Trẻ cứ tăng cân đều đều dẫn đến thừa cân từ lúc nào cũng không hay biết. Vì vậy cần kiểm soát cân nặng ở mức “nên có” của trẻ để dự phòng tình trạng thừa cân – béo phì.

Đánh giá cân nặng, chiều cao bình thường của trẻ thế nào?

Điều này rất đơn giản bằng cách sử dụng 2 dụng cụ là cân và thước. Hàng tháng, bà mẹ cân trẻ và đo chiều cao vào một ngày nhất định, trước lúc ăn hoặc sau ăn để có số liệu chính xác (chú ý chỉ mặc quần áo mỏng hoặc trừ quần áo). Với trẻ dưới 24 tháng tuổi đo chiều dài nằm và từ 24 tháng tuổi trở lên đo chiều cao đứng. Cân nặng của trẻ sơ sinh đủ tháng, khoẻ mạnh, lúc mới sinh trung bình khoảng 3.000gam (3kg).

Nếu cân nặng dưới 2.500 gam (2,5kg) thường là trẻ bị thiếu tháng hoặc bị suy dinh dưỡng bào thai (đẻ đủ tháng nhưng cân nặng dưới 2.500 gam). Do vậy, điều quan trọng nhất bà mẹ phải tự nhận thấy con mình đang phát triển bình thường, hay phát triển lệch một trong 2 chỉ số về cân nặng hay chiều cao, từ đó đưa ra chế độ ăn phù hợp với nhu cầu phát triển để dự phòng sớm thừa cân – béo phì.

Thừa cân béo phì ở trẻ ngày càng gia tăng.

Sự phát triển bình thường về cân nặng của trẻ

Một trẻ khỏe mạnh, phát triển bình thường khi ăn đủ nhu cầu sẽ tăng cân hàng tháng. Ví dụ: Cân nặng của trẻ sơ sinh đủ tháng, khỏe mạnh trung bình khoảng 3.000 gam (3kg); 3 tháng đầu trẻ phát triển rất nhanh tăng cân từ 1.000-1.200g/tháng; 3 tháng tiếp theo tăng cân từ 500-600g/tháng; 6 tháng tiếp theo chỉ tăng cân từ 300-400g/tháng, khi 1 tuổi trẻ nặng gấp 3 lần lúc mới sinh (khoảng 9-10kg). Trẻ từ 2-10 tuổi cân nặng tăng trung bình 2,4 kg/năm và có thể tính cân nặng của trẻ theo công thức sau:

Xn = 9,5 kg + 2,4 kg x ( N-1)

(Trong đó: Xn là cân nặng hiện tại của trẻ (kg); 9,5 là cân nặng của trẻ lúc 1 tuổi; 2,4 là cân nặng tăng trung bình trong 1 năm; N là số tuổi của trẻtính theo năm).

Như vậy, với trẻ 1 tuổi thì cân nặng là:

9,5 kg + 2,4 kg x ( N-1) = 9,5 + 2,4 kg x (1-1) = 9,5kg

Với trẻ 2 tuổi thì cân nặng là:

9,5kg + 2,4kg x (2-1) = 9,5kg + 2,4kg = 11,9kg

Sự phát triển bình thường về chiều cao của trẻ

Chiều dài trung bình của trẻ sơ sinh khoảng 50cm, 3 tháng đầu trẻ tăng từ 3-4,5cm/tháng, 3 tháng tiếp theo tăng từ 2-2,5cm/tháng, 3 tháng tiếp tăng 2cm/tháng, những tháng tiếp theo tăng từ 1-1,5cm. Khi trẻ 1 tuổi có chiều dài gấp 1,5 lần lúc mới sinh (75cm), trẻ 2 tuổi chiều cao là 86-87cm (bằng 1/2 chiều cao người trưởng thành), trẻ 3 tuổi có chiều cao là 95-96cm, trẻ từ 4 – 10 tuổi chiều cao tăng trung bình 6,2cm/năm.

