng? Đây có thể là dấu hiệu cảnh báo ung thư dạ dày.

2. Khó chịu hoặc đau bụng

Đau bụng liên tục hoặc khó chịu ở vùng bụng là dấu hiệu không thể bỏ qua, đó là một trong những triệu chứng thường gặp nhất của ung thư dạ dày.

3. Buồn nôn và nôn

Một số loại thực phẩm khiến chúng ta có cảm giác buồn nôn hoặc nôn nhưng nếu tình trạng này tiếp tục xảy ra với tất cả các loại thực phẩm, bạn không nên bỏ qua dấu hiệu này.

4. Tiêu chảy hoặc táo bón

Bạn thường phải dùng thuốc để trị tiêu chảy hoặc táo bón? Đây có thể là dấu hiệu cảnh báo ung thư dạ dày mà bạn không nên xem nhẹ.

5. Chướng bụng

Sau mỗi bữa ăn, bạn đều bị chướng bụng. Đây cũng là một trong những triệu chứng ung thư dạ dày hay gặp nhất.

6. Chán ăn

Đột nhiên cảm thấy chán ăn cũng là triệu chứng mà bạn không nên phớt lờ, vì đây có thể là dấu hiệu cảnh báo một bệnh đáng sợ như ung thư dạ dày.

7. Ốm yếu và mệt mỏi

Thường xuyên cảm thấy mệt mỏi, yếu ớt có thể là một trong những triệu chứng hay gặp của bệnh ung thư dạ dày. Bạn nên đến bác sĩ để thăm khám ngay lập tức nếu không rõ nguyên nhân.

8. Chảy máu

Chảy máu dưới bất kỳ dạng nào có thể là hậu quả nghiêm trọng của bệnh ung thư dạ dày, cần phải có biện pháp ngăn ngừa ngay lập tức. Nôn ra máu hoặc có máu trong phân cũng là những dấu hiệu bạn không bao giờ được bỏ qua.

BS. Tuyết Mai

(theo Univadis/Boldsky)

Nguyên nhân gây bệnh còn chưa được làm rõ nhưng việc chuẩn đoán sớm còn gặp nhiều khó khăn và bệnh nhân có nguy cơ tử vong cao.

Các yếu tố nguy cơ gây UTDD

Căn nguyên bệnh sinh của bệnh UTDD cho đến nay vẫn chưa biết rõ, nhưng một số yếu tố nguy cơ gây UTDD là:

Yếu tố ngoại sinh

Helicobacter pylori (HP): Là yếu tố nguy cơ hàng đầu. Các nghiên cứu cho thấy 35-89% bệnh nhân ung thư biểu mô dạ dày (UTBMDD) có liên quan tới HP. Đặc biệt, HP type I nguy cơ gây UTBMDD hơn type khác 5-6 lần. Cơ chế bệnh sinh của HP gây UTDD hiện nay chưa hoàn toàn được biết rõ. Nhưng người ta thấy viêm dạ dày mạn tính do HP sẽ dẫn đến viêm teo niêm mạc dạ dày, dị sản ruột, loạn sản ở niêm mạc dạ dày và cuối cùng là UTBMDD. Những cộng đồng có tỷ lệ nhiễm HP cao thì tỉ lệ UTBMDD cũng cao, những người được điều trị diệt HP triệt để thì tỉ lệ UTBMDD giảm.

Tuy vậy, một tỷ lệ khá lớn bệnh nhân UTBMDD không có liên quan tới nhiễm HP. Một số nước như Ấn Độ, Nam Phi, tỉ lệ nhiễm HP rất cao song tỉ lệ UTDD lại rất thấp.

Một ca phẫu thuật cho bệnh nhân ung thư dạ dày.

Thói quen ăn uống: Thực nghiệm cho thấy, các loại thực phẩm hoặc nước uống có chứa nhiều nitrat làm nguy cơ ung thư dạ dày tăng cao. Nguồn gốc các nitrat xâm nhập vào cơ thể chủ yếu từ các loại rau do bón nhiều nitơ, ngũ cốc mốc, thịt cá ướp muối, hun khói. Người ta thấy rằng, trong dạ dày các nitrat sẽ phản ứng với các amin cấp 2, cấp 3 tạo thành các nitrosamin. Nitrosamin khi được tạo thành sẽ alkyl hóa acid nhân ADN, ARN dẫn đến đột biến gen rồi gây ung thư.

