Hiện nay, 80% bệnh nhân đột quỵ phải chịu những di chứng làm ảnh hưởng chức năng vận động, khiến họ không thể tự chăm sóc bản thân. Tỷ lệ người bị di chứng và tàn tật do tai biến mạch não đang tăng lên. Do đó, phục hồi chức năng cho các bệnh nhân sau tai biến và chấn thương não trở thành 1 nhu cầu cấp bách nhằm giảm tối đa các di chứng và sớm đưa bệnh nhân tai biến mạch máu não đạt được sự thích nghi khi quay trở lại với cuộc sống gia đình và xã hội.

Hậu quả, biến chứng của tai biến mạch máu não

Cơn đột quỵ có thể gây ra khuyết tật tạm thời hoặc vĩnh viễn, tùy thuộc vào phần não bị ảnh hưởng và thời gian não bị thiếu lưu thông máu. Các biến chứng có thể bao gồm:

+ Rối loạn thị giác: Theo các chuyên gia, rối loạn thị giác có thể tạm thời hoặc vĩnh viễn. Bệnh nhân có biểu hiện mắt nhìn mờ một bên hoặc cả hai bên, mù một phần hoặc toàn bộ, quầng hoặc đau mắt. Nếu không được chữa trị và phục hồi ở giai đoạn sớm thì càng ngày bệnh nhân sẽ càng khó hi vọng thấy lại ánh sáng ở bên mắt đó.

+ Liệt vận động: Theo thống kê, có khoảng 90% người bị liệt vận động (liệt nửa người, liệt tay chân, liệt mặt) sau tai biến mạch máu não. Di chứng này gây khó khăn cho bệnh nhân trong sinh hoạt hàng ngày. Đồng thời khi phải nằm lâu một chỗ, bệnh nhân thường gặp biến chứng nguy hiểm như: lở loét da, viêm đường tiết niệu, viêm phổi, viêm đường hô hấp… dễ gây nhiễm trùng, thậm chí tử vong. Bệnh nhân cần phải phục hồi vận động sau tai biến mạch máu não nếu không sẽ phải phụ thuộc gần hoàn toàn vào sự chăm sóc, giúp đỡ của người khác.

Giúp bệnh nhân tập đi mỗi ngày sau tai biến để hồi phục nhanh

+ Rối loạn nhận thức: Tỷ lệ gặp rối loạn nhận thức ở bệnh nhân sau tai biến mạch máu não khoảng hơn 60%. Đây là một trong những biến chứng nặng nề nhất dẫn đến sa sút trí tuệ. Bệnh nhân bị rối loạn nhận thức có các biểu hiện như: hay quên, suy giảm trí nhớ, đầu óc lơ mơ không tỉnh táo, mất khả năng định hướng không gian, thời gian, không nhận biết được người thân, gia đình của mình và không hiểu được lời người khác nói…

+ Khó khăn trong việc nói hoặc nuốt: Một cơn đột quỵ có thể gây ra kém kiểm soát các cơ di chuyển miệng và cổ họng, nuốt hoặc ăn khó khăn, rối loạn ngôn ngữ. Các biểu hiện rối loạn ngôn ngữ khá đa dạng như: nói ngọng, nói lắp, âm điệu bị biến đổi,… khó diễn đạt, thậm chí là không nói được.

+ Tiểu tiện không tự chủ: Bệnh tai biến làm cho hệ thống thần kinh bị tổn thương, từ đó gây rối loạn cơ tròn (nơi điều khiển hoạt động đại/tiểu tiện). Ngoài ra, rối loạn cảm giác và nhận thức cũng khiến bệnh nhân không kiểm soát được tình trạng tiểu tiện.

+ Rối loạn tâm lý: Phần lớn bệnh nhân sau tai biến suy giảm hoặc mất khả năng tự chăm sóc, phải nhờ cậy vào người thân. Điều đó khiến người bệnh cảm thấy tự ti, mặc cảm, dễ dẫn đến trầm cảm. Sự quan tâm của người thân, cộng đồng để chia sẻ những khó khăn, giải tỏa tâm lý cho người bệnh là vô cùng quan trọng.

Phục hồi chức năng có vai trò gì cho bệnh nhân?

Tập vận động, phục hồi chức năng càng sớm càng tốt là cách duy nhất giúp bệnh nhân giảm các di chứng, biến chứng sau các cơn tai biến mạch máu não.