Chiều cao trung bình của trẻ từ 2 tuổi có thể áp dụng công thức sau:

Xc = 95,5 cm + 6,2 cm x (N-3)

(Trong đó: Xc là chiều cao nên có của trẻ (cm); 95,5 là chiều cao của trẻ lúc 3 tuổi; 6,2 là chiều cao tăng trung bình trong 1 năm; N là số tuổi của trẻtính theo năm)

Ví dụ: Chiều cao trung bình của trẻ từ 4 tuổi có thể áp dụng công thức sau:

Xc = 95,5 cm + 6,2 cm x (N-3)

Xc là chiều cao nên có của trẻ (cm)

95,5 là chiều cao của trẻ lúc 3 tuổi

6,2 là chiều cao tăng trung bình trong 1 năm

N là số tuổi của trẻ  (tính theo năm)

Ví dụ với trẻ 4 tuổi thì chiều cao là:

95,5 cm + 6,2 cm x (4-3) = 95,5 cm + 6,2 cm x 1 = 101,7 cm

Cách phát hiện sớm trẻ có nguy cơ bị suy dinh dưỡng ở cộng đồng?

Biện pháp đơn giản để nhận biết được trẻ phát triển bình thường hay có nguy cơ bị suy dinh dưỡng bằng cách theo dõi diễn biến cân nặng và chiều cao bằng biểu đồ phát triển. Sau mỗi lần cân trẻ, số cân nặng của trẻ chấm lên biểu đồ tăng trưởng ta có một điểm tương ứng với tháng tuổi của trẻ, nối điểm cân nặng vừa chấm với điểm cân nặng tháng trước, cứ liên tục như vậy sẽ có được được “Con đường sức khỏe” của trẻ.

– Hàng tháng trẻ tăng cân đều đặn đó là dấu hiệu quan trọng của một đứa trẻ khoẻ mạnh, phát triển bình thường.

– Không tăng cân là dấu hiệu báo động về sức khoẻ và nuôi dưỡng chưa tốt (nguy cơ bị suy dinh dưỡng).

Làm thế nào để phát hiện trẻ béo phì?

Đối với trẻ dưới 5 tuổi:

– Trẻ được coi là đã bị thừa cân khi chỉ số cân nặng theo chiều cao hiện đã vượt quá 2 độ lệch chuẩn (SD) nhưng chưa vượt qúa 3 SD.

– Trẻ bị béo phì khi có chỉ số cân nặng so với chiều cao vượt quá 3 SD.

Đối với trẻ trên 5 tuổi (6-19 tuổi):

– Trẻ coi bị thừa cân khi có BMI theo tuổi vượt quá 2 SD nhưng chưa vượt vượt quá 3 SD (2SD < BMI theo tuổi ≤3 SD);

– Trẻ được coi là béo phì khi BMI theo tuổi vượt quá 3 SD (3 SD < BMI theo tuổi).

Cần chú ý: khi trẻ có BMI theo tuổi đã vượt quá 1 SD và chưa vượt quá 2 SD (1SD

Để xác định trẻ béo phì, bà mẹ cần phải biết chính xác cân nặng, chiều cao của trẻ, sau đó dựa vào bảng Z-score cân nặng/chiều cao theo tuổi và BMI theo tuổi của Tổ chức Y tế thế giới năm 2006 để đánh giá theo ngưỡng phân loại trên.

Bạn có thể tham khảo bảng phân loại tình trạng của trẻ gái dựa vào BMI vủa WHO-2007, bạn muốn biết chi tiết hay vào trang web của Viện Dinh dưỡng Quốc gia:

http://viendinhduong.vn/FileUpload/Documents/01_bmifa_boys_5_19years.pdf

PHÂN LOẠI TÌNH TRẠNG DINH DƯỠNG

CỦA TRẺ GÁI 5-19 TUỔI DỰA VÀO BMI (WHO-2007)

 

 

ThS.BS. Nguyễn Văn Tiến (Trung tâm Giáo dục Truyền thông dinh dưỡng – Viện Dinh dưỡng Quốc gia)

Bữa sáng:

Một bát phở bò: 150 g bánh phở, 40 g thịt bò, 1 quả chuối tiêu loại vừa.

Bữa trưa:

2 lưng bát cơm vơi gồm: cá biển kho 80 g, đậu phụ luộc 1 bìa nhỏ 60 g, rau muống luộc một bát con đầy, 1 quả cam to (150-200 g).

Bữa tối

2 lưng bát cơm vơi gồm: thịt gà luộc 50 g, giá xào thịt bò (50 g giá, 20 g thịt bò), bí xanh luộc- 1 bát đầy 300 g, một nửa quá dứa, dầu thực vật 10 ml cả ngày.

