Sau khi bài “Tác dụng quý của Thiên Môn Chùm – Shatavari với sữa mẹ” được đăng tải, chúng tôi nhận được rất nhiều câu hỏi về cây thuốc quý Shatavari – Thiên Môn Chùm. Để giúp quý độc giả hiểu rõ hơn về cây thuốc này, chúng tôi đã có cuộc trao đổi với PGS.TS. Nguyễn Duy Thuần Phó giám đốc học viện Y Dược học cổ truyền Việt Nam, Viện  trưởng viện nghiên cứu Y dược cổ truyền Tuệ Tĩnh về vấn đề này.

1. Xin PGS khái quát lại tác dụng lợi sữa của cây Shatavari

Cây Shatavari được sử dụng từ rất lâu trong nền y học cổ truyền Ấn Độ nhằm mục đích lợi sữa cho phụ nữ sau sinh. Nhiều nghiên cứu khoa học đã chứng minh Shatavari an toàn cho sản phụ và không có độc tính.

Tại Ấn Độ, các bác sĩ đã nghiên cứu tác dụng của Shatavari trên 60 bà mẹ đang cho con bú với độ tuổi trung bình của mẹ là 25,6 và của bé là 2,8 tháng. Trong đó 30 bà mẹ thuộc nhóm nghiên cứu uống viên nang chứa hoạt chất chiết xuất từ rễ Shatavari, 30 bà mẹ thuộc nhóm đối chiếu uống bột gạo giả dược. Sau 30 ngày, đo lại nồng độ Prolactin trong máu với kết quả: Nồng độ Prolactin ở nhóm nghiên cứu tăng gấp 3,5 lần so với nhóm đối chiếu (Prolactin là hóc môn sản sinh sữa mẹ, quyết định số lượng sữa mẹ nhiều hay ít). Cùng với đó là sự tăng cân của trẻ sơ sinh và sự hài lòng về tiết sữa mẹ ở nhóm nghiên cứu cũng tăng hơn 3 lần so với nhóm đối chiếu.

2. Xin PGS cho biết, hoạt chất nào của Shatavari có tác dụng tăng tiết Prolactin?

Các nhà khoa học đã tìm ra hoạt chất Shatavarin I, IV thuộc nhóm Saponin Steroid có tác dụng thúc đẩy mạnh mẽ sự tiết Prolactin ở những phụ nữ sau sinh, kết hợp với việc cho con bú thường xuyên sẽ làm nồng độ Prolactin tăng đều, ổn định, giúp duy trì lượng sữa mẹ.

3. Ngoài tác dụng lợi sữa, cây Shatavari còn có tác dụng nào khác với sản phụ?

Ngoài tác dụng lợi sữa, Shatavari còn có tác dụng tăng cường miễn dịch, chống oxy hóa, giảm cholesteron máu nhờ có chất immunoside, anthocyanin. Ngoài ra, Shatavari còn có tác dụng tăng cường dinh dưỡng, giảm đau, chống co thắt và kháng khuẩn do có nhiều vitamin, khoáng chất và tanin.

4. Ở nước ta có thể tìm mua cây Shatavari ở đâu? Có tự trồng cây này ở vườn nhà được không?

Cây Shatavari – Thiên Môn Chùm được trồng chủ yếu ở vùng núi cao tại Ấn Độ, Hymalaya mà không được trồng ở Việt Nam vì vậy việc tìm mua Shatavari là không dễ. Nguyên liệu này phải nhập khẩu trực tiếp từ Ấn Độ; còn việc có trồng được hay không thì phải chờ các nhà chuyên môn nghiên cứu nhập giống, nghiên cứu trồng thử xem có được không vì không phải cây nào cũng có thể di thực được.

5. Có rất nhiều người nhầm lẫn cây Shatavari – Thiên Môn Chùm chính là cây Măng Tây vì hai cây có nhiều đặc điểm và tác dụng khá giống nhau. Xin PGS phân biệt rõ sự khác nhau giữa hai cây này?

