Khoang màng phổi là một khoang ảo nằm giữa phổi và thành ngực. Bình thường nó cũng có một ít dịch mỏng bên trong có chức năng như hệ thống đệm giữa phổi và thành ngực, có hai lá lá thành và lá tạng.

Khi có nhiều dịch hơn bình thường trong khoang màng phổi thì được gọi là tràn dịch màng phổi. Ở Mỹ hàng năm có khoảng trên một triệu người bị tràn dịch màng phổi. Ở Việt Nam, tuy chưa có số liệu thống kê chính xác, số lượng người bị tràn dịch màng phổi mà dân gian hay gọi là phổi có nước cũng khá nhiều. Bệnh gây nhiều hệ lụy nguy hiểm và có thể đưa đến tử vong.

Triệu chứng thường gặp

Khó thở, nhất là khó thở khi nằm, là triệu chứng thường gặp nhất. Kế đến là đau ngực bên tràn dịch có thể có kèm theo sốt hay không, bệnh nhân có thể ho khan hay ho có đàm nếu nguyên nhân gây tràn dịch là viêm phổi. Nếu do ung thư phổi, các cơn ho có thể kéo dài kèm theo khạc ra máu lẫn đàm, cơ thể suy kiệt.

Hút dịch màng phổi

Khi đi khám bệnh nếu nghi ngờ bác sĩ của bạn sẽ cho chụp X-quang phổi là phương pháp chẩn đoán cận lâm sàng rẻ tiền và hữu dụng nhất hiện nay trong việc chẩn đoán bệnh phổi có nước. Trong một số trường hợp, bác sĩ sẽ dùng kim và ống chích chọc dò khoang màng phổi và lấy nước trong khoa màng phổi mang đi xét nghiệm tìm vi trùng, tế bào ác tính và xét nghiệm sinh hóa… để tìm nguyên nhân và bản chất của dịch khoang màng phổi. Việc tràn dịch có thể chỉ có một bên phổi, nhưng cũng có thể tràn dịch cả hai bên, tràn dịch có thể có số lượng ít vài trăm mililít đến rất nhiều có khi cả một hai litre dịch. một số trường hợp dịch có thể là mủ màu trắng sữa hay vàng đục tùy theo loại vi trùng gây ra tràn dịch màng phổi. Một số khác gặp tràn dịch khoang màng phổi trong chấn thương và dịch thường là máu không đông chảy ra từ các mạch máu và các tổn thương trong lồng ngực.

Khó thở nhất là khó thở khi nằm là triệu chứng thường gặp nhất

 

Nguyên nhân

Đầu tiên phải phân biệt hai loại tràn dịch khoa màng phổi đó là tràn dịch do dịch thấm và tràn dịch do dịch tiết. Tràn dịch do dịch thấm xảy ra khi có các rối loạn và bệnh lý toàn thân ảnh hưởng đến việc hình thành và hấp thu dịch màng phổi. Ở Việt Nam và trên thế giới, nguyên nhân hàng đầu gây tràn dịch thấm màng phổi là suy tim trái, tắc động mạch phổi và xơ gan… Tràn dịch màng phổi do dịch tiết xảy ra khi có sự rối loạn tại chỗ ảnh hưởng trực tiếp đến sự tạo thành và hấp thu dịch màng phổi. Những nguyên nhân chủ yếu gây tràn dịch màng phổi tiết là viêm phổi do vi trùng, bệnh ung thư phổi nguyên phát hay ung thư phổi di căn từ nơi khác đến, nhiễm siêu vi và tắc động mạch phổi. Việc chẩn đoán chính xác nguyên nhân rất quan trọng trong việc điều trị và tiên lượng cho người bệnh.

Điều trị

Việc điều trị chọc hút, dẫn lưu khoang màng phổi và điều trị nguyên nhân như nhiễm trùng, suy tim, hay ung thư xơ gan… Nếu bệnh nhân bị tràn dịch nhiều thì phải gây đau ngực nhiều và khó thở phải chọc hút khoang màng phổi với ống chích lớn và kim lớn, số lượng dịch hút ra có khi đến gần 1.000ml. Những trường hợp nặng hơn, bệnh nhân sẽ được mổ dẫn lưu kín khoang màng phổi cho dịch, mủ hoặc máu thoát ra ngoài. Việc sử dụng kháng sinh, thuốc kháng ung thư và các biện pháp điều trị nội khoa hỗ trợ là rất cần thiết nhằm điều trị tận gốc bệnh, tránh bị tái phát… Nói chung là muốn có kết quả điều trị tốt, bệnh nhân phải được phát hiện bệnh sớm và đến bệnh viện sớm, tuân thủ theo điều trị của thầy thuốc và các quy định của cơ sở y tế trong chẩn đoán và điều trị.

PGS.TS. NGUYỄN HOÀI NAM