Do mức sống: Nhóm người tầng lớp kinh tế xã hội thấp, tỷ lệ UTDD tăng cao.

Yếu tố nội sinh

Viêm teo niêm mạc dạ dày: Người viêm dạ dày thể teo (nhất là thể có loạn sản ruột) và viêm dạ dày mạn tính của bệnh thiếu máu Biermer (6 – 12% số bệnh nhân có các bệnh này bị UTDD).

Dị sản ruột ở niêm mạc dạ dày: Bệnh nhân có viêm dạ dày mạn, nhiều dị sản ruột có nguy cơ cao phát triển ung thư dạ dày hơn so với các bệnh nhân khác.

Loạn sản niêm mạc dạ dày: Được coi là tiền ung thư, loạn sản được chia thành 3 mức độ, loạn sản nặng độ 3 có thể coi như ung thư vì hầu hết số này chuyển thành ung thư. Những bệnh nhân có loạn sản dạ dày cần được theo dõi định kỳ bằng nội soi, sinh thiết và kiểm tra chặt chẽ mức độ loạn sản, từ đó có thể tiến hành điều trị sớm là cắt bỏ nếu cần thiết.

Sau cắt đoạn dạ dày: Do dịch mật trào ngược gây viêm teo niêm mạc dạ dày mạn hoặc do thiếu acid từ đó tiến triển thành UTDD.

Bệnh loét dạ dày: Tiến triển thành UTDD chỉ chiếm một tỉ lệ rất nhỏ.    Người ta cho rằng, phần lớn UTDD đã có ngay từ lúc đầu mà không được phát hiện.

Polyp dạ dày: Đặc biệt là đa polyp gia đình hoặc polyp có kích thước lớn hơn 2cm có lông nhung rất dễ ác tính.

Dùng lâu dài thuốc ức chế thụ thể H2 histamin.

Nhóm máu A: Hay bị UTDD hơn các nhóm máu khác.

Yếu tố gia đình: Những người ở những gia đình có người bị ung thư thì có tỷ lệ bị ung thư dạ dày cao gấp 4 lần so với những người của các gia đình không có người bị ung thư.

Bệnh thường có biểu hiện ở giai đoạn muộn

Ung thư dạ dày ở giai đoạn rất sớm (còn điều trị được qua nội soi) thường không có biểu hiện lâm sàng, chỉ tình cờ phát hiện qua nội soi của bác sĩ có kinh nghiệm. Bệnh chỉ biểu hiện khi đã ở giai đoạn muộn.

Các rối loạn tiêu hóa: Đầy bụng sau khi ăn và khó tiêu (lúc đầu thì thỉnh thoảng về sau trở thành thường xuyên); ăn mất ngon; buồn nôn và nôn sau khi ăn, mức độ ngày càng tăng, lúc đầu nôn ít, về sau nôn nhiều (với bất kỳ loại thức ăn nào).

Thay đổi đặc tính cơn đau: Mất chu kỳ, kéo dài hơn, không giảm đi khi dùng thuốc (loại thuốc trước đây bệnh nhân vẫn dùng có tác dụng tốt).

Thiếu máu nhược sắc đơn thuần hoặc kèm theo đi ngoài phân đen.

Ngoài ra, người bệnh còn có biểu hiện suy nhược, mệt mỏi, sút cân, sốt dai dẳng không tìm được nguyên nhân cụ thể. Ở giai đoạn muộn có thể phát hiện thấy khối u vùng thượng vị, vị trí thường ở trên hoặc ngang rốn (có thể ở dưới rốn nếu dạ dày sa), khối u rắn chắc, nổi rõ sau bữa ăn, di động ít, nhiều sang hai bên và trên, dưới, lên xuống theo nhịp thở. Tính di động của khối u không còn nếu khối ung thư dạ dày đã dính nhiều vào các phủ tạng lân cận.