Shatavari – Thiên Môn Chùm (Asparagus racemosus) khác cây Măng Tây (Asparagus officinalis) ở những đặc điểm sau:

– Shatavari là cây dây leo dài từ 1-2m, bén rễ trong sỏi, đất đá. Cây Măng Tây là dạng cây bụi, rễ bám nông trên mặt đất  và thích nghi với nhiệt độ khoảng 25 ⁰C.

– Shatavari có hoa nhỏ, màu trắng khác với cây Măng Tây có hoa màu vàng hoặc lục nhạt.

Hai cây này có đặc điểm giống nhau là phần thân cây đều là dạng thân thảo, quả mọng khi chín có màu đỏ.

6. Thưa PGS, với những sản phụ mới phẫu thuật u vú hoặc đang bị u xơ nhưng đang trong quá trình nuôi con bú, có sử dụng được Shatavari để lợi sữa không?

Với những sản phụ mới phẫu thuật u xơ hoặc đang có khối u xơ tuyến vú vẫn có thể sử dụng Shatavari để tăng tiết sữa vì cây rất an toàn, không có độc tính, ngoài tác dụng lợi sữa còn giúp tăng cương hệ miễn dịch, bồi bổ cơ thể cho sản phụ sau sinh.

7. Xin PGS cho biết, phụ nữ nuôi con bú trên 1 năm, sử dụng Shatavari có giúp tăng tiết sữa hiệu quả không?

Với phụ nữ nuôi con bú trên 1 năm, sử dụng Shatavari vẫn có tác dụng tốt trong việc lợi sữa, tăng tiết sữa. Tuy nhiên, mẹ cần đảm bảo điều kiện cho bé bú thường xuyên, ăn ngủ khoa học, uống đủ nước, hạn chế stress.

8. Thưa PGS, sử dụng một mình cây Shatavari để cải thiện nguồn sữa được không?

Trong đông y thường phối hợp nhiều vị thuốc với nhau để đảm bảo tác dụng hiệp đồng, đặc biệt với trường hợp ít sữa, mất sữa thì đa phần chất lượng sữa suy giảm cần điều trị để tăng cả lượng và chất. Nếu chỉ sử dụng riêng Shatavari sẽ chỉ tăng Prolactin tức chỉ tăng số lượng sữa. Để sữa mẹ tăng cả lượng và chất cần tác động vào 2 cơ chế: Tăng tiết Prolactin giúp tăng số lượng và tăng hấp thu, tăng chuyển hóa năng lượng từ cơ thể mẹ vào sữa giúp sữa mẹ giàu dinh dưỡng hơn.

9. Xin PGS chia sẻ cách sử dụng Shatavari để đạt hiệu quả tối ưu nhất?

Sản phụ nên kết hợp sử dụng Shatavari với các dược liệu khác như Hoài Sơn, Diệp Hạ Châu, Hương Phụ là những dược liệu quý, có tác dụng tốt với phụ nữ sau sinh. Hoài Sơn có tác dụng kiện tỳ vị, bổ huyết, giúp tăng hấp thu, ăn ngon miệng. Trong khi đó, Diệp Hạ Châu, Hương Phụ là hai dược liệu tác động mạnh mẽ vào tạng gan, giúp tăng cường chức năng chuyển hóa, khi cơ thể mẹ hấp thu và chuyển hóa tốt các chất dinh dưỡng sẽ giúp sữa giàu dinh dưỡng hơn. Vì vậy, Shatavari – Thiên Môn Chùm kết hợp với các dược liệu trên sẽ tạo thành bài thuốc quý giúp tăng cả chất và lượng sữa cho sản phụ.

Xin cảm ơn PGS Nguyễn Duy Thuần!

 

 

 

Trả lời:

Chào bạn,

Mẹ bạn thích ăn sữa chua nha đam là tốt. Ngoài công dụng cung cấp đạm, đường dễ hấp thu, giàu canxi, vi chất dinh dưỡng, sữa chua còn chứa nhiều lợi khuẩn giúp nâng cao miễn dịch cho cơ thể.

Loại sữa chua mẹ bạn thường ăn lại có thêm nha đam, một thực phẩm tốt, giàu vitamin và khoáng chất, các chất chống oxy hóa giúp thanh lọc cơ thể và giữ làn da tuổi tứ tuần tươi tắn, trẻ trung.