Tập vận động khớp khuỷu với sự hỗ trợ của cán bộ y tế

Các kỹ thuật phục hồi chức năng trong giai đoạn này chủ yếu là giữ cho quần áo, ga trải giường luôn sạch sẽ và khô ráo, thực hiện lăn trở bệnh nhân từ 2 đến 3 giờ một lần, không để bệnh nhân nằm lâu ở một tư thế, Cùng với tập lăn trở là các kỹ thuật vị thể, nghĩa là để bệnh nhân nằm ở các vị thế khác nhau theo mẫu phục hồi để phòng ngừa co cứng, kết hợp với các bài tập vận động thụ động nửa người bên liệt do kỷ thuật viên vật lý trị liệu tập.

– Bệnh nhân hôn mê: Tập thụ động tất cả các chi phòng ngừa teo cơ cứng khớp.

– Bệnh nhân tỉnh:

– Tập lăn nghiêng phải trái tại giường.

– Tập vận động khớp vai: với sự trợ giúp của tay lành

Tập vận động khớp khuỷu: gấp duỗi khuỷu với sự trợ giúp của tay lành.

–  Bài tập vận động với khớp cổ- bàn- ngón tay: vận động các khớp cổ, bàn, ngón tay với sự trợ giúp của tay lành.

–  Tập dồn trọng lượng lên chân liệt.

–  Tập kỹ thuật bắt cầu: bệnh nhân nằm ngữa, hai gối gập, sau đó nâng mình lên khỏi mặt giường.

Tập vận động khớp gối và khớp háng: Tập gấp, duỗi gối và khớp háng ở chân liệt.

–  Tập vận động khớp cổ chân: Gấp khớp cổ chân bênh liệt về phía mu.

Ở giai đoạn sau khi bệnh nhân đã có thể tự tập chủ động, các bác sĩ và kỹ thuật viên sẽ hướng dẫn bệnh nhân tập đi bộ mỗi ngày khoảng 5 phút, có thể cho tập đi từng đoạn ngắn dưới nạng hoặc được người trợ giúp, tập những động tác như cầm cốc, cầm sách, gấp quần áo, tập cầm nâng những đồ vật kích cỡ, nặng nhẹ khác nhau,… Nếu bệnh nhân mất tiếng nói, nên cho nghe và đọc các câu chuyện trên báo chí, truyền hình, rồi ngay lập tức cho bệnh nhân tập kể lại câu chuyện. Tập những kỹ năng này với mức độ khó tăng dần, khoảng 20 giờ mỗi tuần.

Thông thường bệnh phục hồi khá tốt trong ba tháng đầu, phục hồi chậm hơn ba tháng tiếp theo, ngoài sáu tháng ra thì phục hồi rất chậm. Do đó, phục hồi chức năng sau tai biến mạch máu não đòi hỏi người bệnh phải hết sức kiên trì tập luyện và tuân thủ theo liệu trình hỗ trợ điều trị của các thầy thuốc chuyên ngành phục hồi chức năng. Người nhà nên động viên tư tưởng và chăm sóc kỹ cho bệnh nhân trong quá trình hỗ trợ điều trị.

Vì sao cần phục hồi chức năng sớm cho bệnh nhân sau tai biến?

Hiện tại, ở Việt Nam đang rất ít quan tâm đến vấn đề phục hồi chức năng mà chủ yếu là quan tâm đến vấn đề điều trị, do đó hậu quả để lại là người bệnh tàn phế – gánh nặng cho cộng đồng xã hội, gia đình và người bệnh trong tổn thương não.

Tai biến mạch máu não; Chấn thương sọ não – hiên nay chưa có cơ sở y tế nào có trung tâm hay đơn vị phục hồi chức năng tổn thương não. Bệnh viện Phục hồi chức năng Nghệ An- với sự hỗ trợ giúp đỡ về chuyên môn và chuyển giao kỹ thuật của GS.TS Cao Minh Châu – Trưởng Bộ môn Phục hồi chức năng Đại học Y Hà Nội, nguyên Phó Giám đốc Trung tâm Phục hồi chức năng Bạch Mai cùng GS.TS Nguyễn Văn Chương, Chủ tịch Hội chống đau Hà Nội, nguyên Chủ nhiệm bộ môn thần kinh học Bệnh viện 103 – Học viện Quân y đã thành lập Trung tâm phục hồi chức năng tổn thương não vào tháng 6/2017. Từ đó đến nay, trung tâm đã tiếp nhận điều trị phục hồi chức năng cho hàng ngàn lượt người bệnh tổn thương não – bao gồm tai biến mạch máu não, chấn thương sọ não, viêm màng não.