Các triệu chứng do biến chứng của ung thư gây ra: Hẹp môn vị gây nôn ra thức ăn cũ; thủng dạ dày với biểu hiện bụng cứng như gỗ, choáng, mất vùng đục trước gan; chảy máu tiêu hóa: Nôn ra máu hay đi ngoài phân đen.

Các biện pháp chẩn đoán

Nội soi dạ dày tìm hình ảnh tổn thương ung thư: Là phương pháp phổ biến được sử dụng rộng rãi, cho kết quả chính xác khi phát hiện tổn thương. Đặc biệt là các tổn thương nghi ngờ ung thư, qua nội soi sinh thiết làm mô bệnh học giúp chẩn đoán xác định. Qua nội soi  có thể biết được đặc điểm khối u, tính chất của khối u. Từ đó đưa ra định hướng điều trị tiếp theo.

Phương pháp nội soi nhuộm màu: Thông thường ung thư biểu mô tuyến dạ dày phát triển trên nền tế bào biểu mô đã bị tổn thương viêm mạn tính. Phương pháp nhuộm màu qua nội soi (bằng Indiocarmin) cho phép phát hiện những đám tế bào niêm mạc loạn sản bằng hình ảnh bắt các chất màu không đều, qua đó có thể sinh thiết và chẩn đoán chính xác.

Siêu âm nội soi: Qua nội soi có gắn đầu dò siêu âm, khối u còn giới hạn, trong thành dạ dày, chưa xâm lấn ra các tạng lân cận, chưa có hạch di căn.

Các xét nghiệm chẩn đoán hình ảnh khác như CT scan giúp đánh giá sự thâm nhiễm của khối u và phát hiện các ổ di căn. Siêu âm nhằm phát hiện di căn hạch ổ bụng, gan, tụy. Chụp tim phổi phát hiện hình ảnh di căn phổi, màng phổi, hạch rốn phổi.

Nhiều phương pháp điều trị bệnh

Trong điều trị UTDD, nguyên tắc là cần loại bỏ hoàn toàn khối u, kết hợp xạ trị liệu và hóa trị liệu hạn chế sự phát triển của khối u kết hợp điều trị triệu chứng, biến chứng và nâng đỡ cơ thể, cải thiện chất lượng cuộc sống.

Điều trị loại bỏ hoàn toàn khối u

Cắt dạ dày: Ở giai đoạn sớm,  nếu tổ chức ung thư vẫn còn giới hạn ở niêm mạc (giai đoạn T1, N0, M0), có thể cắt bỏ đám tổ chức ung thư qua nội soi. Nếu khối u ở giai đoạn T1 hoặc T2, N0 hoặc N1, M0, cắt bán phần dạ dày, nối dạ dày – hỗng tràng. Trong giai đoạn muộn, nếu ung thư dạ dày ở hang vị và đoạn dưới thân vị thì cần cắt 3/4  hoặc 4/5 dạ dày, nối dạ dày – hỗng tràng kết hợp với nạo bỏ hạch di căn. Nếu ung thư  dạ dày tâm vị và đoạn trên thân vị thì tốt nhất là cắt toàn bộ dạ dày. Người ta thấy rằng cắt toàn phần có lợi hơn là cắt bán phần hoặc chỉ cắt ở cực trên, bởi lẽ, phương pháp này cho phép nạo bỏ được toàn bộ tổ chức hạch di căn và do vậy, về lâu dài, tỷ lệ tái phát thấp hơn.

Xạ trị và hóa trị liệu: Điều trị tia xạ làm giảm được tỷ lệ tái phát tại chỗ ở bệnh nhân đã phẫu thuật. Trong trường hợp bệnh ở giai đoạn muộn, phối hợp 5 Fluorouracil với điều trị xạ có tác dụng làm giảm thể bệnh u và kéo dài thời gian sống thêm so với xạ trị đơn thuần. Về thuốc dùng và liều lượng cũng như thời gian điều trị cần dựa vào toàn trạng của từng người bệnh.