Phó giáo sư, Tiến sĩ Nguyễn Thị Lâm
Phó viện trưởng Viện Dinh dưỡng Quốc gia

Dưới đây là những hiểu nhầm thường mắc cần tránh

1. Chỉ trẻ nhỏ, người ốm mới cần đến sữa và chế phẩm từ sữa

Rất nhiều người Việt Nam xem sữa và các chế phẩm từ sữa như sữa chua, phô mai là thực phẩm chỉ dành cho trẻ nhỏ, người già, người đau ốm. Thực tế, tại các quốc gia phát triển các chế phẩm từ sữa luôn được khuyến khích sử dụng để cung cấp can xi và dưỡng chất cho cơ thể.

Sữa và phô mai đều là thực phẩm có giá trị dinh dưỡng cao, chứa nhiều loại protein, lipid đường, vitamin và các khoáng chất. Nhưng ở Việt Nam, sữa đã trở nên quen thuộc vì dễ tiếp cận còn phô mai ít được sử dụng, một phần do chưa có thói quen, một phần vì chưa được hiểu đúng về bản chất của chúng.

Thực chất, phô mai có nguồn gốc từ sữa, được “cô đặc” nên có hàm lượng đạm, chất béo, đặc biệt hàm lượng canxi rất cao trong một thể tích nhỏ. So với sữa thông thường, phô mai không chứa đường nên với những trẻ không dung nạp đường lactose trong sữa thì phô mai là sản phẩm thay thế rất tốt. Hơn nữa, phô mai chứa thành phần chủ yếu là casein, loại protein giúp trẻ dễ tiêu hóa.

 

2. Chỉ chọn 1 loại, không cần đến… cả 3 loại sản phẩm từ sữa

Thực tế, sữa và chế phẩm từ sữa có những ưu thế khác nhau về chất dinh dưỡng. Vì vậy cần sử dụng đồng thời 3 loại sản phẩm sữa, sữa chua, phô mai mỗi ngày để bổ sung những ưu khuyết điểm của từng loại, nhằm cung cấp đầy đủ chất dinh dưỡng và Canxi cho khẩu phần và đa dạng hóa khẩu phần dinh dưỡng.

Một số người Việt không dung nạp đường lactose, dễ cảm thấy khó tiêu nếu uống nhiều sữa. Trong trường hợp đó, có thể giảm sữa và tăng cường bằng phô mai để vẫn đáp ứng đủ nhu cầu Canxi. Phô mai có tất cả các thành phần dinh dưỡng tương tự như sữa, nhưng với độ đậm cao hơn. Phô mai có rất ít hoặc không có đường lactose, có thể sử dụng cho những người không dung nạp đường lactose. Hàm lượng Canxi trong phô mai cao gấp 3-7 lần sữa, sữa chua.

 

3. Không dùng phô mai vì… sợ béo

Phô mai là một trong những thực phẩm được ưa chuộng hàng đầu tại rất nhiều quốc gia phát triển trên thế giới. Thực phẩm này cũng đã được chứng minh cực kỳ tốt cho sức khỏe, bổ sung lượng lớn Canxi; cung cấp nhiều vitamin A, vitamin nhóm B… thiết yếu cơ thể cần.

Phô mai lại thơm ngon và dễ chế biến, dễ kết hợp với nhiều loại thực phẩm khác nhau, tạo nên sự đa dạng, phong phú cho thực đơn mỗi ngày. Các chuyên gia dinh dưỡng đều khuyên, bạn nên hình thành thói quen xem phô mai như một phần không thể thiếu của một thực đơn khỏe mạnh hàng ngày. Người bị thừa cân, béo phì, hay phải ăn kiêng chất béo thì có thể dùng các loại phô mai đã được giảm béo để vẫn đảm bảo cung cấp đủ nhu cầu chất đạm, Canxi, các khoáng chất và vitamin thiết yếu cho cơ thể.

 

Với trẻ nhỏ, mẹ có thể đưa phô mai vào bột, cháo của trẻ hằng ngày.

