Tại sao thời tiết lạnh dễ mắc bệnh đường hô hấp?

Hệ hô hấp của chúng ta được tính bắt đầu từ cửa mũi trước đến tận các phế nang trong phổi. Đường hô hấp trên bao gồm mũi, hầu, họng, xoang và thanh quản, có chức năng chủ yếu là lấy không khí bên ngoài cơ thể, làm ẩm, sưởi ấm và lọc không khí trước khi đưa vào phổi. Các bộ phận của đường hô hấp dưới (khí quản, phế quản, phế nang trong phổi), một phần chức năng thực hiện lọc không khí và phần chức năng còn lại là trao đổi khí.

Hệ hô hấp là cơ quan tiếp xúc với không khí nên rất nhạy cảm với thời tiết. Thời tiết lạnh ẩm của mùa đông là điều kiện thuận lợi cho các vi sinh vật như vi khuẩn, virus, nấm mốc, ký sinh trùng phát triển. Mùa đông lạnh cũng khiến sức đề kháng của cơ thể suy giảm… Tất cả những điều này làm cho tỷ lệ mắc bệnh đường hô hấp tăng lên. Hơn nữa, ở trên đường hô hấp cũng có những vi khuẩn ký sinh. Khi cơ thể bị nhiễm lạnh hay sức đề kháng giảm thì nó trở thành nguyên nhân gây bệnh.

Tác nhân nào gây bệnh?

Nguyên nhân gây ra viêm đường hô hấp là do các virus, vi khuẩn (liên cầu khuẩn tan huyết nhóm A, phế cầu khuẩn) và một số loại nấm…

Các vi khuẩn, virus sẽ cư trú ở chất nhầy niêm mạc mũi họng, xâm nhập vào tế bào niêm mạc, nhân bản rồi phá huỷ tế bào và lây lan sang tế bào bên cạnh. Cơ thể sẽ kháng cự lại với các kháng thể IgA sẵn có và đội quân bạch cầu bảo vệ. Thông thường tế bào niêm mạc hô hấp bị tổn thương và bị virus phá huỷ nhưng sau khoảng 2 tuần lớp tế bào mới lại mọc lên và đẩy lùi virus. Nhưng trong một số trường hợp, cơ thể tiêu diệt không hiệu quả, virus từ đường hô hấp trên sẽ nhân bản và xâm nhập xuống tận đường hô hấp dưới, vào máu gây nhiều bệnh biến thể khác.

Ngoài ra, viêm đường hô hấp có thể do nhiều căn nguyên khác nhau như do dị ứng thời tiết, dị ứng với các loại dị nguyên khác nhau (kháng nguyên) có trong không khí, trong bụi, dị ứng hoặc tác động của hóa chất, khói thuốc lá (hoặc hút hay hít phải khói thuốc lá, thuốc lào do người khác nhả ra)…

Biểu hiện như thế nào?

Khi bị viêm đường hô hấp người bệnh thường có các triệu chứng: Sốt cao, hắt hơi sổ mũi, chảy nước mũi, đau rát họng, ho, khàn tiếng, nhức mỏi…

Đối với các  bệnh đường hô hấp trên, đặc điểm quan trọng là thời gian ủ bệnh ngắn, tốc độ biểu hiện bệnh nhanh và các biểu hiện mang tính ồ ạt. Chính vì thế mà sốt trong các bệnh của viêm đường hô hấp trên thường là sốt cao và thành cơn. Đi kèm với sốt là hắt hơi, sổ mũi, người bệnh hắt hơi nhiều hơn mức bình thường, có khi đến 4-5 cái/một lần và xuất hiện nhiều lần trong ngày. Sau đó người bệnh sẽ bị chảy dịch mũi với đặc điểm dịch nhiều, trong, loãng, không có mủ và không có mùi hôi. Khi virus gây bệnh ở thanh quản thì bệnh nhân sẽ bị khàn tiếng đến tắt tiếng vì dây thanh âm bị phù nề, viêm nhiễm…

Những đối tượng nguy cơ cao

Những bệnh hô hấp thường gặp mùa lạnh là: Cảm cúm, viêm mũi họng, viêm họng, viêm phế quản, viêm phổi và những bệnh mạn tính như hen phế quản, giãn phế quản, bệnh phổi tắc nghẽn  mạn tính (COPD)… dễ tái phát những đợt cấp tính.

Cúm ác tính là một trong những bệnh hô hấp nguy hiểm nhất. Cảm cúm phần lớn là tự hết mà chưa có thuốc đặc trị, nhưng cúm ác tính có thể dẫn đến tử vong mà không có dấu hiệu báo trước. Bên cạnh đó, bệnh viêm phổi cũng rất nặng nề đối với trẻ nhỏ vì nếu không được điều trị kịp thời, trẻ có thể tử vong. Đối với người lớn mắc viêm phổi hầu hết phải điều trị nội trú. Ngoài ra, hen suyễn và COPD cũng là những bệnh nguy hiểm, gây tử vong nếu vào đợt cấp mà không nhập viện kịp thời.

Giữ ấm cơ thể khi trời lạnh là biện pháp phòng bệnh hữu hiệu.

Trẻ em và người già là những đối tượng rất dễ mắc bệnh:

Trẻ em, nhất là trẻ dưới sáu tuổi, hệ miễn dịch chưa hoàn thiện, sức đề kháng yếu, rất dễ bị nhiễm bệnh. Trẻ khi mắc bệnh thường diễn biến nặng và khó lường. Nếu không được phát hiện và xử trí kịp thời sẽ xảy ra các biến chứng nguy hiểm như suy hô hấp cấp, viêm phổi, áp xe phổi, tràn khí, tràn dịch màng phổi và có thể dẫn đến tử vong.

Đối với người cao tuổi, nguyên nhân mắc bệnh thường gặp nhất là sự thay đổi thời tiết, thời tiết lạnh, làm tái phát các bệnh mạn tính của hệ hô hấp. Các yếu tố ô nhiễm môi trường, các bệnh lý nhiễm khuẩn vùng răng miệng, nhất là các bệnh lý mạn tính như đái tháo đường, tăng huyết áp, tim mạch, suy gan, suy thận làm hệ miễn dịch suy yếu, khiến cho đối tượng này rất dễ mắc bệnh hô hấp. Bệnh gặp ở người cao tuổi thường nặng hơn người trẻ, và thường không có triệu chứng lâm sàng điển hình. Đây là nguyên nhân lý giải vì sao người cao tuổi thường đi khám muộn, khi bệnh đã nặng.

Ngoài ra, phụ nữ mang thai cũng là đối tượng cần quan tâm vì sức đề kháng trong giai đoạn mang thai yếu hơn bình thường. Hơn nữa, khi mắc cảm cúm, đối tượng này thường phải hạn chế dùng thuốc vì sợ ảnh hưởng đến thai nhi, khiến bệnh kéo dài và cơ thể mệt mỏi. Vì vậy, việc phòng bệnh là ưu tiên hàng đầu với phụ nữ mang thai, bằng cách hạn chế tiếp xúc với người đang mắc bệnh hô hấp. Những phụ nữ có bệnh hô hấp mạn tính cũng cần theo dõi và kiểm soát tốt tình trạng sức khỏe trong giai đoạn mang thai.

Cách nào để phòng bệnh?