Có thể thay thế:

40 g thịt lợn = 40 g cá, tôm, lươn hoặc 50 g giò, 1 quả trứng, 60 g pate, 60 g tiết lợn luộc, 60 g nhộng, 180 ml sữa bò tươi, 200 g sữa chua, 25 g sữa bột toàn phần, 20 g sữa bột tách béo, 60 g đậu phụ, 230 ml sữa đậu nành không đường.

60 g bánh phở tương đương 1/3 bát cơm đầy hoặc 1 chiếc bánh mì to, 80 g bún, 30 g mì sợi, 1/4 lạng miến, 1 bắp ngô nếp to, 70 g khoai lang hoặc khoai sọ, 100 g khoai tây, 50 g sắn củ…

Nếu muốn ăn quả chín phải bớt cơm. Cụ thể, 1/3 bát cơm cung cấp năng lượng tương đương 4 múi bưởi to, 2 quả cam to, 10 quả chôm chôm, 2 quả chuối tây to, 2 quả chuối tiêu to, 800 g dưa hấu, một nửa quả dừa, 1 quả hồng đỏ to hoặc 3 quả hồng ngâm to, 5 múi mít dai, một nửa quả na, 250 g đu đủ chín.

Xem thêm: Bài tập 5 phút giảm vòng eo nhanh

Hà An

Bác sĩ Trần Thị Minh Nguyệt hướng dẫn chế biến món gà sốt cà chua như sau:

Nguyên liệu:

– Thịt đùi gà nạc 200 g.
– Cà chua 2 trái vừa.
– Củ hành tây 1 củ.
– Tỏi băm 1 muỗng súp.
– Hành ngò, dầu, đường, tiêu, nước mắm… mỗi thứ một ít.

Gà sốt cà chua.

Cách làm:

– Thịt gà rửa sạch, bỏ da, để nguyên đùi hoặc xắt miếng vuông nhỏ.
– Cà chua bỏ hột băm nhuyễn.
– Củ hành tây lột vỏ, xắt hạt lựu nhỏ.
– Hành, ngò lặt rửa sạch, xắt nhỏ.
– Bắc chảo dầu nóng để xào hành tây và thịt gà. Chờ cho thịt chín nêm chút nước mắm, đường vừa ăn, trút ra.
– Bắc chảo dầu nóng phi tỏi băm thơm, cho cà chua vào xào đều để làm sốt.
– Cho thịt gà, hành vào chảo sốt cà trộn đều, trút ra đĩa, rắc ngò lên trên.

Lưu ý: Trong quá trình chế biến nên dùng dầu thực vật thay cho mỡ động vật, dùng càng ít dầu càng tốt.

Thi Trân

Tò mò về câu chuyện đằng sau một thương hiệu gắn liền với cả cuộc đời một con người như anh, chúng tôi đã tìm đền trụ sở chính của thương hiệu Thành Râu (279 Xã Đàn) và may mắn tôi đã được gặp gỡ và trò chuyện cùng người phụ nữ được cho là “hậu phương vững chắc” của anh Thành để hiểu hơn về thương hiệu Bột dinh dưỡng trẻ em Thành Râu và cũng như để hiểu được những câu chuyện buồn vui đằng sau thương hiệu hơn 20 năm vẫn luôn đồng hành với các mẹ trên khắp mọi miền tổ quốc.

Chị Bình kể, thương hiệu Thành Râu được như ngày hôm này là một tay anh Thành dày công xây dựng. Dù hiện nay anh không còn, nhưng những gì anh để lại là vô giá và người ở lại như chị và các con cần phải có trách nhiệm với việc giữ gìn và phát triển thương hiệu.

Khi được hỏi, về cơ duyên nào đã đưa hai anh chị đến với nhau. Chị Bình bộc bạch: những ngày đầu quen anh, chị cũng chỉ đơn thuần là bạn và mỗi lần gặp đều nghe anh tâm sự về những dự định của mình trong tương lai, nghe những sẻ chia của anh về mong muốn sẽ tạo dựng một thương hiệu cho riêng mình và sản phẩm anh hướng tới là những điều tốt nhất cho trẻ nhỏ. Không chỉ có vậy, sản phẩm đó còn phải tiện lợi để giúp cho nhiều bà mẹ Việt dù bận rộn với công việc của xã hội, ít thời gian chăm con nhưng vẫn có được những sản phẩm cung cấp được đầy đủ chất dinh dưỡng cho trẻ.