Thời điểm tháng 4/2018, số người bệnh sau tổn thương não (tai biến mạch máu não, chấn thương sọ não, viêm màng não), chiếm hơn phần nửa tổng số bệnh nhân nằm điều trị nội trú tại Bệnh viện Phục hồi chức năng Nghệ An. Với trình độ chuyên môn cao về phục hồi chức năng, đội ngũ nhân viên y tế cũng như đội ngũ điều dưỡng, cán bộ y tế làm công tác xã hội… luôn gần gũi, thăm hỏi, động viên, giúp đỡ người bệnh, hướng dẫn người bệnh tỷ mỉ với các bài tập dành cho người bệnh tổn thương não… đã tạo niềm tin cho người bệnh. Nhân viên bệnh viện như chính người thân yêu ruột thịt của mình… từ đó đã nhân lên gấp bội hiệu quả chữa bệnh.

Tình cảm, sự cảm thông, thấu hiểu và sự sẻ chia … là hết sức quan trọng giúp người bệnh thuyên giảm và phục hồi tốt.

BS. Nguyễn Thu Thanh

Trang tin y học Onhealth.com của Mỹ vừa cập nhật những điều xảy ra trước, trong và sau khi đột quỵ  nhằm giúp mọi người có cái nhìn tổng quát  để phòng tránh, chữa trị.

Đột quỵ là căn bệnh của hệ thần kinh phổ biến nhất hiện nay hay còn gọi là tai biến mạch máu não. Bệnh xảy ra khi việc cung cấp máu lên một phần bộ não bị đột ngột ngừng trệ, khiến các tế bào não bị mất máu nhanh chóng dẫn đến tổn thương, tàn tật hoặc tử vong. Tai biến mạch máu não có hai dạng là nhồi máu não (do nghẽn/ tắc mạch) hoặc chảy máu não (do vỡ mạch)…

Nếu não bên phải bị tổn thương thì phía trái cơ thể bị ảnh hưởng

Triệu chứng đột qụy

Các triệu chứng ban đầu của đột qụy có thể xảy ra đột ngột với các dấu hiệu như:

Khó nói.

Khó hiểu hoặc lúng túng, đặc biệt với những công việc đơn giản.

Khó khăn về cơ bắp, đặc biệt là ở một bên của cơ thể.

Tê liệt, đặc biệt là ở một bên của cơ thể.

Đau đầu nghiêm trọng.

Tầm nhìn suy giảm (ở một hoặc cả hai mắt).

Khó nuốt.

Méo một bên mặt.

Não của người đột quỵ

 

Dấu hiệu của một cơn đột qụy

Một xét nghiệm có tên F.A.S.T. ra đời năm 1998 để giúp nhận biết nhanh chóng cơn đột quỵ. Các chữ viết tắt của cụm từ này là để chỉ các dấu hiệu cụ thể của cơ thể:

– F có nghĩa là mặt (face), theo đó nếu một bên mặt bị méo, đó là dấu hiệu của một cơn đột quỵ.

– A (arms) nghĩa là cánh tay, nếu một hoặc hai tay không thể hoạt động được hoặc không nâng lên được.

– S có nghĩa là lười nói (speech): nói ngọng hay khó phát âm các câu đơn giản.

– T có nghĩa là thời gian (time): nếu xuất hiện 3 dấu hiệu FAS nói trên, thì cấp cứu nên được thực hiện tức thì, điều này cho thấy, thời gian là vô cùng quan trọng.

Đột qụy và não

Trong xét nghiệm F.A.S.T, chữ T còn có nghĩa là não bị đột quỵ càng lâu (thường là do cục máu đông) thì tổn thương não càng lớn. Đối với nhiều người, thời gian để chẩn đoán và điều trị cục máu đông thường trong vòng 3 giờ (đôi khi dài hơn chút nữa). Ở một số bệnh nhân đủ tiêu chuẩn, việc sử dụng thuốc chống đông máu sẽ có tác dụng làm tan cục máu đông và khôi phục lưu lượng máu. Không phải tất cả các bệnh nhân đều đủ tiêu chuẩn điều trị. Cũng có một số rủi ro như chảy máu liên quan đến điều trị nên đột qụy thường là nguyên nhân hàng đầu gây khuyết tật lâu dài ở con người.