Với người khỏe mạnh không được chủ quan, cần đảm bảo chế độ sinh hoạt điều độ, ăn uống đủ chất, các nhóm dinh dưỡng, tăng cường vận động, luyện tập, bổ sung vitamin trong trái cây, rau củ quả… để tăng sức đề kháng cho cơ thể.

Giữ ấm cho cơ thể khi trời lạnh và khi tắm không để nhiễm lạnh. Đối với trẻ em, tránh cho trẻ đi chơi, ra ngoài vào những lúc trời lạnh… Vì chỉ cần bị lạnh là cơ thể suy giảm sức đề kháng, sẽ làm cho vi khuẩn, virus cộng sinh trong cơ thể sẽ có cơ hội phát triển gây bệnh.

Giữ gìn vệ sinh cá nhân sạch sẽ, rửa tay bằng xà phòng để loại trừ vi khuẩn, virus… khỏi đôi bàn tay, do đó các tác nhân này không có cơ hội xâm nhập vào đường hô hấp; nhà ở cần thông thoáng, ít bụi bẩn.

Rửa tay bằng xà phòng để loại trừ vi khuẩn, virus gây bệnh đường hô hấp.

Che mũi, miệng khi ho hoặc hắt hơi, tránh khạc nhổ bừa bãi; hạn chế tiếp xúc trực tiếp với bệnh nhân; đeo khẩu trang cách ly với mầm bệnh; tránh những yếu tố nguy cơ như hút thuốc, nhất là trên đối tượng mắc COPD…

Tiêm phòng vắc-xin. Việc tiêm phòng hay uống vắc xin làm cho cơ thể nâng đáp ứng miễn dịch với virus hay vi khuẩn xâm nhập vào cơ thể. Đối với trẻ em, cần được tiêm chủng đầy đủ, nhất là mũi phòng bệnh thường gặp như: Cúm, rubella, viêm phổi do phế cầu, sởi, ho gà… để được bảo vệ một cách tối đa.

Với những đối tượng có nguy cơ phải có sự tư vấn của bác sĩ, tuân thủ điều trị, sử dụng đều đặn và đầy đủ đơn thuốc của bác sĩ đối với những bệnh mạn tính để tránh trường hợp bệnh tái phát nặng hơn…

Tất cả những cách dự phòng trên, tuy đơn giản nhưng lại giúp ta phòng tránh tốt với những bệnh thuộc về hệ hô hấp.

BS. Lê Xuân Bách

Vì vậy, một chế độ sinh hoạt hợp lý và dinh dưỡng đầy đủ, cân đối chính là chìa khóa gỡ bỏ mọi lo lắng của mẹ.

Tạo thói quen sinh hoạt cho bé

Mọi sinh hoạt của bé cần phải có một thời gian biểu hợp lý. Hãy để bé sinh hoạt một cách điều độ, ăn đúng bữa và ngủ đúng giờ. Điều đó sẽ rất có lợi cho các cơ quan trong cơ thể bé có thể làm việc hiệu quả hơn, tăng cường hệ miễn dịch trong bé.

Ảnh minh hoạ

Ngoài ra, cần lưu ý là giấc ngủ của bé rất quan trọng vì khi ngủ, các cơ quan trên cơ thể sẽ được nghỉ ngơi sau một ngày hoạt động. Có rất nhiều cha mẹ vì sợ con nhiễm lạnh vào ban đêm mà để bé măc áo dày cộp và đóng kín cửa, điều đó không hoàn toàn đúng. Cách nên làm là các mẹ hãy để phòng ngủ kín gió nhưng vẫn hé cửa để con có một không gian thật thoáng cho giấc ngủ sâu. Mặc cho bé một chiếc áo len mỏng, điều đó sẽ thực sự làm bé thoải mái hơn đó các mẹ ạ.

Vệ sinh sạch sẽ

Thời tiết lạnh cũng chính là lúc vi khuẩn hoạt động mạnh hơn. Vì vậy, dù thời tiết có khắc nghiệt các mẹ đừng quên nhắc bé vệ sinh sạch sẽ để giảm nguy cơ tiếp xúc với các mầm bệnh trong mùa này. Pha một chút nước ấm khi bé rửa tay trước khi ăn hoặc đánh răng cũng là cách làm giảm nguy cơ nhiễm lạnh, giúp bé không ngại tiếp xúc với nước vào mùa đông này nữa.

Vận động nhiều hơn

Nhiều bé vào mùa đông, do thời tiết lạnh nên có thói quen lười vận động. Các mẹ nên khuyến khích các bé năng ra ngoài và tiếp xúc với môi trường nhiều hơn, để cơ thể được hoạt động cũng như thích nghi được với mọi thay đổi của môi trường, và đầy lùi các tác nhân gây bệnh.

Chế độ dinh dưỡng đầy đủ & cân đối

Để trẻ có một sức đề kháng thật tốt thì bữa ăn của bé phải đầy đủ các chất dinh dưỡng. Phân bổ linh hoạt và tăng cường các thực phẩm như tôm, thịt, trứng, cá, rau xanh… (đạm, chất béo,…).

Ảnh minh hoạ

Không nên ép trẻ ăn quá no, hay quá nhiều một chất. Bởi hiện nay, nhiều trẻ dưới 5 tuổi đang lâm vào tình trạng ăn nhiều nhưng vẫn thiếu cân, chỉ đáp ứng 30-50% nhu cầu thực của trẻ. Ăn cân đối và đa dạng thực phẩm chính là biện pháp bổ sung dinh dưỡng tối ưu nhất.

Ngoài ra, đối với các trẻ suy dinh dưỡng, thiếu cân, ngoài các chất dinh dưỡng cần thiết thì việc bổ sung vi chất cần thiết là điều quan trọng. Các vitamin như Vitamin A, C, E có tác dụng tích cực chống oxy hóa, giúp cho các tế bào miễn dịch hoạt động bền vững, tăng khả năng đáp ứng với các phản ứng miễn dịch. Các nguyên tố vi lượng như kẽm, selen cần thiết cho sự phát triển của hệ miễn dịch và điều hòa các thành phần của đáp ứng kháng viêm.

Theo PGS.TS Nguyễn Thị Diệu Thúy – Trưởng bộ môn Nhi Đại học Y Hà Nội, Phó trưởng khoa Miễn dịch dị ứng Bệnh viện Nhi trung ương cho biết, “Cha mẹ nên bổ sung các chất tăng cường hệ miễn dịch trực tiếp như Beta glukan để thúc đẩy quá trình gia tăng nhanh chóng của cá tế bào miễn dịch đặc biệt và kích hoạt hệ thống kháng thể của hệ miễn dịch, đảm bảo cho chúng hoạt động tốt.

Theo PGS.TS Nguyễn Thị Diệu Thúy – Trưởng bộ môn Nhi Đại học Y Hà Nội, Phó trưởng khoa Miễn dịch dị ứng Bệnh viện Nhi trung ương cho biết “Thời điểm giao mùa (nhất là thu đông), số trẻ nhập viện tăng cao. Trong đó phần lớn trẻ mắc bệnh liên quan đến hô hấp và tiêu hóa như: viêm họng, phế quản, tiểu phế quản, phổi; hen suyễn, tay chân miệng, thủy đậu, tiêu chảy cấp… và đặc biệt là cảm cúm. Cha mẹ cần chú ý tăng cường hệ miễn dịch cho bé bằng nhiều cách để đẩy lùi các tác nhân gây hại như virus, vi khuẩn… ảnh hưởng không tốt đến sức khỏe của bé.”