“Càng nghe những chia sẻ ấy, càng nghe những dự định và đam mê của anh tôi như bị “cuốn” vào anh lúc nào không hay (chị cười nói – PV). Thiết nghĩ, một con người biết nghĩ cho người khác, biết yêu thương trẻ nhỏ và luôn sống hết mình vì công việc và có trách nhiệm với xã hội thì người đàn ông ấy sẽ biết yêu thương vợ con và có trách nhiệm với gia đình” – chị Bình tâm sự.

Cũng theo chị Bình, anh Thành xuất phát là một thợ điện của một cơ quan nhà nước. Với niềm đam mê sửa chữa các loại máy móc đã khiến anh không ngừng ngày đêm mày mò nghiên cứu về các loại máy. Tình cờ, có lần anh đưa chị đến uống cà phê ở phố Triệu Việt Vương, chủ quán cà phê ngỏ ý muốn bán cho anh chiếc máy xay cà phê cũ và từ đó ý tưởng sẽ cho ra đời chiếc máy xay bột cho trẻ em được anh Thành rất tâm đắc. Ban đầu, anh chỉ có ý định mở cửa hàng xay bột thuê nhưng nhờ có sự tư vấn thêm của người yêu (chị Bình – vợ anh bây giờ) đã cùng anh biến những ước mơ tưởng chừng chỉ nằm trên sách vở trở thành hiện thực và cửa hàng bột trẻ em Thành Râu đã ra đời.

Khi được hỏi về bí quyết để bột trẻ em Thành Râu chỉ trong thời gian ngắn đã nhanh chóng chiếm lĩnh được sự tin tưởng của các bà mẹ Hà Nội trước sự cạnh tranh khốc liệt của rất nhiều các loại bột dinh dưỡng trẻ em khác thì chị Bình cười chia sẻ: “Phải thật sự biết ơn anh Thành, tự hào về anh, tự hào vì những tình cảm mà anh gửi gắm và sản phẩm. Người ta nói “cái gì xuất phát từ trái tim sẽ đến trái tim”. Vì vậy, bí quyết của bột dinh dưỡng trẻ em Thành Râu cũng vậy, anh Thành cẩn trọng ngay từ khâu lựa chọn nguyên liệu thô, rồi đưa vào rang đến tầm nào, xay ở thời điểm nào để không làm mất đi dinh dưỡng của gạo, ngũ cốc, đậu đỗ… Để làm ra được món bột, tấm cháo ngon, sạch và đặc trưng riêng, cửa hàng Thành “Râu” đã thực hiện trong một quy trình khép kín. Gạo được lựa chọn cũng phải là gạo ngon, thơm và giữ được chất lượng dinh dưỡng cao, tuyệt đối không sử dụng gạo không rõ nguồn gốc, xuất xứ và gạo kém chất lượng. Với bí quyết riêng trong từng công đoạn bột,tấm cháo được lựa chọn và được kiểm dịch của các cơ quan chức năng thuộc Bộ Y Tế. Cửa hàng bột, tấm cháo dinh dưỡng cao cấp Thành “Râu” chuyên bán Bột mịn ngũ cốc cho trẻ em và người già; Gạo tấm cháo cho trẻ em và người lớn; Bột bổ dinh dưỡng ngũ cốc chín hòa nước uống liền; Nhận rang sấy bằng lò vi song; Nhận xay thuốc Nam – Bắc.

“Để đáp ứng nhu cầu của khắt khe của các bà mẹ cũng như để phù hợp với từng lứa tuổi, từng trường hợp trẻ khác nhau như trẻ gầy, trẻ thừa cân. Anh Thành còn nghiên cứu rất kỹ thành phần của từng loại như: với trẻ gầy bột sẽ phải thêm thành phần nào, trẻ thừa cân thì phải giảm thành phần nào… để trẻ ăn vẫn ngon miệng” – chị Bình tiết lộ.

Cứ như vậy, cả buổi chiều câu chuyện giữa chúng tôi và chị chỉ xoay quanh câu chuyện về anh, về niềm tự hào của thương hiệu Bột trẻ em Thành Râu, đủ thấy tình yêu của chị dành cho anh, tình yêu dành cho thương hiệu Bột trẻ em Thành Râu lớn cỡ nào. Có lẽ, nhờ tình yêu ấy, mà chị đã ngày đêm suy nghĩ đề làm sao sản phẩm Bột trẻ em Thành Râu sẽ phát triển như đúng tâm nguyện của anh đó là không chỉ được các bà mẹ ở Hà Nội tin dùng, mà sản phẩm Bột trẻ em Thành Râu còn phải là sản phẩm thông dụng của tất cả các bà mẹ Việt.