Chẩn đoán các dạng đột qụy

Có hai loại đột qụy chính (thiếu máu cục bộ và xuất huyết), việc điều trị cũng khác nhau, thường được chẩn đoán qua chụp cắt lớp CT (hoặc chụp MRI).

Chụp cắt lớp CT hoặc MRI có thể biết chính xác dạng đột quỵ người bệnh mắc phải

Đột qụy thiếu máu cục bộ (Ischemic Stroke):

Qua chụp cắt lớp CT cho thấy đây là dạng đột qụy do thiếu máu cục bộ, chiếm khoảng 80 – 90% số ca mắc bệnh. Đây là dạng đột qụy do cục máu đông, làm giảm hoặc ngừng lưu lượng máu tới não. Nó có thể xuất hiện ở nơi khác trong cơ thể và di chuyển lên mạch máu trong não, hoặc cục máu bắt nguồn ngay trong não bộ. Đột qụy thiếu máu cục bộ được chia thành hai loại phụ là đột quỵ huyết khối và đột quỵ do tắc mạch.

Đột qụy do huyết khối: gần một nửa số ca đột quỵ thuộc dạng này thường xuất hiện  khi các cục máu đông hình thành trong não do một động mạch não bị bệnh hoặc bị tổn thương.

Đột quỵ do tắc mạch: cục máu đông cũng có thể gây ra chứng đột quỵ tắc mạch hay đột quỵ  do vật gây tắc nghẽn mạch máu. Trong trường hợp này, vật gây tắc nghẽn là cục máu đông được thành trong động mạch ở bên ngoài não. Thường bắt đầu trong tim sau đó đi vào não, bị mắc kẹt trong một động mạch của não, gây ra tai biến mạch máu não gần như tức thì.

Đột quỵ xuất huyết (Embolic Stroke):

Qua hình ảnh MRI cho thấy khá rõ một cơn đột quỵ xuất huyết. Một mạch máu trong não bị vỡ, máu chảy vào não và do áp lực nó ép các mạch máu khác và các tế bào não, gây tổn thương não dẫn tới tử vong. Việc chảy máu não rất khó ngăn chặn nên rủi ro gây tử vong rất cao. Có hai dạng phụ của đột qụy xuất huyết là đội quỵ trong não và đột quỵ dưới màng mạng nhện. Đột quỵ trong não (Intracerebral) là cơn đột qụy do một mạch máu trong não bị vỡ, thủ phạm là do bệnh huyết áp cao. Còn đột quỵ dưới màng mạng nhện là chảy máu ngay lập tức xung quanh não ở vùng đầu gọi là không gian màng mạng nhện. Triệu chứng chính của đột qụy này là đau đầu đột ngột và trầm trọng. Nhiều yếu tố  gây bệnh như chấn thương ở đầu, máu loãng, rối loạn chảy máu và chảy máu từ các mảng mạch máu gọi là dị dạng động mạch.

Đột qụy mini (TIA):

Đột qụy mini (TIA) hay còn gọi là đột quỵ thoáng qua hoặc các cơn thiếu máu cục bộ tạm, là đột quỵ do tắc nghẽn tạm thời của các mạch máu trong não. TIA thường là dấu hiệu cảnh báo người trong cuộc có thể bị đột quỵ và cần được điều trị dự phòng. Triệu chứng của TIA bao gồm nhầm lẫn, suy yếu mệt mỏi, ngủ lịm, tê liệt, méo mặt và mất thị lực. Điều trị đột quỵ mini bao gồm thuốc, thay đổi cách sống, và có thể phẫu thuật để giảm nguy cơ đột qụy khác có thể xảy ra.

Nguyên nhân gây đột quỵ?

Nguyên nhân thường gặp của đột quỵ xuất phát từ các mạch máu bên ngoài và bên trong não. Xơ vữa động mạch xảy ra khi mảng bám (các chất cholesterol, canxi, chất béo và các chất khác) tích tụ và thu hẹp các mạch máu làm cho các cục máu đông dễ hình thành trong thành mạch. Các cục máu đông có thể tự do bóc tách khỏi mạch máu nhỏ bên trong não và tích tụ lại gây tắc nghẽn, vỡ ra làm chảy máu não.