Tiêm vắc-xin đầy đủ – hàng rào phòng bệnh đầu tiên

Hệ miễn dịch của trẻ vẫn còn non nớt và chưa phát triển toàn diện, nên trẻ dễ mắc phải một số bệnh mà người lớn có thể vượt qua. Vắc-xin phát huy tác dụng qua việc tạo một lượng protein (kháng nguyên) của một số loại bệnh, vừa đủ để kích thích cơ thể sản sinh các kháng thể mà không gây nhiễm bệnh. Trẻ nhờ vậy sẽ có sức đề kháng tự nhiên cần thiết để tự bảo vệ.

Rất hiếm trường hợp bị dị ứng với vắc-xin. Tuy nhiên, một số trẻ có phản ứng nhẹ với vắc-xin, ví dụ như bị sốt nhẹ trong thời gian ngắn, sưng phồng hoặc tấy đỏ xung quanh chỗ tiêm. Bố mẹ có thể cho trẻ dùng thuốc hạ sốt theo hướng dẫn của bác sỹ trong trường hợp trên. Ngược lại nếu không được vắc-xin bảo vệ ngay từ đầu, chắc chắn trẻ sẽ gặp nhiều rủi ro hơn khi mắc phải các căn bệnh này.

Ảnh minh họa

Cung cấp chế độ dinh dưỡng hoàn hảo

William Sears – tác giả của cuốn sách Dinh dưỡng gia đình cho biết, các chất dinh dưỡng thực vật có thể làm tăng sự sản sinh ra các tế bào bạch cầu và chống nhiễm trùng cũng như chống interfere (kháng thể giúp phủ lên bề mặt tế bào và ngăn chặn virus) của cơ thể.

Cà rốt, đậu xanh, cam, dây tây… đều là các thực phẩm chứa nhiều chất dinh dưỡng giúp tăng cường hệ miễn dịch như vitamin C và carotenoids. Một chế độ ăn uống giàu chất dinh dưỡng thực vật cũng có thể chống lại các bệnh ung thư và bệnh tim ở độ tuổi trưởng thành. Vì vậy, việc chuẩn bị bữa ăn đầy đủ chất dinh dưỡng cho bé là điều cần thiết, phụ huynh nên cố găng tăng rau củ và trái cây cho khẩu phần ăn của trẻ.

Vệ sinh sạch sẽ cho trẻ hàng ngày

• Giữ vệ sinh tốt giảm thiểu nguy cơ nhiễm bệnh.
• Giữ vệ sinh môi trường sống, cũng như vệ sinh cơ thể cho trẻ chưa bao giờ là thừa để chống chọi lại sự xâm nhập của vi trùng, vi khuẩn có hại.
• Giặt giũ thường xuyên chăn, ga, gối, vệ sinh nhà cửa sạch sẽ, tránh nấm mốc.
• Dạy con cách đánh răng ngày 2 lần là buổi tối trước khi đi ngủ và buổi sáng khi ngủ dậy. Vệ sinh bàn chải cho trẻ bằng cách: trước mỗi lần đánh răng, nên nhúng bàn chải của trẻ vào một cốc nước ấm, có pha muối nhạt. Sau khi trẻ đánh răng, cho trẻ súc miệng bằng nước muối ấm, pha nhạt.
• Để trẻ nằm phòng thoáng, đủ ánh sáng và duy trì độ ẩm, không nằm quạt cả đêm hay điều hoà nhiệt độ quá thấp, dễ gây cảm lạnh.
• Thường xuyên rửa tay diệt khuẩn cho trẻ. Vệ sinh đồ chơi của trẻ định kỳ 1 tuần/lần bằng cách rửa và đun trong nước sôi, sấy khô.
• Giữ môi trường sống trong lành sạch sẽ, tránh xa khói thuốc lá

Bổ sung các chất tăng cường hệ miễn dịch trực tiếp

Theo PGS.TS Nguyễn Thị Diệu Thúy “ Việc bổ sung các chất tăng cường hệ miễn dịch là bổ sung các chất tác động trực tiếp lên hệ thống miễn dịch của cơ thể bao gồm các tế bào miễn dịch và kháng thể.

Trong nhóm này, Beta glucan được coi là nhóm chất có hiệu quả tăng cường miễn dịch mạnh hiện nay. Beta glucan là hợp chất đường liên phân tử được tạo nên từ các đơn phân tử D-glucose gắn với nhau qua liên kết β-glycoside.

Khi Beta glucan vào cơ thể sẽ tạo ra 2 hiệu ứng: làm gia tăng nhanh chóng số lượng của các tế bào miễn dịch đặc biệt và kích hoạt hệ thống kháng thể của hệ miễn dịch, đảm bảo cho chúng hoạt động tốt.”

Ăn nhiều hoa quả

William Sears – tác giả của cuốn sách Dinh dưỡng gia đình cho biết, các chất dinh dưỡng thực vật có thể làm tăng sự sản sinh ra các tế bào bạch cầu và chống nhiễm trùng cũng như chống interfere (kháng thể giúp phủ lên bề mặt tế bào và ngăn chặn virus) của cơ thể.

Cà rốt, đậu xanh, cam, dây tây… đều là các thực phẩm chứa nhiều chất dinh dưỡng giúp tăng cường hệ miễn dịch như vitamin C và carotenoids. Một chế độ ăn uống giàu chất dinh dưỡng thực vật cũng có thể chống lại các bệnh ung thư và bệnh tim ở độ tuổi trưởng thành. Vì vậy, việc chuẩn bị bữa ăn đầy đủ chất dinh dưỡng cho bé là điều cần thiết, phụ huynh nên cố găng tăng rau củ và trái cây cho khẩu phần ăn của trẻ.

Ngủ đủ giấc

Kemper – Giám đốc Trung tâm Giáo dục Nhi khoa toàn diện và Nghiên cứu tại Bệnh viện nhi đồng Boston cho biết, trẻ sơ sinh cần đến 18 tiếng mỗi ngày để ngủ, trẻ mới biết đi thì cần đến 12 đến 13 tiếng và trẻ mẫu giáo là khoảng 10 tiếng một ngày.

Việc thiếu ngủ có thể khiến cho cơ thể dễ dàng mắc phải các bệnh hơn do giảm tế bào cũng như giảm hệ miễn dịch, tạo điều kiện cho các tác nhân gây hại phát triển.

Cho bé bú sữa mẹ

Các chuyên gia của Học viện Nhu khoa Mỹ khuyến cáo rằng, các bà mẹ nên cho con bú trong một năm, ít nhất là nên cho bé bú sữa mẹ từ 2 đến 3 tháng đầu để bổ sung khả năng miễn dịch cho trẻ. Trong sữa mẹ có chứa các kháng thể giúp tăng cường hệ miễn dịch cho bé, sức mạnh của não bộ giúp bảo vệ bà mẹ chống lại bệnh tiểu đường.