Để tránh mua phải hàng giả, hàng nhái quý khách đến đúng các địa chỉ sau để mua hàng:  Trụ sở chính: 279 Xã Đàn – đường Kim Liên mới – Đống đa – Hà nội – 024.22144099  Cơ sở 1: 52A Châu Long – Ba đình – Hà Nội – 024.37164423  Cơ sở 2: 101 Phan Văn Thường – Cầu giấy – Hà Nội – 024.22420750  Mobile : 0911 998 555 Website: http://www.thanhrau.com.vn/

Thu Trang

Một nghiên cứu mới phát hiện 10% các vấn đề liên quan túi mật, thận, gan, ruột kết và ung thư có thể là do trọng lượng cơ thể dư thừa. Đến 41% bệnh ung thư tử cung được cho là gắn liền với bệnh béo phì, theo tạp chí The Lancet. Trung tâm Kiểm soát và phòng ngừa dịch bệnh Mỹ cho biết hơn 36% người nước này béo phì và 34% thừa cân. Sau đây là 8 ảnh hưởng sức khỏe của bệnh béo phì, theo ABC News.

Ung thư

Viện Ung thư Quốc gia Mỹ ước tính béo phì gây ung thư cho 34.000 nam giới và 50.000 phụ nữ mỗi năm. Giảm chỉ số khối cơ thể BMI được xem là cách hiệu quả giúp tránh các trường hợp mắc mới ung thư.  

Béo phì đang trở thành đại dịch toàn cầu. Ảnh minh họa: fabfitover

Chứng đau nửa đầu

Kết quả khảo sát trên gần 4.000 người cho thấy chỉ số khối cơ thể càng cao thì có nhiều nguy cơ mắc chứng đau nửa đầu. Phụ nữ béo phì ở độ tuổi trên 50 dễ mắc chứng đau nửa đầu nhất.

Khả năng sinh sản

Phụ nữ thừa cân gặp nhiều khó khăn trong vấn đề mang thai. Nghiên cứu tại Ấn Độ trên 300 phụ nữ béo phì cho thấy hơn 90% trong số họ phát triển bệnh đa nang buồng trứng, liên quan đến vấn đề vô sinh. “Béo phì có thể làm giảm khả năng sinh sản. Đây cũng có thể là kết quả của những thay đổi hormone được sản xuất bởi các mô mỡ”, tiến sĩ Marc Bessler, Bệnh viện New York Presbyterian chia sẻ.

Nhiều phòng khám vô sinh không chấp nhận điều trị cho bệnh nhân có chỉ số khối cơ thể quá cao. Khá nhiều trường hợp phụ nữ có thể mang thai sau vài tháng tích cực điều trị béo phì mà không cần áp dụng các biện pháp hỗ trợ sinh sản. 

Sinh non

Nghiên cứu trên Tạp chí của Hiệp hội Y khoa Mỹ cho thấy béo phì làm tăng nguy cơ sinh con trước thời hạn của phụ nữ, đặc biệt là khi chỉ số khối cơ thể từ 35 trở lên. Các nhà nghiên cứu cho rằng quá nhiều chất béo có thể là nóng và suy yếu tử cung. Sinh non là nguyên nhân hàng đầu khiến trẻ sơ sinh tử vong và bệnh tật.

Rối loạn giấc ngủ

Giấc ngủ và trọng lượng dư thừa gây ảnh hưởng giấc ngủ. Gần 80% người lớn tuổi béo phì ở Mỹ có các vấn đề rối loạn giấc ngủ. Ngủ kém góp phần thúc đẩy một loạt các bệnh như tiểu đường, bệnh tim và thậm chí là chính bệnh béo phì. Nhiều nghiên cứu cho thấy những người ngủ ít hơn 5 giờ một đêm có nhiều khả năng sẽ tăng cân hơn so với những người ngủ ít nhất 7 giờ.

Tiến sĩ Donald Hensrud tại Bệnh viện Mayo cho biết một trong những nguy cơ sức khỏe trực tiếp nhất đối với nhiều người béo phì là chứng ngưng thở khi ngủ. “Ngừng thở khi ngủ có thể được gây ra bởi chất béo tăng lên xung quanh vùng cổ, chèn ép đường hô hấp khi nằm xuống. Điều này khiến khó có được giấc ngủ chất lượng tốt, có ít oxy trong máu và tim phải làm việc nhiều hơn”, tiến sĩ Hensrud nói.