Phòng chống đột qụy

Thủ phạm làm tăng đột qụy bao gồm huyết áp, cholesterol cao, đái tháo đường và béo phì. Có thể giảm nguy cơ đột quỵ bằng cách thay đổi lối sống. Ví dụ, bỏ hút thuốc lá, năng tập luyện, và hạn chế lượng đồ uống có cồn (hai ly nhỏ mỗi ngày đối với nam giới, và 1 ly đối với phụ nữ) có thể làm giảm nguy cơ đột quỵ.

Tăng cường luyện tập, thay đổi lối sống không chỉ phòng ngừa mà còn giúp người bệnh nhanh chóng phục hồi sau đột quỵ

Ăn kiêng: một trong những cách tốt nhất để giảm nguy cơ đột qụy là áp dụng một chế độ ăn kiêng có hàm lượng chất béo thấp và cholesterol thấp để giảm mỡ máu. Thực phẩm giàu muối có thể làm tăng huyết áp, giảm calo để duy trì trọng lượng hợp lý. Chế độ ăn kiêng chứa nhiều rau, trái cây và ngũ cốc, cùng với nhiều cá và ít thịt hơn (đặc biệt là thịt đỏ) được xem là tốt nhất đề giảm đột quỵ.

Các yếu tố nguy cơ đột quỵ không kiểm soát được chẳng hạn như lịch sử gia đình về đột quỵ, trong đó giới tính (nam giới có nhiều khả năng bị đột qụy) và chủng tộc nhưng phụ nữ bị đột quỵ lại có tỉ lệ tử vong cao hơn nam giới.

Điều trị đột quỵ khẩn cấp: điều trị đột qụy khẩn cấp hay cấp cứu còn phụ thuộc vào loại đột quỵ và sức khỏe của bệnh nhân. Các cơn đột quỵ do thiếu máu cục bộ được điều trị bằng các phương pháp khử hay loại bỏ cục máu đông trong não, trong khi đó các cơn đột quỵ xuất huyết được điều trị bằng cách cố gắng ngăn chặn máu chảy trong não, kiểm soát huyết áp cao và giảm sưng não.

Dùng aspirin: aspirin là một phần của một nhóm thuốc được gọi là thuốc chống kết tập tiểu cầu. Các thuốc chống kết tập tiểu cầu như aspirin giúp ngăn các các tế bào máu kết dính vào nhau tạo thành cục máu đông, nên nó rất hữu ích trong việc ngăn ngừa một số dạng đột quỵ. Hiệp hội Tim mạch Mỹ (AHA) khuyến cáo nên dùng aspirin trong vòng hai ngày sau đột  thiếu máu cục bộ để giảm mức độ nghiêm trọng của bệnh. Đối với những người bị đột  mini, bác sĩ có thể đề nghị nên điều trị aspirin hàng ngày.

TPA: TPA (yếu tố hoạt hóa plasminogen mô) có thể được sử dụng để điều trị đột quỵ thiếu máu cục bộ. Nó được tiêm qua cánh tay và giúp giải thể các cục máu đông và cải thiện lưu thông máu qua các vùng não bị tắc nghẽn. TPA có thể phát huy tác dụng nếu nó được sử dụng trong vòng ba giờ sau khi đột qụy diễn ra.

Phục hồi sau đột quỵ: các cơn đột quỵ có thể gây ra các tổn thương dài kỳ nghiêm trọng nếu không được điều trị hoặc điều trị kịp thời sau khi não bị tổn thương hoặc bị chết. Mức độ tổn thương phụ thuộc vào nơi xảy ra đột quỵ trong não (ví dụ,  vỏ động cơ não nơi đảm nhận các vấn đề di chuyển hoặc khu vực não điều khiển ngôn ngữ nói). Mặc dù một số vấn đề tổn thương có thể sẽ vĩnh viễn, nhưng nhiều người năng luyện tập, phục hồi chức năng triệt để sẽ lấy lại được nhiều chức năng do đột quỵ lấy đi.

Liệu pháp phát ngôn: nếu đột qụy làm tổn hại đến khả năng sử dụng ngôn ngữ và nói chuyện hoặc nuốt, khả năng phục hồi với chuyên gia trị liệu ngôn ngữ có thể giúp một người lấy lại được một phần hoặc hầu hết khả năng lời nói bị mất vì đột qụy. Các chuyên gia này sử dụng liệu pháp nói chuyện và các phương pháp khác để giúp những người bị đột quỵ giảm lo lắng, sợ hãi, buồn phiền và tức giận.