Rèn bé tập thể dục

Việc tập thể dục sẽ giúp tăng lượng tế bào miễn dịch ở người lớn và các hoạt động này lợi cho trẻ em. Ranjit Chandra – Nhà miễn dịch nhi khoa tại Đại học Memorial Newfoundland cho rằng, để có thể tạo thói quen tập thể dục cho trẻ thì trước tiên bố mẹ hãy trở thành tấm gương, các hoạt động tập thể dục cho bé bố mẹ có thể tham gia: cưỡi xe đạp, đi bộ đường dài, trượt băng trong nhà.

Ảnh minh họa

Tránh tiếp xúc với khói thuốc

Theo bác sĩ Beverly Kingsley – một nhà dịch tế học làm việc tại Trung tâm Kiểm soát và Phòng ngừa dịch bệnh ở Atlanta, trẻ em có thể bị tổn thương nhiều hơn người lớn khi tiếp xúc với khói thuốc bởi chúng hít thở với tốc độ nhanh hơn, hệ thống giải nhiệt độc tự nhiên của trẻ cũng ít phát triển.

Khói thuốc làm tăng nguy cơ, viêm phế quản, nhiễm trùng và hen suyễn ở trẻ nhỏ. Khói thuốc cũng làm ảnh hưởng đến trí thông minh và sự phát triển thần kinh của trẻ. Bởi vậy các bậc phụ huynh nên tránh để con mình tiếp xúc với khói thuốc để đảm bảo sức khỏe cho bé bởi trong khói thuốc lá có chứa 4.000 độc tố mà hầu hết trong số đó có thể kích thích và tiêu diệt các tế bào trong cơ thể

Giữ gìn vệ sinh sạch sẽ

Việc chống vi trùng không tăng cường khả năng miễn dịch nhưng đây là một cách tuyệt vời để bảo vệ cho hệ miễn dịch của bé. Cha mẹ nên rửa tay cho bé trước, sau bữa ăn và sau các hoạt động vui chơi. Phụ huynh có thể tập luyện cho trẻ cách rửa tay bằng cách để chúng tự chọn khăn tay và xà phòng với màu sắc rực rỡ cùng hình dạng vui nhộn.

Bổ sung các chất tăng cường hệ miễn dịch trực tiếp

Theo PGS.TS Nguyễn Thị Diệu Thúy –  Trưởng bộ môn Nhi Đại học Y Hà Nội – Phó trưởng khoa Miễn dịch dị ứng bệnh viện Nhi Trung ương cho biết “ Việc bổ sung các chất tăng cường hệ miễn dịch là bổ sung các chất tác động trực tiếp lên hệ thống miễn dịch của cơ thể bao gồm các tế bào miễn dịch và kháng thể.

Trong nhóm này, Beta glucan được coi là nhóm chất có hiệu quả tăng cường miễn dịch mạnh hiện nay. Beta glucan là hợp chất đường liên phân tử được tạo nên từ các đơn phân tử D-glucose gắn với nhau qua liên kết β-glycoside.

Khi Beta glucan vào cơ thể sẽ tạo ra 2 hiệu ứng: làm gia tăng nhanh chóng số lượng của các tế bào miễn dịch đặc biệt và kích hoạt hệ thống kháng thể của hệ miễn dịch, đảm bảo cho chúng hoạt động tốt.”

Nhằm nâng cao ý thức cộng đồng về việc sử dụng kháng sinh cho trẻ, Hội liên hiệp phụ nữ Việt Nam phát động chương trình tuyên truyền “Hạn chế kháng sinh trong điều trị hô hấp cho trẻ” cùng các đơn vị đồng hành: Siro ho Prospan, Siro tăng cường miễn dịch Imunoglukan, nước muối sinh lý Pháp Fysoline để cung cấp những giải pháp phòng và hỗ trợ điều trị bệnh đường hô hấp khoa học an toàn, hiệu quả.

Chương trình đã diễn ra liên tiếp 2 năm, nhận được sự quan tâm của hàng trăm nghìn bà mẹ trên cả nước. Tại khu vực miền Nam vừa qua, chương trình đã đến với hơn 20 trường Mầm non, bệnh viện tại các tỉnh thành: Thành phố Hồ Chí Minh, Cần Thơ, Vũng Tàu, Đồng Nai, Bình Dương… với gần 100.000 phụ huynh có con nhỏ tại các trường mầm non, Bệnh viện Nhi, trên các cung đường mà chương trình đi qua… được tìm hiểu, tham gia, tiếp cận kiến thức về sử dụng kháng sinh đúng cách cho con và hơn 50.000 bà mẹ cam kết sử dụng kháng sinh có trách nhiệm.

Chương trình ” Hạn chế kháng sinh trong điều trị hô hấp ” là hành trình dài trên khắp 14 tỉnh thành toàn quốc, gặp gỡ và cung cấp cho phụ huynh các kiến thức hữu ích như: Kháng kháng sinh – Những con số báo động tại Việt Nam và trên toàn thế giới; Tác hại của lạm dụng kháng sinh khi điều trị hô hấp cho trẻ; Phương pháp sử dụng kháng sinh đúng cách; Làm gì để hạn chế sử dụng kháng sinh khi trẻ bị bệnh hô hấp?…

Từ tháng 9 trở đi, chương trình tiếp tục thực hiện tại các tỉnh thành miền Bắc, mở rộng quy mô trên toàn quốc, điển hình như Hà Nội, Hải Phòng, Quảng Ninh, Nam Định, Nghệ An…  Vừa qua, chương trình vừa cập bến thành phố cảng Hải Phòng, được đông đảo phụ huynh đón nhận tìm hiểu và cam kết thực hiện.  Chương trình có ghé thăm và chọn 5 điểm dừng tiêu biểu là trường Mầm non Kim Đồng IV, Trường Mầm non An Dương, Mầm non Hoa Cúc, Mầm non Dư Hàng Kênh 1, Mầm non Vĩnh Niệm và các bệnh viện lớn….

Ngoài việc thông tin đến các bậc phụ huynh về tác hại của việc lạm dụng kháng sinh trong điều trị hô hấp cho trẻ hưởng ứng lời kêu gọi của Tổ chức Y tế Thế giới – WHO thì sau mỗi giờ tan lớp, các bé sẽ tham gia nhiều hoạt động vui chơi bổ ích như tô màu tranh, chụp hình lấy ngay, vui đùa cùng người bạn Ếch Pan ,… trong lúc bố mẹ nhận tư vấn từ chương trình.

Trong quá trình thực hiện chương trình, không ít bà mẹ đất cảng bất ngờ vì hóa ra việc sử dụng kháng sinh không hề đơn giản như mình tưởng tượng, trước nay vẫn tự ý mua thuốc, tự ý cho con dùng liều không theo chỉ định, hay thậm chí là tham khảo đơn thuốc của bà mẹ khác trên mạng rồi cho con uống. Thói quen ấy không chỉ gây tác hại cho trẻ, khiến bé bị nhờn thuốc, mà còn ảnh hưởng tới người khác khi góp phần sinh ra siêu vi khuẩn kháng kháng sinh.