Điều trị triệu chứng, nâng đỡ cơ thể

Phần lớn bệnh nhân cần tái lập lại sự cân bằng về dinh dưỡng. Nếu đau cần căn cứ theo mức độ mà có thể cho thuốc giảm đau từ  nhóm paracetamol đến nhóm giảm đau ma túy như  morphin hoặc dolargan.

Theo dõi sau điều trị: Bệnh nhân ung thư dạ dày sau phẫu thuật cần phải khám định kỳ 3 tháng 1 lần trong 3 năm đầu, sau đó 6 tháng 1 lần trong 2 năm tiếp theo và 1 năm 1 lần trong những năm sau. Mỗi năm, cần kiểm tra công thức máu, chức năng gan, chụp tim phổi và nội soi dạ dày, nhất là khi có các triệu chứng mới.

Điều trị đích ung thư dạ dày: Dựa trên các phát hiện về sự khuếch đại gen gây ung thư HER2 và sự thể hiện quá mức của protein thụ thể HER2 như là bệnh sinh của ung thư dạ dày, một kháng thể đơn dòng nguồn gốc người trực tiếp chống lại thụ thể HER2 (humanized monoclonal antibody directed against the HER2 receptor) là trastuzumab – một thuốc điều trị đích ung thư dạ dày đầu tiên – được đánh giá trong nghiên cứu giai đoạn III là có hiệu quả điều trị đích cho ung thư dạ dày thể tuyến (gastric adenocarcinoma) và ung thư dạ dày thực quản thể tuyến (gastroesophageal junction GEJ) có HER2 (+) tính.  Trong một thử nghiệm lâm sàng, việc kết hợp giữa trastuzumab và hóa trị liệu đã cải thiện đáng kể thời gian sống của bệnh nhân so với hóa trị liệu một mình

ThS. BS. Đào Trường Giang

Phạm Văn (Yên Bái)

Cho đến nay vẫn chưa xác định chính xác nguyên nhân gây bệnh ung thư dạ dày, nhưng có một số yếu tố nguy cơ liên quan đến căn bệnh này. Tuổi càng cao càng dễ mắc bệnh hơn, điều kiện sống thấp, thường gặp ở lứa tuổi 50 – 60 và nam bị nhiều hơn nữ. Người có nhóm máu A tỷ lệ bị bệnh ung thư dạ dày cao hơn, bị viêm dạ dày thể teo thì khả năng bị bệnh ung thư dạ dày từ 6-12%. Bệnh ung thư dạ dày cũng mang yếu tố di truyền, nếu trong nhà có người bị ung thư dạ dày thì tỷ lệ con, cháu bị cao hơn gấp 4 lần so với những người khác. Bệnh ung thư dạ dày còn do viêm dạ dày mạn tính vì nhiễm vi khuẩn Helicobacter pylori. Ngoài ra, chế độ ăn uống cũng là một trong những nguyên nhân gây ung thư dạ dày (ăn nhiều thức ăn xào, rán, nướng, hun khói…).

Các triệu chứng của bệnh ung thư dạ dày thường rất mơ hồ và không rõ nên việc chẩn đoán sớm là rất khó. Ở giai đoạn sớm, bệnh ung thư dạ dày hầu như không có triệu chứng. Khi bệnh đã tiến triển, bệnh nhân thường cảm thấy khó chịu vùng thượng vị, cảm giác đầy bụng sau ăn, buồn nôn và nôn, sụt cân nhanh. Tuy nhiên, các dấu hiệu này không phải là triệu chứng đặc hiệu của ung thư nên bệnh nhân dễ nhầm lẫn với các bệnh khác ở dạ dày như loét dạ dày hay nhiễm khuẩn, nên khi được phát hiện thì ung thư đã di căn. Vì thế, khi có các triệu chứng mơ hồ như trên kéo dài, người bệnh nên đi khám bác sĩ để tìm nguyên nhân và điều trị càng sớm càng tốt. Hiện nay, bệnh ung thư dạ dày là một trong những loại ung thư có thể phòng ngừa và điều trị tốt nếu bệnh nhân đến bác sĩ khi bệnh ở giai đoạn sớm.