Vật lý trị liệu: liệu pháp này được thiết kế để cải thiện sức khỏe cho người bệnh sau đột quỵ, nhằm cân bằng thể chất. Nó giúp phục hồi được khả năng đi bộ và làm những thứ khác như leo cầu thang hoặc đứng lên ngồi xuống hay sử dụng dụng cụ ăn uống hay tự mặc quần áo những công việc cá nhân khác.

Các thuốc kê toa dùng cho người đột quỵ: thuốc được kê đơn cho nhóm có nguy cơ đột qụy cao gồm nhóm thuốc làm giảm thiểu rủi ro do ức chế sự hình thành cục máu đông (aspirin, warfarin và các thuốc chống kết tập tiểu cầu khác). Ngoài ra, các thuốc chống cao huyết áp cũng có tác dụng giảm huyết áp.

Giải pháp ngăn chặn đột quỵ thứ hai

Phẫu thuật: có một số phương pháp phẫu thuật phòng ngừa đột quỵ, nhất là nhóm bệnh nhân có động mạch cảnh bị thu hẹp do mảng bám. Mảng bám có thể tham gia vào sự hình thành cục máu đông trong động mạch, thậm chí có thể làm tăng cục máu đông di chuyển  lên các vùng khác trong não. Phẫu thuật động mạch cảnh là thủ thuật khử mảng bám khỏi động mạch để giảm nguy cơ phát sinh cơn đột quỵ thứ hai diễn ra trong tương lai.

Dùng bong bóng và stent: một phương án khác điều trị động mạch cảnh bị thu hẹp do mảng bám, và các động mạch não khác là dùng một quả bong bóng gắn ở cuối một ống thông hẹp. Thổi bóng đẩy mảng bám sang một bên và làm tăng động rộng hay mở mạch. Động mạch mở ra sau đó được tăng cường bằng một stent nong rộng, khi mạch nong rộng nó sẽ trở nên cứng chắc, giúp máu lưu thông dễ dàng hơn.

DS. TRANG NHUNG

(Theo Onhealth – 3/2018)

Tai biến mạch máu não là tình trạng máu cung cấp cho một phần não bị gián đoạn hoặc giảm nặng khiến vùng não đó bị thiếu oxy và dinh dưỡng. Chỉ trong vòng vài phút thiếu máu, thiếu oxy, tế bào não sẽ chết. Nếu vùng tế bào não bị tổn thương nặng hoặc lan rộng có thể dẫn dến tử vong hoặc để lại di chứng nặng nề về rối loạn vận động, nhận thức, ngôn ngữ, thị giác…

Tai biến mạch máu não là nguyên nhân hàng đầu gây tàn phế và là nguyên nhân gây tử vong đứng hàng thứ 3 trên thế giới. Thống kê cho thấy năm 2005 có khoảng 5,7 triệu trường hợp tử vong do tai biến mạch máu não. Con số này tăng lên 6,5 triệu vào năm 2015 và ước tính 7,8 triệu trường hợp vào năm 2030.

Tai biến mạch máu não có hai thể là xuất huyết não và nhồi máu não.

– Nhồi máu não chiếm khoảng 85% trường hợp tai biến mạch máu não, xảy ra do động mạch nuôi não bị tắc, nguyên nhân do cục máu đông hình thành tại chỗ hoặc từ nơi khác, thường là từ trong tim, di chuyển đến. Xuất huyết não xảy ra khi động mạch trong não bị vỡ, gây chảy máu.

– Xuất huyết não có thể xảy ra do huyết áp tăng cao không kiểm soát được, do rối loạn đông máu vì sử dụng thuốc kháng đông, do dị dạng mạch máu não hoặc vỡ phình mạch máu não.

Trước đây nhiều người vẫn nghĩ tai biến mạch máu não chỉ xảy ra ở người cao tuổi. Nguy cơ mắc bệnh sẽ tăng lên khi tuổi tác gia tăng nhưng nhiều thống kê gần đây cho thấy số lượng người trẻ dưới 45 tuổi bị tai biến mạch máu não ngày càng gia tăng. Đáng nói là so với người lớn tuổi, người trẻ bị tai biến sẽ để lại hậu quả nặng nề hơn cho bản thân, xã hội và nền kinh tế.     

Để nhận biết các dấu hiệu tai biến mạch máu não, hãy nhớ từ FAST.

