Đây là lý do tại sao phụ nữ mang thai có thể trải qua những thăng trầm về cảm xúc. Bài viết dưới đây sẽ hướng dẫn cách đối phó hợp lý với tình trạng này.

Tại sao thay đổi tâm trạng khi mang thai?

Lý do chính cho việc thay đổi tâm trạng khi mang thai là do những thay đổi nhanh chóng nồng độ hormon trong cơ thể, cụ thể là thay đổi 2 nội tiết tố estrogen và progesterone. Nồng độ estrogen tăng cao trong 12 tuần đầu của thai kỳ và tăng cao hơn 100 lần so với lúc chưa mang thai. Estrogen có liên quan đến chất hóa học serotonin ở não. Serotonin là một hormon tạo ra “cảm giác hạnh phúc” – một loại thuốc chống trầm cảm nội sinh tồn tại trong cơ thể. Vì vậy, mất cân bằng và biến động của chất dẫn truyền thần kinh serotonin này có thể gây rối loạn cảm xúc. Ngoài ra, hormon progesterone cũng tăng nhanh chóng trong khi mang thai, đặc biệt là trong 3 tháng đầu thai kỳ. Trong khi estrogen thường liên quan đến tăng năng lượng thì progesterone có liên quan đến thư giãn và một phần để ngăn ngừa các cơn co thắt sớm của tử cung. Progesterone không chỉ tác động lên các cơ tử cung mà còn làm nhu động ruột chậm lại và dễ sinh ra táo bón. Tuy nhiên, đối với một số phụ nữ, progesterone làm cho họ “quá thư giãn” và dễ phát sinh tình trạng mệt mỏi, thậm chí buồn bã. Kết quả của sự kết hợp  giữa lo âu và khó chịu do tăng estrogen với sự mệt mỏi và tâm trạng xuống dốc do progesterone có thể gây ra sự thay đổi tâm trạng không ổn định khi mang thai.

Tham gia các lớp học tiền sản có thể giúp phụ nữ mang thai tránh tâm trạng lo âu, sợ hãi.

Trong 3 tháng đầu thai kỳ

Nội tiết tố kích thích thay đổi tâm trạng trong 3 tháng đầu thai kỳ và hình thành các rối loạn đặc trưng như chứng ốm nghén – ảnh hưởng đến 70% phụ nữ mang thai. Cảm giác buồn nôn và đôi khi ói mửa có thể được kích hoạt bởi mùi của món ăn hàng ngày.Đối với những người bị chứng ốm nghén nặng, triệu chứng lo âu và căng thẳng thường đi kèm. Mệt mỏi là một triệu chứng thường gặp khác và có thể gây ra sự tuột dốc của tinh thần. Những phụ nữ đã từng bị sẩy thai hoặc vô sinh còn có thể lo lắng về việc mất thai hay xảy ra trong 3 tháng đầu thai kỳ.

3 tháng giữa của thai kỳ

3 tháng giữa của thai kỳ thường được gọi là giai đoạn “tuần trăng mật”. Hormon vẫn đang thay đổi nhưng ít biến động hơn so với 3 tháng đầu tiên. Trong 3 tháng giữa thai kỳ, hầu hết phụ nữ mang thai cảm thấy có nhiều năng lượng hơn và ít hoặc không bị ốm nghén nữa. Tuy nhiên, vẫn có những yếu tố gây thay đổi cảm xúc tiềm tàng như băn khoăn về những thay đổi hình dáng cơ thể, nhất là đối với những phụ nữ cố giữ hình ảnh cơ thể cân đối. Một số yếu tố khác có thể làm thay đổi tâm trạng trong 3 tháng giữa thai kỳ do phải thực hiện các xét nghiệm trước khi sinh. Có thể gây ra tình trạng lo âu và căng thẳng về cảm xúc như chọc nước ối, quyết định có hay không xét nghiệm trước khi sinh và lo lắng về kết quả có thể gây ra hoang mang. Kết quả xét nghiệm không như mong muốn có thể dẫn đến sa sút tinh thần trong khi mang thai và chuẩn bị sinh con. Tuy nhiên, không phải tất cả “thay đổi tâm trạng” khi mang thai đều là tiêu cực. Một số phụ nữ trải qua thời kỳ hạnh phúc chăn gối viên mãn với sự gia tăng ham muốn tình dục trong 3 tháng giữa thai kỳ, do cảm thấy thể chất tốt hơn và do sự gia tăng lưu lượng máu đến vùng xương chậu.