Chia sẻ với chương trình, mẹ bé An Nguy 5 tuổi rưỡi trường Mần non Dư hàng Kênh 1: “ Bé nhà mình thường xuyên bị ốm, đặc biệt là cảm, ho trong mỗi đợt giao mùa hoặc thời tiết thay đổi. Bé cứ khỏi một thời gian xong lại tái phát. Một phần cũng do lúc trước không nắm rõ kiến thức, cứ động thấy con có triệu chứng sổ mũi hay ho là mua kháng sinh cho con uống vì sợ con bị nặng, con thì mệt, bố mẹ thì phải nghỉ ngày làm, không ngờ hành động đó lại tiềm ẩn nguy hại lớn như thế. Sau dần mình biết kháng sinh còn gây không ít tác dụng phụ cho sức khỏe của trẻ mà còn tiềm ẩn nguy cơ kháng thuốc. Từ đó về sau mình không dám tự ý mua thuốc kháng sinh ngoài hiệu khi chưa có chỉ định của bác sĩ chuyên khoa mà chỉ dám dùng những sản phẩm thảo dược để giúp bé giảm ho, long đờm. Những chương trình như thế này sẽ rất hữu ích cho các bậc phụ huynh có con nhỏ vì có rất nhiều mẹ chưa biết dùng kháng sinh đúng cách”.

Nếu chưa có cơ hội tham gia tại các điểm trường trong chương trình mẹ có thể tìm hiểu kiến thức về kháng sinh, tải cẩm nang nuôi con không kháng sinh hoặc gửi câu hỏi, vui lòng truy cập website: http://nuoiconkhongkhangsinh.vn hoặc Facebook fanpage “Nuôi con không kháng sinh”.

Dưới đâu, chuyên khoa Nhi mách mẹ 3 nguyên tắc chữa trị ho nhằm hạn chế biến chứng nguy hiểm cho trẻ hiệu quả.

Không nên lạm dụng thuốc kháng sinh

Ho chủ yếu là do virus gây ra nên sử dụng kháng sinh trong trường hợp này có thể không có tác dụng. Đặc biệt, việc dùng thuốc đối với trẻ sơ sinh phải hết sức thận trọng do có thể gây ra các tác dụng không mong muốn cũng như ảnh hưởng đến sức khỏe lâu dài của trẻ.

Theo PGS.TS Nguyễn Thị Diệu Thúy – Trưởng bộ môn Nhi Đại học Y Hà Nôi – Phó trưởng khoa Miễn dịch dị ứng Bệnh viện Nhi trung ương cho biết: “Thuốc kháng sinh chỉ có tác dụng đối với các bệnh do vi trùng, không có tác dụng đối với các bệnh do siêu vi (virus). Vì vậy, hầu hết các trường hợp sốt do siêu vi, viêm họng, nhiễm khuẩn hô hấp trên, viêm thanh quản, viêm phế quản, viêm tiểu phế quản, tiêu chảy… thì không nên dùng kháng sinh. Thuốc kháng sinh ngoài tiêu diệt vi khuẩn gây bệnh thì còn tiêu diệt cả những vi khuẩn có lợi. Vì vậy, nếu sử dụng kháng sinh quá nhiều thì cơ thể sẽ dễ bị các bệnh nhiễm khuẩn hơn.”

Ảnh minh họa

Kháng sinh sử dụng bừa bãi thường gây tác dụng phụ như: tiêu chảy, ói, dị ứng, sốc phản vệ thậm chí tử vong. Nguy hiểm hơn, lạm dụng kháng sinh dễ dẫn đến đề kháng kháng sinh (hay còn gọi là lờn kháng sinh), về sau khi cần sử dụng kháng sinh để tiêu diệt vi trùng gây bệnh thì nó không còn tác dụng nữa, người bệnh sẽ dễ bị nguy cơ bệnh nặng hơn và có thể gây tử vong.

Có nhiều triệu chứng bệnh ở trẻ là phản ứng có lợi để giúp chống lại nhiễm trùng, như chứng ho ở trẻ. Ho không phải là bệnh mà là cơ chế giúp tống vi trùng, virus, chất nhầy ra khỏi phế quản, giúp bảo vệ họng và phổi. Ho có thể là triệu chứng của cảm lạnh thông thường hoặc là biểu hiện của nhiễm khuẩn đường hô hấp như: viêm mũi họng, viêm thanh quản, viêm phế quản, viêm tiêu phế quản hoặc viêm phổi.

Mẹ chỉ nên cho bé sử dụng kháng sinh để điều trị ho khi bác sĩ khám và chắc chắn rằng nguyên nhân gây ho là do vi khuẩn. Sử dụng kháng sinh cũng cần phải thật thận trọng, đúng chỉ định, đúng liều dùng như đơn kê của bác sĩ.

Giữ ấm cho bé thời điểm giao mùa

Thời tiết giao mùa là lúc vi khuẩn, virus tấn công cơ thể non nớt của bé, mẹ cần phải bảo vệ bé khỏi những tác nhân bên ngoài. Đặc biệt trời chuyển lạnh trẻ cần được giữ ấm, nhất là vùng cổ, họng, tay, chân…

Ảnh minh họa

Nên điều chỉnh nhiệt độ phù hợp vào ban đêm, tránh để nhiệt độ trong phòng chênh lệch quá nhiều so với bên ngoài. Mẹ cũng không nên mặc quá ấm cho bé, việc này có thể khiến bé ra mồ hôi ngấm vào người gây viêm phổi…

Ngoài việc giữ ấm cho trẻ thời điểm giao mùa, mẹ cần phải nghĩ cách tăng cường sức đề kháng cho bé, bảo vệ hệ miễn dịch khỏe mạnh cho trẻ bằng nhiều cách như bổ sung nguồn thực phẩm dinh dưỡng, đặc biệt là sữa mẹ, tiêm chủng đầy đủ theo lịch trình…

Điều trị ho kịp thời và dứt điểm

Nhiều người khi thấy trẻ có dấu hiệu thuyên giảm thì không cho bé dùng thuốc nữa. Đây là sai lầm nghiêm trọng khiến bé bị ho tái phát và nặng thêm. Bởi có thể vi khuẩn và virus gây bệnh chưa được tiêu diệt hoàn toàn mà mới chỉ tiêu diệt một phần mà thôi. Do đó, sau khi thấy trẻ hết ho nên cho bé uống thêm 2-3 ngày nữa cho khỏi hẳn.

Không nên áp dụng các biện pháp chữa ho cho bé bằng thảo dược như mật ong, tinh dầu với bé dưới 1 tuổi. Điều này ảnh hưởng không nhỏ tới sức khỏe của trẻ. Mẹ có thể sử dụng một số thuốc ho thảo dược có thành phần EA575 từ dịch chiết cây thường xuân, có tác dụng long đờm, giãn phế quản, giảm ho… được bác sĩ chỉ định an toàn cho trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ.

Trẻ bị ho có thể là triệu chứng viêm họng hay một số bệnh khác, nếu đã dùng nhiều cách mà dấu hiệu bệnh không giảm thì nên đưa bé đi gặp bác sĩ ngay.

Mặc dù thảo dược trị ho được ưu tiên sử dụng hơn các loại thuốc ho hóa dược nhưng không phải 100% thảo dược đều an toàn cho trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ. Sau đây là một số lưu ý giúp cha mẹ sử dụng thảo dược trị ho cho bé hiệu quả và an toàn.