Phát hiện sớm tai biến mạch máu não

Phát hiện sớm các dấu hiệu tai biến mạch máu não để có thể xử trí kịp thời, đúng cách sẽ giúp giảm thiểu hậu quả của bệnh, thậm chí có những trường hợp đã hồi phục hoàn toàn sau đó.

Để nhận biết các dấu hiệu tai biến mạch máu não, hãy nhớ từ FAST (nhanh)

– Face (khuôn mặt): Yêu cầu bệnh nhân cười. Một bên mặt có xệ xuống ?

– Arm (tay): Yêu cầu bệnh nhân giơ hai tay lên. Một bên tay có rũ xuống hay là không thể giơ lên được?

– Speech (lời nói) : Yêu cầu bệnh nhân nói các câu đơn giản. Họ có nói lắp, nói không rõ lời, nói khó hiểu hay không?

– Time (thời gian): Nếu bệnh nhân có các dấu hiệu trên, nhiều khả năng đã bị tai biến mạch máu não. Cần lập tức gọi xe cấp cứu. Thời gian cấp cứu rất quan trọng, tính từng giây, từng phút.

Bên cạnh các dấu hiệu nêu trên, tai biến mạch máu não còn có thể biểu hiện các dấu hiệu khác như yếu hoặc tê một nửa người, giảm hoặc mất thị lực, đau đầu dữ dội đột ngột không có nguyên nhân rõ ràng kèm theo nôn mửa, hoa mắt, chóng mặt…

Xử trí

Gần đây nhiều người lan truyền phương pháp cấp cứu tai biến mạch máu não bằng cách dùng kim chích vào 10 đầu ngón tay và nặn máu ra. Phương pháp này không có căn cứ và hoàn toàn không chính xác. Tuyệt đối không nên thực hiện theo.

Cần nhanh chóng chuyển bệnh nhân đến bệnh viện ngay. Đây là một cấp cứu nội khoa. Việc cứu chữa sớm, kịp thời, đúng cách có thể giảm thiểu tổn thương ở não cũng như các biến chứng.

Phòng ngừa

Phòng ngừa chính là phương pháp điều trị tiên phát nhằm giảm tần suất mắc bệnh và tỷ lệ tử vong. Chiến lược phòng ngừa tương tự giữa các lứa tuổi. Cần xác định, loại bỏ, kiểm soát các yếu tố nguy cơ của bệnh song song với áp dụng lối sống lành mạnh điều độ, bỏ hút thuốc lá, không uống rượu nhiều.

Tăng huyết áp, bệnh tim mạch, xơ vữa động mạch, rung nhĩ, đái tháo đường là những yếu tố nguy cơ thường gặp nhất ở người có tuổi. Người trẻ thường có các yếu tố nguy cơ như rối loạn chuyển hóa, rối loạn lipid máu, hút thuốc lá, béo phì, tăng huyết áp, hẹp van tim hai lá gây rung nhĩ.

Bác sĩ Ngô Văn Tuấn

An cung ngưu hoàng hoàn – cứu cánh hay “kẻ giết người”

Tai biến mạch máu não, hay nhồi máu cơ tim  là các căn bệnh nguy hiểm, có tỷ lệ tử vong cao, bệnh không chỉ gặp ở người lớn tuổi mà gặp cả ở người trẻ, số ca tai biến mạch máu não ở người dưới 50 tuổi ngày càng tăng nhanh. Trong đó, tai biến mạch máu não là nguyên  nhân gây tử vong thứ 3 sau bệnh tim mạch và ung thư và là nguyên nhân hàng đầu gây tàn phế ở người bệnh.

PGS.TS Đậu Xuân Cảnh- Giám đốc Học viện Y dược học cổ truyền Việt Nam

Theo thống kê, mỗi năm Việt Nam có hơn 200.000 người bị tai biến mạch máu não, số người tử vong rất cao và 90% những người sống sót phải sống chung với các di chứng về thần kinh và vận động. Không chỉ chứng kiến mà còn có các trải nghiệm của người thân đã từng bị tai biến, nhiều người tỏ ra lo sợ căn bệnh mang tên “tai biến mạch máu não”. Và an cung ngưu hoàng hoàn xuất hiện như một “cứu cánh” cho họ.