Bị bắt nạt

Nhiều người béo phì bị kỳ thị hoặc trở thành trò đùa của mọi người, tăng khả năng mắc bệnh trầm cảm và tăng nguy cơ tự tử.

Các nhà nghiên cứu Đại học Yale cho biết hơn 40% trẻ em tìm cách điều trị để giảm cân nói rằng chúng bị bắt nạt hay trêu chọc bởi chính thành viên trong gia đình. “Khi chúng tôi hỏi những phụ nữ béo phì bị kỳ thị, 72% trả lời người trêu chọc là người nhà”, tác giả chính của nghiên cứu, Rebecca Puhl nói. Các cuộc thảo luận với những người thân yêu về cân nặng của họ ngay cả khi có ý định tốt thì cũng dễ dàng gây cảm giác phê phán và xúc phạm.

Khó khăn tìm bác sĩ

67% người đàn ông và phụ nữ béo phì cho biết họ bị xấu hổ trong phòng khám bác sĩ. Khoảng một nửa các bác sĩ nhận thấy bệnh nhân béo “vụng về, xấu xí, thiếu ý chí và dường như không tuân thủ điều trị”. Nhiều bệnh nhân béo phì có xu hướng trì hoãn hoặc tránh gặp bác sĩ ngay cả khi có vấn đề sức khỏe. 

Thu nhập thấp hơn

Các nghiên cứu đã chỉ ra mối liên quan chặt chẽ giữa tiền lương và béo phì. Người béo, đặc biệt là phụ nữ có thu nhập trung bình thấp hơn nhiều so với người có cân nặng bình thường. 

Lê Phương

Tiến sĩ Lê Bạch Mai, Phó viện trưởng Viện Dinh dưỡng cho biết, một trong 6 mục tiêu dinh dưỡng toàn cầu đến năm 2015 của Tổ chức Y tế Thế giới là không tăng tỷ lệ thừa cân béo phì. Tuy nhiên tại Việt Nam sau 10 năm tỷ lệ này tăng đến 9,2 lần; xảy ra ở mọi lứa tuổi.

“Đừng nghĩ người nghèo không bị thừa cân béo phì; tỷ lệ này ở người giàu nhất và hộ nghèo nhất không hề kém tý nào”, bà Mai nói. Tỷ lệ béo phì ở thành thị cao hơn nông thôn, thành phố lớn cao hơn thành phố nhỏ nhưng giữa xã nghèo và xã không nghèo thì không khác gì nhau. Phó Viện trưởng Viện Dinh dưỡng nhận xét: “Chúng ta cứ nghĩ vấn đề béo phì chỉ là vấn đề của nơi giàu nhưng thực tế lại không phải như vậy. Lý do vì tình trạng này còn liên quan đến dinh dưỡng bữa ăn”.

Ảnh minh họa: Ibtiems

Có nhiều nguyên nhân, trong đó phải kể đến sự gia tăng tiêu thụ đồ uống có ga. Kết quả cuộc khảo sát toàn cầu về sức khỏe học sinh 5-19 tuổi thực hiện tại Việt Nam gần đây cho thấy 1/3 các em được hỏi cho biết uống đồ uống có ga ít nhất một lần trong 30 ngày – con số rất đáng báo động; đặc biệt ở lứa tuổi 13-15.

Theo tiến sĩ Mai, loại đồ uống có ga giàu năng lượng nhưng lại nghèo vi chất dinh dưỡng. Chúng thường ngọt cung cấp cơ thể đường đơn, đường đôi; cung cấp năng lượng rất nhanh nhưng không có đường đa. Vì thế trẻ tăng đồ uống có ga đồng nghĩa tăng tiêu thụ đường đơn, đường đôi, đi ngược lại khuyến cáo của Tổ chức Y tế thế giới năng lượng do loại đường này cung cấp chỉ chiếm dưới 5%.

Lấy ví dụ trẻ 15 tuổi cần 2.000 kcal nhưng vậy chỉ có 100 kcal từ đường đơn, đường đôi; 1 g đường có 4 kcal. Như vậy một ngày trẻ tiêu thụ không quá 25 g loại đường trên. Thế nhưng thực tế loại đường này tồn tại trong rất nhiều loại thực phẩm nước sốt mức, bánh kẹo, thực phẩm chế sẵn, đặc biệt nhiều loại nước có ga chứa đến 36 thậm chí 60 g đường. Như vậy việc trẻ sử dụng đồ uống có ga chỉ cung cấp năng lượng rỗng, liên quan đến tạo mỡ, thừa cân, béo phì.