BS. Mai Khanh

Cách đây vài tháng, nam bệnh nhân 47 tuổi quê Bình Phước bị đầy hơi nhẹ, đau âm ỉ và khó chịu vùng thượng vị, nghĩ là đau dạ dày nên tự mua thuốc uống. Tình trạng đau không thuyên giảm, anh đến Bệnh viện Bình Dân khám, bác sĩ phát hiện bệnh nhân bị ung thư dạ dày xâm lấn niêm mạc và nghi ngờ di căn một số hạch lân cận.

Tiến sĩ Trần Vĩnh Hưng, Giám đốc Bệnh viện Bình Dân cho biết bệnh nhân may mắn phát hiện ung thư ở giai đoạn sớm, khối bướu còn nhỏ, chưa xâm lấn đến các lớp sâu hơn của thành dạ dày. Tuy nhiên ung thư dạ dày có thể di căn xa đến các bộ phận khác trong cơ thể, thường gặp nhất là gan, phổi, phúc mạc. Dù ở giai đoạn sớm, ung thư dạ dày vẫn có khả năng di căn hạch, cần phải loại bỏ cả khối u tại chỗ lẫn các hạch nghi ngờ có sự xâm lấn của tế bào ác tính.

Bác sĩ phẫu thuật cắt khối u dạ dày với chất nhuộm màu. Ảnh: B.D

Bác sĩ Nguyễn Phú Hữu, Khoa Ngoại Tiêu hóa cho biết bệnh nhân được phẫu thuật với kỹ thuật dùng chất nhuộm màu indocyanine green (ICG). Kỹ thuật này giúp các bác sĩ quan sát rõ ranh giới khối ung thư và mô lành, xác định các hạch di căn. Nhờ đó khối bướu kích thước 15 mm kèm theo 4 hạch lân cận và một số hạch nhỏ nghi ngờ có tế bào ác tính, nhanh chóng được các bác sĩ cắt lọc và nạo bỏ triệt để. 

Ca phẫu thuật kéo dài 4 giờ. Bệnh nhân hiện hồi phục tốt, hai ngày sau mổ đã đi lại và bắt đầu ăn uống theo hướng dẫn. Bệnh nhân sẽ tiếp tục được hóa trị để loại bỏ triệt để các tế bào ung thư còn sót lại trong cơ thể. 

Phẫu thuật ung thư dạ dày có dùng chất nhuộm màu ICG đòi hỏi bác sĩ mổ có kinh nghiệm và được đào tạo. Chất nhuộm màu được tiêm vào dạ dày qua nội soi giúp định vị ranh giới khối bướu. Dưới ánh sáng huỳnh quang, hệ thống hạch bạch huyết quanh dạ dày sẽ hiện lên như một “bản đồ” rõ ràng giúp bác sĩ phẫu thuật nạo vét triệt để các hạch di căn và bảo tồn tối đa mô lành còn lại.

Ngoài ứng dụng trong phẫu thuật ung thư dạ dày, chất nhuộm màu ICG còn được ứng dụng trong chẩn đoán và phẫu thuật gan mật, hô hấp, tim mạch, ung thư vú.

Tại Việt Nam, ung thư dạ dày đứng thứ hai trong các loại ung thư nhiều người mắc. Nhiều người phát hiện bệnh ở giai đoạn muộn, mất cơ hội được điều trị triệt để. 

Lê Phương

Ngày 21/6, tiến sĩ Kohei Takizawa, Trưởng đơn vị nội soi đường tiêu hóa trên, Trung tâm nội soi, Bệnh viện Ung thư Shizuoka Nhật Bản và các bác sĩ Bệnh viện K mổ cắt hớt niêm mạc dạ dày cho một bệnh nhân 71 tuổi.

Cắt hớt niêm mạc dạ dày qua nội soi (ESD) là thủ thuật can thiệp tối thiểu điều trị ung thư sớm đường tiêu hóa được thực hiện lần đầu tiên tại Nhật Bản vào những năm 1990. Theo thống kê của Hiệp hội nội soi Nhật Bản, trên 50% người bệnh mắc ung thư dạ dày tại Nhật Bản được phát hiện ở giai đoạn sớm và sau khi can thiệp ESD thì tỷ lệ sống trên 5 năm của nhóm bệnh nhân này đạt hơn 95%.

