Cơ chế gây bệnh Osgood-Schlatter

Osgood-Schlatter là một bệnh hay còn được gọi là hội chứng Osgood-Schlatter, thường gặp ở lứa tuổi thiếu niên với biểu hiện chính là đau phần trước đầu trên xương chày.

Với hoạt động thể lực mạnh ở lứa tuổi thiếu niên, nên tập luyện theo cường độ tăng dần để hệ cơ xương khớp có thể thích nghi từ từ.

Cơ chế gây bệnh Osgood-Schlatter hiện nay được cho là do trẻ em tham gia các hoạt động thể thao như đá bóng, chạy nhảy, bóng chày, bóng rổ, cầu lông… với cường độ nhiều và liên tục trên cơ sở một đầu dưới xương chày đang phát triển chưa ổn định. Ở người, cơ tứ đầu đùi là một cơ rất lớn, có phần gân phía dưới đi vòng, chồng lên qua xương bánh chè và bám vào đầu dưới xương chày. Ở trẻ em, phần đầu trên xương bánh chày còn nhiều sụn nên không được chắc chắn. Khi vận động liên tục với cường độ cao, phần sụn chỗ bám của gân cơ tứ đầu đùi rất dễ bị tổn thương gây nên các triệu chứng. Tuy vậy, bệnh có thể xuất hiện cả ở những trẻ mà tiền sử ít hoặc không hoạt động thể thao cũng như không có nguyên nhân do chấn thương một cách rõ ràng.

Hay gặp ở trẻ em nam

Tần suất bệnh gặp vào khoảng 4,5% ở người bình thường và tới 21% ở những vận động viên chuyên nghiệp. Lứa tuổi hay gặp nhất là từ 13 – 14 (ở nam) và 11 – 12 (ở nữ). Nữ bị ở lứa tuổi thấp hơn có lẽ dậy thì sớm hơn nam. Bệnh cũng gặp ở nam nhiều hơn ở nữ (với tỉ lệ khoảng 3/1 – 7/1) do nam giới thường vận động mạnh và nhiều hơn nữ tuy khoảng cách của sự khác biệt này ngày càng thu hẹp bởi nữ giới ngày càng tham gia nhiều hơn vào các hoạt động thể dục thể thao. Nhìn chung, bệnh gắn liền với thời kỳ hệ xương đang phát triển mạnh trong đó có xương chày.

Bệnh Osgood – Schlatter gây đau đầu gối, phía trước xương chày.

Những biểu hiện khi mắc bệnh Osgood-Schlatter

Các biểu hiện chính của bệnh Osgood-Schlatter là đau, căng tức đầu dưới xương chày. Đau có thể xuất hiện khi đi lại, vận động nhiều như chạy nhảy, co đầu gối, đau đặc biệt tăng lên khi lên xuống cầu thang và nhiều khi cảm giác đau, căng tức đầu trên xương chày liên tục cả khi nghỉ ngơi. Bệnh nhân cũng thường thấy đầu dưới cơ tứ đầu đùi căng tức và thậm chí đau nhiều khi vận động. Mức độ đau thì rất khác nhau ở từng cá thể, có người chỉ đau ở mức độ nhẹ, vẫn đi lại và tham gia các hoạt động thể lực được trong khi ở người khác, mức độ đau nhiều phải dùng thuốc giảm đau. Thông thường, các triệu chứng biểu hiện từ từ và người bệnh chỉ nhận ra khi mức độ đau đã khá nặng. Tổn thương trong bệnh Osgood-Schlatter ở một bên gối chiếm khoảng 70% và có 20-30% số bệnh nhân bị cả hai bên.

Xác định bệnh Osgood-Schlatter dựa vào các triệu chứng đau tức đầu gối, cơ tứ đầu đùi khi vận động, xuất hiện ở lứa tuổi thiếu niên, khám có thể thấy lồi củ trước xương chày sưng nề, ấn đau, chụp XQ hoặc cộng hưởng từ có thể thấy tổn thương gân, sụn và phần sụn xương chày bong, tách khỏi đầu trên xương chày.

Những điều cần làm

Điều trị bệnh Osgood-Shlatter về cơ bản chỉ bao gồm các biện pháp như tạm dừng các hoạt động thể lực, băng ép dây chằng đầu gối, chườm đá, cho các thuốc giảm đau như paracetamol, ibuprofen và vật lý trị liệu… Phẫu thuật cũng có thể được chỉ định trong một số trường hợp đau quá nhiều không đáp ứng điều trị hoặc có tổn thương nhiều phần sụn và lồi củ xương chày do chấn thương. Tiên lượng của bệnh Osgood-Schlatter thường tốt, bệnh thuyên giảm nhanh sau khi nghỉ ngơi và điều trị đúng phương pháp, hết hẳn khi đến tuổi trưởng thành (hệ xương ngừng phát triển). Tuy nhiên, cá biệt có một số trường hợp chuyển mạn tính với những cơn đau đầu gối tồn tại ngay cả ở tuổi trưởng thành.

Dự phòng các tổn thương trong bệnh Osgood-Schlatter chủ yếu là tránh các hoạt động thể lực quá sức ở lứa tuổi thiếu niên; Trước khi vận động nên khởi động thật kỹ, theo đúng bài; Tránh các động tác làm căng cơ đùi đột ngột và quá mức; Tập luyện theo cường độ tăng dần để hệ cơ xương khớp có thể thích nghi. Khi đã có triệu chứng đau gối, căng cơ đùi, phải lập tức dừng vận động và chỉ tập luyện nhẹ nhàng trở lại khi đã hết đau. Duy trì một chế độ dinh dưỡng tốt cũng góp phần làm tăng sức chịu đựng của hệ cơ xương khớp ở lứa tuổi thanh thiếu niên.

 

Bệnh Osgood-Schlatter lần đầu tiên được mô tả bởi một bác sĩ phẫu thuật người Thụy Điển tên là Sven Christian Johansson (1880-1959) và Christian Magnus Falsen Sinding-Larsen (1866-1930) – một bác sĩ người Na Uy với các tổn thương của phần gân cơ bám qua xương bánh chè và mép dưới xương bánh chè sát đầu trên xương chày. Năm 1903, Robert Bayley Osgood (1873-1956) – một bác sĩ phẫu thuật chỉnh hình người Mỹ và Carl B. Schlatter (1864-1934) – một bác sĩ phẫu thuật người Thụy Sĩ đã báo cáo các tính chất của bệnh một cách đầy đủ và từ đó, bệnh này được mang tên hai ông: Osgood-Schlatter.

 

PGS.TS. Vũ Đức Định