4. Hàm lượng can xi trong sữa nhiều hơn pho mai

Riêng về canxi, với cùng trọng lượng thì hàm lượng trong phô mai cao gấp 6 lần trong sữa, lại chứa vitamin D nên có tác dụng tốt cho hấp thu canxi vào xương. Ngoài ra, phô mai tốt cho sức khỏe của răng vì nó tạo ra kiềm, giúp giảm độ axit ở miệng, giúp ngăn chặn sâu răng.

Vì vậy, nếu trẻ ngại uống sữa, thích dùng phô mai thì các mẹ có thể cho bé dùng thay thế, khoảng 60 g phô mai mỗi ngày sẽ cung cấp các chất dinh dưỡng tương tự như uống 400 ml sữa.

Với cùng trọng lượng, hàm lượng Can xi trong phô mai cao gấp 6 lần trong sữa

Thanh Loan

Khuyến nghị sử dụng sữa và chế phẩm sữa cho trẻ em

Trẻ 3-5 tuổi mỗi ngày nên sử dụng 4 đơn vị ăn sữa và chế phẩm sữa, tương đương 15g phô mai (1 miếng phô mai), 100ml sữa chua (1 hộp sữa chua) và 200ml sữa dạng lỏng (2 ly sữa nhỏ).

Trẻ 6-7 tuổi mỗi ngày nên sử dụng 4,5 đơn vị ăn sữa và chế phẩm sữa, tương đương 15g phô mai (1 miếng phô mai), 100ml sữa chua (1 hộp sữa chua) và 250ml sữa dạng lỏng (2,5 ly sữa nhỏ).

Trẻ 8-9 tuổi mỗi ngày nên sử dụng 5 đơn vị ăn sữa và chế phẩm sữa, tương đương 30g phô mai (2 miếng phô mai), 100ml sữa chua (1 hộp sữa chua) và 200ml sữa dạng lỏng (2 ly sữa nhỏ).

Trẻ 10-19 tuổi mỗi ngày nên sử dụng 6 đơn vị ăn sữa và chế phẩm sữa, tương đương 30g phô mai (2 miếng phô mai), 200ml sữa chua (2 hộp sữa chua) và 200ml sữa dạng lỏng (2 ly sữa nhỏ).

 

Khuyến nghị sử dụng sữa và chế phẩm sữa cho phụ nữ có thai và bà mẹ cho con bú

Phụ nữ có thai mỗi ngày nên sử dụng 6 đơn vị ăn sữa và chế phẩm sữa, tương đương 30g phô mai (2 miếng phô mai), 200ml sữa chua (2 hộp sữa chua) và 200ml sữa dạng lỏng (2 ly sữa nhỏ).

Bà mẹ cho con bú mỗi ngày nên sử dụng 6,5 đơn vị ăn sữa và chế phẩm sữa, tương đương 30g phô mai (2 miếng phô mai), 200ml sữa chua (2 hộp sữa chua) và 250ml sữa dạng lỏng (2,5 ly sữa nhỏ)

 

Lưu ý lựa chọn sữa và chế phẩm sữa đối với trẻ em:

Sữa:

Trẻ cần được bú mẹ hoàn toàn từ sơ sinh cho đến khi tròn 6 tháng tuổi, sau đó ăn bổ sung hợp lý kết hợp với bú mẹ đến 2 tuổi hoặc lâu hơn

Đối với trẻ trên 2 tuổi: Lựa chọn sữa và chế phẩm sữa phù hợp với từng giai đoạn phát triển của trẻ.

Nếu trẻ có nguy cơ thừa cân, béo phì nên chọn sữa và chế phẩm sữa có hàm lượng chất béo thấp hoặc đã được tách béo

Sữa chua

Trẻ em trên 6 tháng tuổi có thể sử dụng sữa chua. Khi bắt đầu cho trẻ ăn nên tập cho trẻ ăn từ ít đến nhiều.

Sữa chua rất tốt cho trẻ bị tiêu chảy kéo dài hoặc táo bón.

Phô mai

Trẻ em trên 6 tháng có thể sử dụng phô mai trực tiếp hoặc cho vào bột, cháo.