Không nên dùng mật ong cho trẻ dưới 1 tuổi

Mật ong mang lại nhiều lợi ích cho sức khỏe, nhưng không phải lúc nào cũng là thực phẩm an toàn, đặc biệt là với trẻ nhỏ (dưới 1 tuổi). Đối với trẻ dưới 1 tuổi, do hệ tiêu hóa của bé chưa được hoàn thiện một cách đầy đủ cho nên mật ong có thể gây ngộ độc botulism – độc tố của vi khuẩn clostridium botulinum. Trường hợp này ít xảy ra nhưng nếu nặng sẽ ảnh hưởng đến hệ thần kinh và có thể gây tử vong cho trẻ.

Khoảng 5% nguồn mật ong trên thị trường chứa các bào tử vi khuẩn gây ngộ độc. Khi xâm nhập vào bụng trẻ bào tử sẽ phát triển và sản xuất độc tố toxin, dẫn đến các triệu chứng ngộ độc hoặc có thể là những bệnh lý trầm trọng. Với người lớn hoặc trẻ lớn, do sức đề kháng của cơ thể cao nên ít khi bị nặng, dấu hiệu ngộ độc thường nhẹ nên có thể không phát hiện mật ong có chứa nguồn độc tố. Trong khi đó, trẻ sơ sinh bị ngộ độc từ mật ong có thể sẽ dẫn đến những ảnh hưởng nghiêm trọng cho sức khỏe trong những năm đầu đời và kéo dài về sau.

Một số loại tinh dầu thảo dược chống chỉ định cho trẻ dưới 2 tuổi

Tinh dầu thảo dược cũng thường được sử dụng để massage, tắm hoặc trị ho, cảm cúm cho trẻ em. Trong đó các tinh dầu hay được sử dụng là tinh dầu bạc hà, khuynh diệp, quế, tràm, long não, hương nhu, thông, menthol. Tinh dầu bạc hà nếu được bôi trực tiếp vào mũi hay nhỏ vào họng trẻ nhỏ có thể gây ức chế hô hấp và tuần hoàn dẫn đến ngừng thở và ngừng tim. Đã có những trường hợp trẻ phải cấp cứu trong tình trạng hôn mê sâu, tim và phổi gần như ngừng hoạt động do sử dụng tinh dầu trị ho, cảm.

Một số chế phẩm thuốc ho chứa tinh dầu bạc hà cũng nên được thận trọng khi sử dụng cho trẻ dưới 2 tuổi. Thực phẩm chức năng có nguồn gốc thảo dược hỗ trợ điều trị ho không nên dùng cho trẻ dưới 2 tuổi.

Đa số thực phẩm chức năng mặc dù có nguồn gốc là thảo dược tương tự với thuốc ho thảo dược nhưng được khuyến cáo không sử dụng cho trẻ dưới 2 tuổi do chưa có nghiên cứu lâm sàng chứng minh.

Vì vậy cha mẹ cần lưu ý phân biệt thuốc ho thảo dược và thực phẩm chức năng để có lựa chọn đúng cho trẻ. Theo PGS.TS Nguyễn Thị Diệu Thúy – Trưởng bộ môn Nhi, Đại học Y Hà Nôi – Phó trưởng khoa Miễn dịch dị ứng, Bệnh viện Nhi trung ương cho biết: “Tiêu chí khác biệt giữa thuốc ho thảo dược và thực phẩm chức năng hỗ trợ điều trị ho ở chỗ:

Thuốc ho thảo dược thường ở dạng si rô, dạng gói liquid… Sản phẩm phải được công bố trên nhãn là thuốc điều trị, kiểm nghiệm tác dụng điều trị ho, có kiểm nghiệm lâm sàng trên chính sản phẩm và phải được dùng cho trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ, có chỉ định rõ ràng, liều dùng và cách dùng.

Còn thực phẩm chức năng thường có khuyến cáo không dùng cho trẻ em dưới 2 tuổi vì chưa có nghiên cứu.”

Để trị ho cho bé hiệu quả, cha mẹ nên chú ý tìm ra căn nguyên gây ho cho trẻ. Trong trường hợp bé có dấu hiệu bệnh nặng, cần đưa bé tới bác sĩ để được thăm khám kịp thời. Khi điều trị ho cho bé bằng thảo dược cần cân nhắc loại thuốc ho thảo dược được phép dùng cho trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ.

Thời tiết nắng mưa thất thường

Mưa xen lẫn nắng nhẹ là dạng thời tiết phổ biến trên cả nước trong thời gian gần đây. Hình thái thời tiết này còn có thể kéo dài trong thời gian sắp tới. Với cơ thể trẻ, hệ miễn dịch còn non yếu nên khó khăn trong việc thích ứng với thời tiết thay đổi liên tục dẫn tới dễ bị nhiễm các chứng bệnh thời tiết, trong đó viêm đường hô hấp trên.

Tình trạng mưa nắng thất thường khiến trẻ dễ bị mắc các bệnh thời tiết cảm cúm, ho, sốt…(Ảnh minh hoạ)

Theo các chuyên gia y tế, trẻ nhỏ ở thời điểm này rất dễ gặp là bệnh đường hô hấp trên, bệnh đường hô hấp dưới gây khó chịu, ảnh hưởng lớn đến sức khỏe với các triệu chứng ho, nghẹt mũi, sổ mũi, chảy nước mũi…, dễ trở thành mãn tính.

Nếu không chữa trị sớm, bệnh sẽ biến chứng thành viêm phế quản với triệu chứng khó thở, ho nhiều, ho có đờm. Biến chứng nặng nhất là viêm phổi, có biểu hiện ho có đờm, khó thở, tím tái, thở rít…

Thêm vào đó, tình trạng mưa nắng thất thường còn khiến trẻ dễ bị mắc các bệnh thời tiết cảm cúm, đau đầu, chóng mặt, chán ăn… với triệu chứng là chảy nước mắt, nước mũi, hắt xì liên tục, đau đầu chóng mặt…

Độ ẩm cao

Độ ẩm cao, thậm chí lên tới 100%, hơi nước nhiều tạo điều kiện cho nấm mốc phát triển, vi khuẩn sinh sôi, nảy nở, ổ dịch cũng phát triển mạnh hơn, dẫn đến tăng nguy cơ mắc các bệnh nhiễm khuẩn đường hô hấp (bệnh viêm mũi họng cấp tính, viêm phế quản cấp, viêm phổi).

Độ ẩm cao, thậm chí lên tới 100%, hơi nước nhiều tạo điều kiện cho nấm mốc phát triển, vi khuẩn sinh sôi, nảy nở

Lúc này, độ ẩm kích thích trực tiếp vào niêm mạc đường thở dẫn đến viêm, tăng tiết và co thắt phế quản dẫn đến có các triệu chứng ho, hắt hơi, khó thở… Thời tiết nồm làm kích thích xuất hiện các đợt bùng phát và làm tăng mức độ trầm trọng của một số bệnh đường hô hấp mạn tính như bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính, hen phế quản.

Để hạn chế ảnh hưởng xấu của độ ẩm cao, cần có những biện pháp sau để giảm độ ẩm trong không khí. Tốt nhất trong phòng có dụng cụ đo độ ẩm, duy trì độ ẩm không khí trong phòng ở mức 40 – 60% bằng các biện pháp như đóng cửa kính phòng kết hợp với dùng máy hút ẩm, dùng điều hòa 2 chiều chế độ khô, tăng nhiệt độ trong phòng và thường xuyên vệ sinh sàn nhà, tường nhà, cửa kính bằng khăn khô.