Tại Bệnh viện bệnh Nhiệt đới Trung ương, các bác sĩ đã từng cấp cứu cho một bệnh nhân uống an cung ngưu hoàng hoàn để phòng tai biến, hậu quả là bệnh nhân xuất huyết ồ ạt, suy gan phải nhập viện cấp cứu. PGS Cảnh cho biết, cũng có một số trường hợp khác từng  cấp cứu do tự ý dùng thuốc một cách thái quá, gây hậu quả xuất huyết phủ tạng, thậm chí đa phủ tạng.

Không tự ý dùng thuốc an cung ngưu hoàng hoàn

Nhiều người cho rằng, tai biến mạch máu não là do các mảng bám, xơ vữa động mạch, khiến xuất hiện các cục máu đông, trong khi đó an cung ngưu hoàng hoàn được cho là “thần dược” để làm tan các cục máu này. Thậm chí có bệnh nhân còn chia sẻ, người giàu mới có tiền mua thuốc này để uống vì giá thành một viên thuốc lên tới tiền triệu. Người ta thường mách nhau uống ngay khi chưa bị tai biến với suy nghĩ “dọn dẹp” trước các mảng vữa xơ chứ đợi đến khi xảy ra nhồi máu não rồi mới uống không kịp.

Nguy hiểm khi tự dùng thuốc an cung ngưu hoàng hoàn

Chia sẻ về vấn đề này, PGS.TS Đậu Xuân Cảnh cho rằng, nên xác định trước, an cung ngưu hoàng hoàn là loại thuốc chữa bệnh chứ không phải thuốc bổ. Khi uống thuốc sẽ gây giảm nguy cơ đông máu, thậm chí tan máu.  Hiện chưa có bằng chứng cho thấy dùng thuốc an cung ngưu hoàng hoàn để phòng bệnh có thể giảm nguy cơ mắc bệnh.

PGS Cảnh cũng cho biết, an cung ngưu hoàng hoàn phù hợp với người bị nhồi máu não, còn nếu xuất huyết não (đã chảy máu hoặc vỡ phình mạch não) thì chống chỉ định sử dụng vì có thể làm tình trạng chảy máu nhiều hơn.  Hay với bệnh nhân  nhồi máu não cục bộ thì có thể dùng, nhưng nhồi máu não lan tỏa cũng làm bệnh nặng thêm, dễ dẫn đến tử vong. Nếu không có chuyên môn và các phương tiện chẩn đoán chính xác tai biến mạch máu não loại nào, tốt nhất không nên cho người bệnh sử dụng. Trong trường hợp gặp người bị tai biến mạch máu não, phải đưa bệnh nhân đến cấp cứu ở bệnh viện ngay.

PGS Cảnh khuyên, y học hiện nay rất  tiến bộ, người dân có thể tin tưởng để đưa người bệnh đến cấp cứu kịp thời, bởi 3-4 giờ đầu là “giờ vàng” để cứu sống người bị tai biến mạch máu não. Kể cả bệnh nhồi máu cơ tim cũng vậy, cũng là bệnh cần cấp cứu khẩn cấp vì có thể nguy hiểm đến tính mạng,  chậm trễ giây phút nào là từng đó thời gian tim bị thiếu máu, tế bào cơ tim sẽ hoại tử…. cấp cứu muộn dù có khơi thông được mạch khả năng hồi phục cũng kém đi.

PGS.TS Kiều Đình Hùng, Trưởng khoa Ngoại thần kinh, cột sống và chấn thương chỉnh hình, BV Đại học Y Hà Nội cho biết, trong thuốc an cung có chất chống đông máu, nếu bị nhồi máu não thể chảy máu, dùng thuốc này, bệnh nhân dễ tử vong. Thêm vào đó, trong thành phần của an cung có chứa kim loại nặng rất cao, nên người dân khi không biết chính xác nguyên nhân gây tai biến không nên sử dụng.

 

 

Theo các chuyên gia tim mạch và đột quỵ, trong trường hợp bệnh nhân bị nhồi máu cơ tim, đột quỵ ở nhà không nên cho bệnh nhân dùng thuốc vì chưa rõ nguyên nhân. Tốt nhất nên để bệnh nhân chỗ thoáng, ngửa cổ, giữ ấm cơ thể vì nếu bị lạnh mạch co lại, làm huyết áp tăng càng dễ chảy máu. Nên đưa bệnh nhân đến trung tâm đột quỵ, tim mạch lớn càng nhanh càng tốt vì trong khoảng thời gian giờ vàng (3-4 giờ đầu), bác sĩ có thể cứu sống được nhiều bệnh nhân đột quỵ.

 

Hải Yến