Trẻ lớn hơn 2 tuổi có thể ăn trực tiếp, ăn với bánh mì hoặc chế biến các món ăn sau: Bánh sữa phô mai, súp nấm phô mai, đậu phụ nhồi thịt phô mai.

 

Lưu ý lựa chọn sữa và chế phẩm sữa đối với người trưởng thành (>19 tuổi)

Sữa

Lựa chọn sữa có ít chất béo hoặc sữa gầy.

Khi sử dụng các loại sữa và chế phẩm sữa đặc hiệu cho một số bệnh nên được tư vấn bởi cán bộ y tế và dinh dưỡng.

Với những người không dung nạp đường lactose có thể tập uống sữa với lượng tăng dần hoặc thay thế bằng sữa chua và phô mai.

Sữa chua

Sử dụng rất tốt cho người trưởng thành, đặc biệt những người không dung nạp đường lactose.

Phô mai

Phô mai rất tốt cho người trưởng thành, đặc biệt những người không dung nạp đường lactose.

Phô mai không chứa đường đặc biệt thích hợp với những bệnh phải hạn chế đường như đái tháo đường.

Ts.Bs. Bùi Thị Nhung – Viện Dinh dưỡng Quốc gia

Theo PGS.TS Lê Bạch Mai, thực tế, ở bất kỳ độ tuổi nào, cơ thể chúng ta cũng cần cung cấp lượng canxi và dinh dưỡng. Sữa và chế phẩm từ sữa có những ưu thế khác nhau về chất dinh dưỡng. Vì vậy, cần sử dụng đồng thời 3 loại sản phẩm sữa, sữa chua, phô mai mỗi ngày để bổ sung những ưu khuyết điểm của từng loại, nhằm cung cấp đầy đủ chất dinh dưỡng và canxi cho khẩu phần và đa dạng hóa khẩu phần dinh dưỡng.

Theo PGS.TS Lê Bạch Mai, cần thay đổi ngay nếp suy nghĩ trên để có một chế độ bổ sung dinh dưỡng đầy đủ cho cơ thể. Hiện nay, Viện Dinh dưỡng Quốc gia đã công bố “Khuyến nghị sử dụng sữa và chế phẩm sữa cho người Việt Nam.

Dưới đây là những hiểu nhầm thường mắc về cách sử dụng sữa và các chế phẩm từ sữa do PGS.TS Lê Bạch Mai cho biết

PGS.TS Lê Bạch Mai – Nguyên Phó Viện trưởng Viện Dinh dưỡng Quốc gia

1. Chỉ trẻ nhỏ, người ốm mới cần đến sữa và chế phẩm từ sữa?

Rất nhiều người Việt Nam xem sữa và các chế phẩm từ sữa như sữa chua, phô mai là thực phẩm chỉ dành cho trẻ nhỏ, người già, người đau ốm nhưng tại các quốc gia phát triển lại có quan niệm không giống như người Việ, các chế phẩm từ sữa luôn được khuyến khích sử dụng để cung cấp can xi và dưỡng chất cho cơ thể.

Sữa và phô mai đều là thực phẩm có giá trị dinh dưỡng cao, chứa nhiều loại protein, lipid đường, vitamin và các khoáng chất. Nhưng ở Việt Nam, sữa đã trở nên quen thuộc vì dễ tiếp cận còn phô mai ít được sử dụng, một phần do chưa có thói quen, một phần vì chưa được hiểu đúng về bản chất của chúng.

Thực chất, phô mai có nguồn gốc từ sữa, được “cô đặc” nên có hàm lượng đạm, chất béo, đặc biệt hàm lượng canxi rất cao trong một thể tích nhỏ. So với sữa thông thường, phô mai không chứa đường nên với những trẻ không dung nạp đường lactose trong sữa thì phô mai là sản phẩm thay thế rất tốt. Hơn nữa, phô mai chứa thành phần chủ yếu là casein, loại protein giúp trẻ dễ tiêu hóa.

 

Sữa luôn được khuyến khích sử dụng để cung cấp can xi và dưỡng chất cho cơ thể đối với cả người lớn và trẻ em.