Từ cuối năm 2017, khoa Nội soi, Bệnh viện K Trung ương (Hà Nội) áp dụng phương pháp chẩn đoán sớm ung thư dạ dày của Hội Nội soi Nhật Bản. Đây là phương pháp sử dụng hệ thống máy soi có kỹ thuật khuếch đại ánh sáng và nhuộm màu.

Tiến sĩ Lê Văn Quảng, Phó giám đốc Bệnh viện K cho biết, chẩn đoán sớm ung thư dạ dày phụ thuộc rất nhiều vào quá trình nội soi. Trước đây, cách nội soi thông thường phát hiện rất ít trường hợp ung thư dạ dày sớm. Với hệ thống nội soi mới, bệnh viện đã phát hiện 25 trường hợp ung thư dạ dày sớm. Ung thư dạ dày được coi là sớm khi phát hiện tổn thương còn khu trú lớp niêm mạc hoặc dưới niêm mạc, có hay không di căn hạch.

Trong quá trình nội soi các bác sĩ tiến hành bơm rửa mọi vị trí trong dạ dày bệnh nhân. Từ đó bác sĩ dễ dàng hơn trong việc phát hiện tổn thương dù là nhỏ nhất. Hệ thống giúp phát hiện những tổn thương rất nhỏ dưới một cm, thậm chí chỉ 0,3-0,5 cm.

Các bác sĩ nội soi cắt hớt niêm mạc dạ dày cho một bệnh nhân ung thư dạ dày giai đoạn sớm. Ảnh: N.Phương.

Theo tiến sĩ Bùi Ánh Tuyết, Trưởng khoa Nội soi thăm dò chức năng, Bệnh viện K, những tổn thương ở giai đoạn sớm có thể tiến hành cắt hớt dưới niêm mạc qua nội soi mà không phải mổ can thiệp cắt đoạn dạ dày. Bệnh nhân bảo tồn được toàn bộ dạ dày, sau 2 ngày có thể ra viện.

Tại Việt Nam, ung thư dạ dày phổ biến hàng đầu. Theo số liệu của Bộ Y tế, ước tính mỗi năm nước ta có khoảng 10.400 người ung thư dạ dày được phát hiện, dự báo tăng lên khoảng 11.500 ca vào năm 2020. Tuy nhiên, tỷ lệ phát hiện sớm bệnh rất hiếm. Ví dụ, tại Bệnh viện K, một năm chỉ có khoảng 30 ca được chẩn đoán ở giai đoạn sớm trong số hàng nghìn bệnh nhân. Vì thế, tỷ lệ bệnh nhân sống sau 5 năm chưa cao.

Bác sĩ khuyên, người có nguy cơ cao mắc ung thư là tiền sử viêm loét dạ dày, đau vùng thượng vị, ậm ạch khó tiêu, nôn hoặc buồn nôn… Bác sĩ khuyến cáo người dân cần có thói quen khám sức khỏe định kỳ từ ngoài 40 tuổi, trong đó có tầm soát ung thư. Với ung thư dạ dày, nên định kỳ nội soi dạ dày mỗi năm 1-2 lần, nếu kết quả bình thường thì có thể cách 2 năm nội soi một lần.

Triệu chứng ban đầu của bệnh rất mơ hồ, không đặc hiệu như đau âm ỉ vùng thượng vị, ậm ạch khó tiêu, hay đầy bụng, đau bụng có hoặc không phụ thuộc vào thời tiết hoặc no hay đói. Lúc đầu các triệu chứng thỉnh thoảng mới xuất hiện, dần dần thường xuyên hơn. Bệnh càng lâu triệu chứng càng nặng và kèm theo tình trạng gầy sút cân rõ (mất 5-6 kg trong 6 tháng), hẹp môn vị (nôn thức ăn sau 2-3 giờ hoặc nôn thức ăn bữa trưa), sờ thấy u vùng thượng vị, nôn ra máu, đại tiện phân đen…

Nam Phương