Nhiệt độ xuống thấp đột ngột

Đây là nguyên nhân chủ yếu gây cảm lạnh ở trẻ nhỏ với các triệu chứng ho, sốt, sổ mũi… Theo các chuyên gia hô hấp, khi hít thở, không khí được sưởi ấm và lọc sạch một phần bởi niêm mạc đường hô hấp trên như: niêm mạc mũi-họng, trước khi đi vào đường hô hấp dưới (khí, phế quản, phế nang).

Khi cơ thể bị nhiễm lạnh, bộ phận hô hấp đầu tiên bị ảnh hưởng là đường hô hấp trên gây nên viêm mũi, họng, xoang… từ đó, nhiễm trùng có thể lan xuống đường hô hấp dưới gây viêm khí, phế quản và phổi rất nguy hiểm.

Nếu bị nhiễm lạnh, 2 loại kháng thể IgA và IgG giảm và mất hiệu lực, lúc này các loại vi khuẩn và siêu vi khuẩn từ đường hô hấp trên tràn xuống và gây viêm nhiễm đường hô hấp dưới, phát sinh các bệnh viêm thanh quản, viêm khí phế quản và viêm phổi.

Để tránh bị nhiễm lạnh, cha mẹ cần cho trẻ mặc ấm khi ra ngoài, đeo khẩu trang, đội mũ, quàng khăn ấm khi đi ra đường. Khi không có việc thật cần thiết thì không nên đi ra ngoài trời lúc sáng sớm hoặc đêm khuya vì lúc đó trời lạnh hơn. Khi đi xe đạp và nhất là đi xe máy nên đội mũ bảo hiểm loại che kín được cả đầu lẫn mặt, cằm để tránh lạnh gây nhiễm trùng đường hô hấp trên như viêm mũi, họng. Trong nhà cần đóng kín các cửa, các khe, lỗ hở tránh gió lùa.

Cần làm gì khi trẻ ho do thay đổi thời tiết?

Khi trẻ có các triệu chứng ho, sốt, nôn trớ…không nên chủ quan mà nên phải tới các cơ sở y tế, thăm khám và dùng thuốc theo chỉ định.(Ảnh minh hoạ)

Khi trẻ đã bị ho do ảnh hưởng xấu từ thời tiết, các chuyên gia khuyến cáo:

– Khi trẻ có các triệu chứng ho, sốt, nôn trớ… không nên chủ quan mà nên phải tới các cơ sở y tế, thăm khám và dùng thuốc theo chỉ định.

– Đa số trường hợp, với các triệu chứng ho, hắt hơi, sổ mũi, nghẹt mũi, thông thường, bệnh sẽ khỏi trong vòng 7 ngày nếu được chăm sóc đúng cách, mà không cần sử dụng đến thuốc kháng sinh.

– Cha mẹ có thể áp dụng các bài thuốc dân gian trị ho. Một phương pháp trị ho hiệu quả được các bà mẹ chia sẻ nhiều nhất hiện nay đó là sử dụng thảo dược Prospan – siro ho chiết xuất từ lá thường xuân, được nhập khẩu từ Đức.

– Cho trẻ uống nhiều nước, bổ sung thêm các loại trái cây theo nhu cầu, cho trẻ ăn đầy đủ bốn nhóm: tinh bột, chất đạm, chất béo, vitamin và khoáng chất.

– Đối với trẻ nhỏ, tiếp tục cho trẻ bú: khi bị bệnh trẻ thường biếng ăn, biếng bú. Phụ huynh nên khuyến khích và cho trẻ ăn, bú nhiều lần trong ngày. Nếu trẻ bị nghẹt mũi, cần làm thông thoáng mũi trước khi cho bú.

Đối với các bậc cha mẹ có con nhỏ, thời điểm tháng 10, tháng 11 hàng năm là khoảng thời gian cao trào của dịch bệnh, virus tấn công cơ thể trẻ. Ho, cảm lạnh, sốt, nôn mửa… là những triệu chứng mà trẻ có thể gặp phải khi thời tiết giao mùa.

Các bà mẹ nên chú ý các triệu chứng đơn giản ở trẻ và nắm bắt thời điểm quan trọng để điều trị ho cho trẻ. (Ảnh minh hoạ)

Tuy nhiên, khi trẻ gặp các triệu chứng ho nhẹ, ho húng hắng…nhiều cha mẹ lại không để ý hoặc chủ quan để trẻ họ nặng mới bắt đầu tìm cách chữa. Điều này có tác hại rất lớn đối với sức khỏe của trẻ, khiến việc chữa bệnh trở nên dai dẳng hơn, làm hệ miễn dịch ở trẻ bị suy giảm, nguy cơ phải sử dụng kháng sinh cao… Thậm chí, nếu ho nhiều mà không được chữa trị kịp thời sẽ khiến trẻ có khả năng phải đối mặt với các chứng bệnh nguy hiểm hơn như viêm phổi, viêm phế quản, hen suyễn…

Chính vì vậy, các bà mẹ nên chú ý các triệu chứng đơn giản ở trẻ và nắm bắt thời điểm quan trọng để điều trị ho cho trẻ.

Trẻ biếng ăn, bỏ bú có thể là triệu chứng sớm của bệnh lý viêm đường hô hấp (Ảnh minh hoạ)

Đối với trẻ nhỏ, cha mẹ cần chú ý khi trẻ kêu đau lúc nuốt thức ăn hoặc uống nước, trẻ biếng ăn, sốt nhẹ…hoặc trẻ đã húng hắng ho vài ba tiếng.

Đối với trẻ sơ sinh hoặc trẻ dưới 1 tuổi, các triệu chứng thường khó nhận biết…Các dấu hiệu thông thường trước mỗi đợt bị ho ở trẻ mà cha mẹ có thể nhận biết sớm như: Trẻ biếng bú, bỏ ăn, đau họng, quấy khóc, nôn trớ nhiều, tiêu chảy, tiểu ít, sốt…

Ngay khi trẻ có các triệu chứng trên, cha mẹ cần đưa trẻ đi khám để tìm ra nguyên nhân và phương pháp điều trị phù hợp.

Khi thấy trẻ bị ho, nhiều ông bố bà mẹ đã vội vã ra hiệu thuốc mua kháng sinh cho bé. Tuy nhiên, theo các bác sĩ thì chỉ nên dùng kháng sinh trị ho cho trẻ theo đơn mà bác sĩ kê, trẻ dưới 4 tuổi cũng không được khuyến khích uống thuốc bởi việc sử dụng kháng sinh phụ thuộc vào rất nhiều yếu tố, nguyên nhân gây ho.

Với những chứng ho đơn thuần do cảm lạnh, virus…cha mẹ có thể tự điều trị ở nhà bằng những bài thuốc dân gian phù hợp như lá húng chanh, quất, mật ong, gừng… Với trẻ nhỏ dưới 1 tuổi, các phương pháp như mật ong sẽ không phù hợp, lúc này cha mẹ có thể lựa chọn một số loại siro ho an toàn hơn. Có thể tham khảo loại siro ho Prospan đặc biệt được nhiều bậc phụ huynh truyền miệng bởi khả năng trị họ cực nhạy, đặc biệt dễ uống và an toàn cho trẻ dưới 1 tuổi. Prospan được nhập khẩu hoàn toàn từ Đức, chiết xuất từ dịch cây thường xuân – một loại cây có tính năng trị ho rất tốt và an toàn cho trẻ nhỏ.