2. Chỉ chọn 1 loại, không cần đến… cả 3 loại sản phẩm từ sữa?

Thực tế, sữa và chế phẩm từ sữa có những ưu thế khác nhau về chất dinh dưỡng. Vì vậy cần sử dụng đồng thời 3 loại sản phẩm sữa, sữa chua, phô mai mỗi ngày để bổ sung những ưu khuyết điểm của từng loại, nhằm cung cấp đầy đủ chất dinh dưỡng và Canxi cho khẩu phần và đa dạng hóa khẩu phần dinh dưỡng.

Một số người Việt không dung nạp đường lactose, dễ cảm thấy khó tiêu nếu uống nhiều sữa. Trong trường hợp đó, có thể giảm sữa và tăng cường bằng phô mai để vẫn đáp ứng đủ nhu cầu Canxi. Phô mai có tất cả các thành phần dinh dưỡng tương tự như sữa, nhưng với độ đậm cao hơn. Phô mai có rất ít hoặc không có đường lactose, có thể sử dụng cho những người không dung nạp đường lactose. Hàm lượng Canxi trong phô mai cao gấp 3-7 lần sữa, sữa chua.

Với trẻ nhỏ, mẹ có thể đưa phô mai vào bột, cháo của trẻ hằng ngày.

3. Phô mai gây béo phì?

Phô mai là một trong những thực phẩm được ưa chuộng hàng đầu tại rất nhiều quốc gia phát triển trên thế giới. Thực phẩm này cũng đã được chứng minh cực kỳ tốt cho sức khỏe, bổ sung lượng lớn Canxi; cung cấp nhiều vitamin A, vitamin nhóm B… thiết yếu cơ thể cần.

Phô mai lại thơm ngon và dễ chế biến, dễ kết hợp với nhiều loại thực phẩm khác nhau, tạo nên sự đa dạng, phong phú cho thực đơn mỗi ngày. Bạn nên hình thành thói quen xem phô mai như một phần không thể thiếu của một thực đơn khỏe mạnh hàng ngày. Người bị thừa cân, béo phì, hay phải ăn kiêng chất béo thì có thể dùng các loại phô mai đã được giảm béo để vẫn đảm bảo cung cấp đủ nhu cầu chất đạm, Canxi, các khoáng chất và vitamin thiết yếu cho cơ thể.

4. Hàm lượng can xi trong sữa nhiều hơn pho mai?

Riêng về canxi, với cùng trọng lượng thì hàm lượng trong phô mai cao gấp 6 lần trong sữa, lại chứa vitamin D nên có tác dụng tốt cho hấp thu canxi vào xương. Ngoài ra, phô mai tốt cho sức khỏe của răng vì nó tạo ra kiềm, giúp giảm độ axit ở miệng, giúp ngăn chặn sâu răng.

Vì vậy, nếu trẻ ngại uống sữa, thích dùng phô mai thì các mẹ có thể cho bé dùng thay thế, khoảng 60 g phô mai mỗi ngày sẽ cung cấp các chất dinh dưỡng tương tự như uống 400 ml sữa.

Thanh Loan

Ngoài việc bổ sung các chất dinh dưỡng, sữa chua còn có khả năng ngăn ngừa một số bệnh đường ruột, bổ sung thêm axit cho dịch dạ dày giúp cho việc tiêu hóa thức ăn được dễ dàng hơn. Nhưng không phải ai cũng biết khi nào nên cho trẻ ăn sữa chua và ăn bao nhiêu là đủ.

Nhiều dinh dưỡng, dễ hấp thu

Trong thành phần sữa chua, các chất đạm, chất béo có sẵn trong sữa đã được tiêu hóa một phần, rút ngắn thời gian hấp thu trong hệ thống tiêu hóa. Đường lactoza đã được lên men dễ hấp thu, làm giảm lượng đường tồn đọng lại ở hệ tiêu hóa tránh được tiêu chảy, giúp cho cơ thể hấp thu canxi và một số khoáng chất khác dễ dàng hơn.

