Dương, khí hư thường biểu hiện tay chân lạnh, mệt mỏi, kém hưng phấn, có khi đang mùa hè cũng sợ lạnh sợ gió. Theo y học cổ truyền, dương, khí phần nhiều do thiên thiên bất túc, bệnh ốm lâu ngày cơ năng nội tạng suy giảm, nguyên nhân có liên quan đến ăn uống không phù hợp, lạm dụng thực phẩm chua, đắng, lạnh quá mà phát sinh một số chứng như: tỳ hư tiết tả, cầu phân sống, nhiều mồ hôi, ho, cảm lạnh, sinh lý yếu… Dưới đây là một số bài thuốc có tác dụng chữa thể chứng khí hư thường gặp:

Thể tỳ khí hư:

Biểu hiện lạnh bụng mỗi khi ăn phải thức ăn sống, lạnh hay bị đau bụng đi cầu. Phép trị: ôn bổ tỳ vị. Bài thuốc: nhân sâm 12g, bạch truật 12g, phục linh 12g, chích thảo 6g, hoài sơn 14g, can khương 10g. Tán bột mịn, hoặc sắc uống. Công dụng: bổ khí kiện tỳ dưỡng vị.

Thể khí hư tiết tả:

Biểu hiện hay bị đầy bụng, nôn ói, rối loạn tiêu hóa, tiêu chảy kéo dài… Phép trị: ôn tỳ hòa vị, hóa thấp, cầm tả. Bài thuốc: nhân sâm 12g, bạch truật 12g, phục linh 12g, hoài sơn 12g, liên nhục 12g, cát cánh 8g, ý dĩ 14g, sa nhân 6g, trần bì 10g, chích thảo 4g, đại táo 6g, sinh khương 3 lát. Cách dùng: tán nhỏ làm hoàn hoặc sắc uống… Tác dụng: bổ khí, kiện tỳ, hòa vị, thấm thấp, trị tỳ vị hư, tiêu chảy kéo dài, chân tay vô lực, trẻ em biếng ăn chậm lớn, tiêu hóa kém, viêm phế quản mạn tính, phụ nữ có thai ăn kém, buồn nôn.

Thể khí hư hạ hảm:

Biểu hiện hay bị mệt mỏi, nhiều mồ hôi, đi cầu sống phân hay bị cảm mạo, phát sốt sợ lạnh… Phép trị: ích khí kiện tỳ thăng dương. Bài thuốc: hoàng kỳ 18g, nhân sâm 14g, bạch truật 12g, phục linh 14g, thăng ma 12g, sài hồ 12g, đương quy 14g, trần bì 10g, sinh khương 3 lát. Sắc uống. Công dụng: bổ tỳ ích khí, thăng dương.

Thể phế khí hư ho thở:

Biểu hiện hay ho, thở đoản hơi, tiếng nói nhỏ, sợ gió, đờm đặc vàng mặt nhợt nhạt: Phép trị: bổ khí thanh phế, chỉ khái định suyễn. Bài thuốc: tắc kè 2 con, hạnh nhân 20g, cam thảo 20g, nhân sâm 80g, phục linh 80g, bối mẫu 80g, tang bạch bì 80g, tri mẫu 80g, sinh khương 10g. Làm hoàn ngày 3 lần/12g. Công dụng: ích khí thanh phế, chỉ khái định suyễn. Dùng rất tốt với chứng phế khí hư ho lâu ngày, đờm đặc vàng, người gầy dần, hoặc mặt mắt phù.

Thể thận khí hư:

Biểu hiện có tuổi hay đau lưng mỏi gối chân lạnh chân, tiểu không tự chủ, sinh lý yếu… Phép trị: ôn bổ thận dương. Bài thuốc: thục địa 20g, hoài sơn 18g, đơn bì 12g, phục linh 12g, trạch tả 12g, quế chi 12g, phụ tử 4g, nhân sâm 12g, cẩu kỷ 14g, đỗ trọng 14g, cam thảo 4g. Tán bột làm hoàn, hoặc sắc uống… Công dụng: ôn bổ thận dương…

Lương y Minh Phúc