3 tháng cuối thai kỳ

Trong 3 tháng cuối thai kỳ, phụ nữ mang thai thường không cảm thấy thoải mái vào ban đêm, họ dễ mệt mỏi và khó ngủ. Nỗi sợ hãi và lo lắng về việc sắp sinh tới nơi có thể làm họ trở nên căng thẳng cùng với những lo lắng khác về những điều sẽ đến sau khi sinh. Trong 3 tháng cuối cũng là lúc các bà mẹ bắt đầu chuẩn bị mọi điều kiện cho em bé chào đời. Không phải ai cũng kinh nghiệm về việc này, một số người có thể mang tâm trạng tích cực nhưng một số khác lại lo lắng quá mức.

Cách đối phó với tâm trạng xuống dốc

Thay đổi tâm trạng là một phần không thể tránh khỏi của thai kỳ. Để mọi điều có thể dễ dàng, thoải mái hơn, có thể áp dụng những cách sau:

Nhờ tư vấn hướng dẫn chăm sóc thai nghén: Các chuyên gia phụ sản có thể đưa ra các kế hoạch khám định kỳ, các lựa chọn giáo dục về chăm sóc tiền sản, chế độ ăn uống và chuẩn bị kỳ sinh nở sắp tới cho bạn. Hãy nhớ rằng bạn không đơn độc trong khi mang thai, hãy tìm tới người có kinh nghiệm và các tài liệu hướng dẫn giúp bạn vượt qua những lo âu.

Đối phó với ốm nghén: Để giảm bớt ảnh hưởng của ốm nghén, hãy chuẩn bị sẵn trong túi: đồ ăn nhẹ, những thứ có thể giảm bớt sự nôn nao như thanh quế, túi thảo dược thơm, kể cả túi nôn.

Ưu tiên giấc ngủ: Thiếu ngủ là con đường ngắn nhất làm tâm trạng giảm sút. Vì vậy, hãy ngủ bất cứ khi nào thấy buồn ngủ.

Nên có người hỗ trợ thai phụ đi khám thai định kỳ: Có thể là chồng, bạn bè hoặc người thân giúp thai phụ đi khám thai định kỳ giúp bà mẹ tương lai đỡ lo lắng.

Kết nối với các thai phụ khác: Trò chuyện với các phụ nữ mang thai khác, tham gia các diễn đàn, nhóm dành cho các bà mẹ sắp sinh, các thành viên trong lớp học tiền sản… sẽ dễ dàng khiến thai phụ bình ổn tâm trạng, bớt đi chứng lo âu.

Tóm lại, thay đổi tâm trạng là một trải nghiệm bình thường trong khi mang thai. Nghiên cứu cho thấy sa sút tinh thần, trầm cảm hoặc lo lắng trong khi mang thai có thể làm tăng nguy cơ bị trầm cảm hoặc lo âu sau sinh. Cả trầm cảm lẫn lo lắng đều có thể có những ảnh hưởng xấu đến sức khỏe của em bé sơ sinh và chính bản thân bà mẹ. Vì thế, phụ nữ mang thai nên tự học cách tự kiểm soát tốt tâm trạng trong suốt thai kỳ. Trong những trường hợp khó tự kiểm soát, cần tư vấn các chuyên gia phụ sản có kinh nghiệm để vượt qua những phát sinh gặp phải trong suốt khi mang thai và cả sau khi sinh em bé.

BS. Thanh Hoài