 

Ảnh minh họa

Sữa chua có một giá trị dinh dưỡng khá đáng kể: trong 100g sữa chua chứa khoảng 100Kcal (bằng khoảng ½ bát cơm hay 2 trái chuối xanh), có chất đường (15,4g), chất đạm (3,1g), chất béo (3g), canxi và một số loại vitamin. Một số loại sữa chua còn thêm DHA (chất béo không no chuỗi dài) có tác dụng giúp sáng mắt và tăng chỉ số phát triển trí tuệ…

Cho trẻ dùng sữa chua khi nào?

Nên bắt đầu cho trẻ ăn sữa chua khi bé được 6 tháng tuổi. Chọn loại sữa chua nguyên kem cho bé là tốt nhất, vì bé cần chất béo để phát triển đầy đủ, Tùy theo độ tuổi mà lượng sữa chua cung cấp cho thể khác nhau:

– 6 – 10 tháng tuổi: 50g/ngày.

– 1 – 2 tuổi: 80g/ngày.

– Trên 2 tuổi: 100g/ngày.

Lưu ý khi sử dụng sữa chua cho trẻ

Phân biệt rõ chủng loại: Hiện nay, trên thị trường có bày bán rất nhiều sản phẩm sữa chua dạng nước. Thành phần chủ yếu của thức uống này là sữa bò hoặc bột sữa, đường acid chua, acid chanh hoặc acid táo, hương liệu, chất bảo quản. Nhưng những loại sữa này chứa ít chất dinh dưỡng hơn, vì vậy, hãy nên chọn lựa kỹ trước khi mua.

Dùng sau bữa ăn: Các vi khuẩn có lợi trong sữa chua tồn tại ở điều kiện độ pH lớn hơn hoặc bằng 5,4, khi đói, độ pH trong dạ dày chỉ = 2, các vi khuẩn có lợi trong sữa chua sẽ bị tiêu diệt, giảm tác dụng đối với cơ thể.

Sau khi ăn, dạ dày co bóp mạnh, độ pH có thể tăng lên từ 3 – 5, đây là điều kiện lý tưởng cho các vi khuẩn có lợi trong sữa chua hoạt động.

Súc miệng ngay sau khi ăn: Do các vi khuẩn có lợi trong sữa chua hoạt động rất mạnh nên cũng rất dễ làm hỏng men răng, nhất là răng trẻ nhỏ. Vì vậy, nên súc miệng ngay sau khi ăn.

Không nên dùng nóng: Khi dùng nóng hoặc cho thêm nước nóng vào sữa chua, sẽ khiến cho vi khuẩn có lợi trong sữa chua mất khả năng hoạt động. Vì vậy, sữa chua sẽ bị mất đi các chất dinh dưỡng và khả năng kích thích tiêu hóa cũng giảm đi đáng kể.

Không dùng chung với các loại thuốc: Các chất có trong thuốc kháng sinh, hay các loại thuốc có chứa thành phần amin lưu huỳnh cũng có thể làm phá vỡ hoặc tiêu diệt vi khuẩn có lợi trong sữa chua.

 

BS. Nguyễn Minh Ngọc

Sữa chua là sản phẩm từ sữa  được lên men bằng các vi khuẩn có ích như Lactobacillus bulgaricus, Lactobacillus acidophilus hoặc Streptococus themophilus… Mọi loại sữa đều có thể làm được sữa chua nhưng trong cách chế biến hiện nay sữa bò là được dùng nhiều nhất; sau đó có thể dùng sữa đậu nành.

Các vi khuẩn giáng hóa đường lactose trong sữa thành axit lactic làm pH = 4-5 tạo môi trường toan đề phòng sự phát triển của vi khuẩn gây bệnh, pH axit còn làm các protein hòa tan trong sữa đông vón lại không còn ở dạng tự nhiên nữa. Yogurt được gọi là các sữa chua có vi khuẩn sống hoạt động đến sản phẩm cuối cùng, còn các sữa chua được thanh trùng bằng phương pháp Pasteur ở nhiệt độ 70-800C không còn vi khuẩn sống được gọi là sữa lên men.

Có tối thiểu 10 loại kháng sinh trong sữa chua không độc hại, dễ phân hủy, rất có lợi cho sức khỏe.