Công thêm việc vận động tiêu hao, chuyển hóa năng lượng ngày càng hạn chế cũng góp phần làm gia tăng tỷ lệ trẻ bị béo phì. Theo điều tra trên có đến hơn 30% trẻ giành 3 giờ một ngày cho các hoạt động tư thế ngồi ăn, xem tivi, chơi điện tử… ở nhà, chưa tính ngồi ở trường. Tỷ lệ này ở trẻ 16-17 tuổi lên đến 50%, ở lứa tuổi 13-15 là khoảng 34%, tiến sĩ Mai cho biết.

Theo bà, vận động của trẻ trong xã hội hiện nay giảm rất nhiều. Giờ đây trẻ sống trong phòng điều hòa, không toát mồ hôi; quạt tay được thay bằng quạt điện; chỗ chơi không có; xem tivi, máy tính nhiều… Sự tiêu hao năng lượng giảm; cộng thêm mỗi gia đình hiện nay chỉ sinh 1-2 con, tình yêu của bố mẹ đều dồn vào con, chăm sóc quá kỹ lưỡng nhưng kiến thức đôi khi không đúng, thực hành dinh dưỡng không hợp lý dẫn đến trẻ bị thừa cân béo phì. Một nghiên cứu gần đây tại Hà Nội cho thấy có đến 53% bà mẹ không hề biết con nặng hơn mức chuẩn.

Trẻ bị thừa cân béo phì ở tuổi ấu thơ rất dễ bị tình trạng này khi trưởng thành, để lại nhiều hậu quả. Nó làm tăng nguy cơ mắc các bệnh đái tháo đường, tăng huyết áp, tim mạch và bệnh mãn tính khác ngay khi trẻ còn nhỏ cũng như lúc trưởng thành.

Nam Phương

Đặc biệt là công năng thăng thanh giáng trọc của tỳ bị ảnh hưởng biến thành đàm thấp tích tụ lại ở cơ nhục bì phu mà gây béo phì.

Có nhiều nguyên nhân gây béo phì: Thận khí không đủ, không thể hóa khí hành thủy, trợ tỳ kiện vận, thông điều thủy đạo mà thấp trọc nội kết tràn ra bì phu gây béo phì.

Tỳ thận dương hư, can đởm thất điều, không bài xuất được đàm trọc, thủy thấp đình trệ cũng làm cho khí cơ không được lưu thông, mạch đạo không lợi, do đó bệnh thường kết hợp với khí trệ hoặc huyết ứ… Vì vậy, béo phì đa phần là do bản hư tiêu thực; bản hư lấy khí hư làm chủ, tiêu thực lấy đàm trọc làm chủ, thường kiêm có thủy thấp, cũng có thể có khí trệ, huyết ứ.

Vị thuốc phòng kỷ trong bài thuốc “Phòng kỷ hoàng kỳ thang gia giảm”.

Tùy từng thể bệnh mà dùng bài thuốc phù hợp như sau:

Tiêu đạo pháp: Gặp ở những người ăn ít mà vẫn béo phì, mệt mỏi ngại vận động, sau ăn bụng trướng đầy khó tiêu, rêu lưỡi trắng.

Bài thuốc: Bảo hòa hoàn gia giảm. Sơn tra 20g, thần khúc 12g, mạch nha 10g, bán hạ 10g, phục linh 10g, trần bì 8g, liên kiều 8g, lai phục tử 8g. Sắc uống ngày 1 thang.

Hóa thấp pháp: Do tỳ hư vận hóa không tốt làm cho thấp tụ lại mà gây béo phì. Biểu hiện người mệt mỏi, ăn uống không ngon, tâm ngực đầy tức, rêu lưỡi bẩn, mạch trầm tế.

Bài thuốc: Phòng kỷ hoàng kỳ thang gia giảm. Phòng kỷ 10g, hoàng kỳ 15g, bạch truật 12g, cam thảo 8g, sinh khương 6g, đại táo 8g. Sắc uống ngày 1 thang.