Khi trẻ mới chớm ho, bố mẹ cần giành thời gian nghỉ ngơi cho trẻ, cho trẻ ngủ trong phòng thoáng khí và độ ẩm cần thiết.

Vệ sinh mũi, họng cho trẻ bằng nước muối sinh lý. Cần vệ sinh thân thể cho trẻ bằng nước ấm trong phòng kín gió. Tránh đưa trẻ tới những nơi công cộng vì lúc này hệ miễn dịch trẻ suy yếu, dễ dàng lây thêm những chứng bệnh khác hoặc làm tình trạng ho trở nên nghiêm trọng hơn.

Thông thường, triệu chứng ho ở trẻ em không đáng lo ngại, nhưng mẹ hãy gọi ngay cho bác sĩ nếu bé có những biểu hiện nghiêm trọng hơn như khó thở, thở nhanh, tím tái, sốt cao kéo dài, có tiếng thở rít khi hít vào sau một cơn ho, có tiếng khò khè khi bé thở, có các dấu hiệu của mất nước…

Đối với bệnh ho của trẻ cha mẹ cần theo dõi và có biện pháp phòng tránh hợp lý. Đồng thời luôn trang bị cho bản thân mình những kiến thức cơ bản về các  bệnh ở trẻ sơ sinh. Phòng tránh kịp thời là phương pháp tốt nhất để cha mẹ có thể  giúp trẻ sơ sinh phát hiện ra những dấu hiệu không ổn của trẻ và tìm ra giải pháp chữa trị tốt nhất nhanh nhất tránh để lại những di chứng nguy hiểm.

Giống như chị M., nhiều bà mẹ có con nhỏ đang thực hiện theo “công thức” cứ ho là phải dùng kháng sinh, nhất là khi kèm theo sốt cao. Tuy nhiên, cha mẹ không biết ho là biểu hiện của nhiều bệnh khác nhau ở trẻ và không phải lúc nào những thuốc này cũng có tác dụng.

PGS.TS Nguyễn Thị Diệu Thúy – Trưởng bộ môn Nhi – Đại học Y Hà Nôi – Phó trưởng khoa Miễn dịch dị ứng Bệnh viện Nhi trung ương cho biết, người dân thường rất hay lạm dụng thuốc kháng sinh. Ho ở trẻ là nhóm bệnh hay bị lạm dụng kháng sinh trong điều trị nhiều nhất.

Viêm mũi họng cấp hoặc nhiễm khuẩn hô hấp trên là bệnh hay gặp trẻ, với hai biểu hiện chính: Ho và sốt. Bệnh hay xảy ra lúc chuyển mùa: khí hậu nóng – ẩm, chênh lệch nhiệt độ sáng chiều quá lớn, mật độ virus nhiều, cơ thể trẻ không thích nghi kịp.

Nguyên nhân gây bệnh thường do virus, trong đó chủ yếu là adenovirus, cúm A và B, rhinovirus… Kháng sinh hoàn toàn không có tác dụng với virus, vì thế trong trường hợp này không nên dùng kháng sinh. Theo bác sĩ Diệu Thúy, trường hợp nào uống mà khỏi nhanh thực chất là cảm giác của bà mẹ, chưa có nghiên cứu nào chứng minh điều này.

Ảnh minh họa

“Nhiều bà mẹ đến khám thắc mắc không hiểu vì sao con uống bao nhiêu kháng sinh mà mãi không thấy khỏi. Thực tế, việc uống kháng sinh nhiều làm trẻ kém ăn, chán ăn, có thể dẫn đến tiêu chảy, sức đề kháng của trẻ kém đi nhiều, làm bệnh lâu khỏi”, bác sĩ Diệu Thúy nói.

Ngoài thuốc kháng sinh, các bác sĩ cũng không khuyến cáo sử dụng thuốc kháng virus vì không có sự thay đổi rõ. Bên cạnh đó, nhiều cha mẹ cho rằng cứ viêm họng thì mới ho, điều này không hoàn toàn đúng. Nhiều trẻ viêm mũi, nhưng ho dữ dội. Thực tế là virus xâm nhập vào mũi trước, nếu trẻ chảy nước mũi nhiều sẽ ít ho. Ngược lại, sẽ xảy ra một hiện tượng gọi là chảy mũi sau, nước mũi chảy xuống họng, gây ho kinh khủng. Trẻ đặc biệt hay ho khi nằm ngủ do khi đó dịch đã chảy đủ vào họng, kích thích gây ho.

Cha mẹ cũng cần lưu ý, ho hay sổ mũi, sốt đều là triệu chứng có lợi của cơ thể. Ho nhiều là phản xạ khạc nhổ các dịch chất tiết (đờm), chất nhày từ mũi xuống họng, nếu trẻ ho được thì lại nhanh khỏi bệnh. Sốt cũng vậy, nó là một phản xạ của cơ thể, huy động cả hệ thống miễn dịch loại trừ virus ra ngoài.

“Nhưng cái gì quá cũng không được, sốt quá cao thì gây nguy hiểm, biến chứng co giật nên phải uống thuốc hạ sốt; ho quá nhiều khiến trẻ mệt, không ăn uống được. Vì thế, cha mẹ chỉ chữa khi các triệu chứng nhiều lên, như ho quá nhiều, đặc biệt là nôn sau ho, có thể uống thuốc giảm ho… Có thể nói chữa ho do viêm đường hô hấp trên là chữa triệu chứng, có mạnh lên thì mới dùng thuốc”, bác sĩ Diệu Thúy chia sẻ.

Bệnh do virus nên thường tự khỏi sau 3-7 ngày, cơ thể có cơ chế tự bảo vệ để tự thải loại virus. Cha mẹ cần tăng cường sức đề kháng giúp trẻ chống bệnh tật, ăn uống tốt, phòng sạch sẽ, cải tạo môi trường, thoáng, đỡ bụi bặm… Nếu trẻ ho tái đi tái lại thì cha mẹ cần hiểu nguyên nhân vì sao: trẻ kén ăn, sức đề kháng kém, nhà cửa bụi bặm, ẩm thấp, trong nhà có người hút thuốc lá, trẻ bị suy dinh dưỡng…

Bác sĩ cũng khuyến cáo, nếu trẻ ho, sốt, sổ mũi mà vẫn ăn, chơi bình thường thì cha mẹ không cần quá lo lắng. Triệu chứng ho kéo dài dù đã áp dụng nhiều biện pháp khác nhau thì cha mẹ nên đưa con đi khám để được chẩn đoán chính xác nguyên nhân gây bệnh và điều trị kịp thời.

Ngoài ra, trẻ càng nhỏ thì khi mắc bệnh càng dễ chuyển nặng. Không những thế, biểu hiện bệnh ở các bé sơ sinh thường không rầm rộ, điển hình nên dễ bị bỏ sót. Vì thế, cha mẹ khi thấy bé ăn uống kém, bỏ bữa, ăn ít, sốt không rõ ràng, hay nôn trớ, giấc ngủ không ngon thì có thể trẻ đang bị bệnh, cần đưa đi khám.