Metchnikov – nhà sinh lý học người Nga vào thế kỷ thứ 19 đã đưa ra giả thuyết ăn sữa chua đều đặn kéo dài liên quan tới tuổi thọ cao của những người nông dân Bulgarie. Ông tin rằng chủng vi khuẩn lên men sữa lactobacilus rất tốt cho sức khỏe nên ông khuyến khích sử dụng sữa chua khắp châu Âu.

Tới năm 1919, sữa chua được đưa sản xuất công nghiệp tại Barcelona bởi Danone. Năm 1947, Danone sản xuất đưa vào thị trường Mỹ (sữa chua mít, hoa quả…). Năm 1950-1980, sữa chua được dùng phổ biến ở Mỹ là một thức ăn có lợi cho sức khỏe.

Ngày nay, qua nghiên cứu cho thấy những tác dụng rất tốt của sữa chua.

Hệ tiêu hóa người là cơ quan miễn dịch lớn nhất cơ thể nó chiếm tới 80% tế bào sản xuất kháng thể. Sữa chua là nguồn bổ sung các vi khuẩn có ích (probiotic) cho ống tiêu hóa giúp tăng cường tiêu hóa hấp thu, tăng cường chức năng miễn dịch tại ruột và toàn bộ cơ thể. Những nghiên cứu gần đây ở Nhật Bản, Italy và Thụy Sĩ đã chứng minh được rằng sữa chua làm tăng hàm lượng kháng thể chống vi khuẩn. Gần đây nhất người ta còn tìm thấy hàm lượng interferon có thể được gia tăng gấp ba lần trong máu của người có thói quen dùng sữa chua hàng ngày. Interferon là kháng thể không đặc hiệu của tế bào để chống lại sự nhiễm vi khuẩn hay nhiễm virut. Ngoài ra, đặc tính bảo vệ của vi khuẩn chí trội bifidus còn tổng hợp vitamin, tổng hợp enzym hệ tiêu hóa và giảm pH môi trường phân nên ức chế vi khuẩn gây bệnh.

Sữa chua giúp tiêu hóa sữa (tiêu hóa lactose sữa) ở người không dung nạp lactose thể trung bình. Đây là một bệnh di truyền do thiếu hụt men lactaza ở diềm bàn chải ruột. Có nhiều thể nhẹ, trung bình, nặng. Có một số mắc phải sau tiêu chảy kéo dài suy dinh dưỡng.

Sữa chua làm tăng tuổi thọ. Kết quả thống kê trên nhiều quốc gia cho thấy, số người thọ trên 100 tuổi cao rõ rệt ở các địa phương có tập quán dùng sữa chua thường xuyên.

Đến nay, người ta đã phát hiện ra tối thiểu 10 loại kháng sinh trong sữa chua không độc hại, dễ phân hủy trong môi trường và không tồn tại trong cơ thể. Các chuyên gia ở Bucaret phát hiện những con chuột bạch được nuôi bằng sữa chua có khả năng đề kháng với virut cảm cúm.

Một báo cáo đầu tiên từ Bulgarie về khả năng chữa lành ung thư trên sinh vật thí nghiệm nuôi bằng sữa chua. Sau đó, Viện Ung thư NewYork đã chứng minh là sữa chua có thể ngăn chặn sự phát triển của các tế bào ung thư. Qua một nghiên cứu thống kê ghi nhận là phụ nữ quen dùng sữa chua rất ít bị ung thư vú vì cho rằng vi khuẩn lactic trong sữa chua có khả năng ức chế hoạt động của các yếu tố gây ung thư.

Như vậy, sữa chua không những là một thực phẩm rất giàu chất dinh dưỡng mà còn là nguồn bổ sung các vi khuẩn có ích cho ống tiêu hóa làm tăng cường tiêu hóa hấp thu chất dinh dưỡng, làm tăng cường chức năng miễn dịch, tăng sức đề kháng cho cơ thể và sữa chua còn được sử dụng trong dinh dưỡng điều trị các bệnh tiêu hóa, không dung nạp lactose, tiêu chảy cấp, tiêu chảy kéo dài, suy dinh dưỡng.

BS. Nguyễn Thục Anh