Khứ đàm pháp: Do đàm trọc gây béo phì. Biểu hiện các chứng khí hư, ngực đầy tức, đầu nặng, thích ngủ, ngại vận động, chất lưỡi bệu, rêu lưỡi trắng bẩn, mạch hoạt.

Bài thuốc: Ôn đởm thang gia giảm. Bán hạ 10g, trúc nhự 8g, chỉ thực 12g, quất bì 10g, phục linh 12g, sinh khương 8g,  cam thảo 6g. Sắc uống ngày 1 thang.

Lợi thủy pháp: Hay gặp ở những người béo bệu. Biểu hiện: mặt phù, chân phù, tiểu tiện ít, bụng trướng, đại tiện nát, mạch trầm tế.

Bài thuốc: Đạo thủy phục linh thang gia giảm. Xích linh 10g, mạch môn đông 12g, trạch tả 10g, bạch truật 12g, tang bạch bì 10g, tử tô 6g,  binh lang 8g, mộc qua 10g, đại phúc bì 8g, trần bì 8g, sa nhân 8g, mộc hương 6g. Sắc uống ngày 1 thang.

Thông phủ pháp: Thường gặp ở những người béo phì do ăn nhiều đồ béo ngọt, uống rượu nhiều, đại tiện bí kết, đàm trọc tích tụ, phủ khí không thông mà kèm theo có bụng trướng, tức ngực khó chịu, rêu lưỡi vàng dày, mạch thực.

Bài thuốc: Phòng phong thông thánh tán gia giảm. Phòng phong 8g, kinh giới 6g, bạc hà 8g, liên kiều 8g, cát cánh 12g, xuyên khung 10g, đương quy 12g, bạch thược 10g, bạch truật 12g, chi tử 8g, đại hoàng 8g, mang tiêu 8g, thạch cao 15g, hoàng cầm 12g, hoạt thạch 20g, cam thảo 8g, ma hoàng 8g. Sắc uống ngày 1 thang

Sơ lợi pháp: Người béo phì kiêm có can uất khí trệ hoặc huyết ứ; lâm sàng biểu hiện đau mạng sườn, cấp táo, huyễn vựng, mệt mỏi, bụng trướng, miệng đắng, phiền muộn, phụ nữ kinh nguyệt không đều, kinh bế hoặc trước kỳ kinh nhũ phòng trướng đau, rêu lưỡi vàng, mạch huyền.

Bài thuốc: Đại sài hồ thang gia giảm. Sài hồ 15g, hoàng cầm 9g, đại hoàng 6g, chỉ thực 9g, xích thược 9g, bán hạ 9g, sinh khương 12g, đại táo 10g. Sắc uống ngày 1 thang

Kiện tỳ pháp: Thường có biểu hiện của tỳ hư khí nhược, người mệt mỏi không có lực, đoản khí ngại nói, ăn uống kém, rêu lưỡi trắng, chất lưỡi nhạt, mạch tế nhược vô lực.

Bài thuốc: Dị công tán gia giảm. Đảng sâm 15g, bạch truật 12g, phục linh 10g, cam thảo 8g, trần bì 10g. Sắc uống ngày 1 thang

Ôn dương: Bệnh lâu ngày, tuổi cao. Biểu hiện: sợ lạnh, lưng gối đau mỏi, tứ chi phù nặng, thường hay gặp ở người do thận dương hư.

Bài thuốc: Tế sinh thận khí hoàn gia giảm. Phụ tử chế 9g, nhục quế 8g, thục địa 15g, sơn dược 12g, sơn thù du 10g, mẫu đan bì 10g, trạch tả 12g, trư linh 12g, ngưu tất 15g, xa tiền tử 10g, ba kích 12g, thỏ ty tử 10g, tang ký sinh 8g. Sắc uống ngày 1 thang.

Dưỡng âm: Do âm dịch không đủ, âm hư sinh nội nhiệt, thường có biểu hiện đau đầu, váng đầu, lưng gối đau mỏi, hai gò má đỏ, ngũ tâm phiền nhiệt, miệng khô, đầu lưỡi đỏ, rêu lưỡi trắng, mạch tế sác hoặc vi huyền.

Bài thuốc: Tri bá địa hoàng hoàn gia giảm: Tri mẫu 10g, hoàng bá 8g, sơn dược 12g, sơn thù du 10g, thục địa 15g, mẫu đan bì 8g, phục linh 10g, trạch tả 10g. Sắc uống ngày 1 thang.

TS. Trần Xuân Nguyên