Các chuyên gia đã ví von số lượng bệnh nhân gan nhiễm mỡ tăng cao như “đợt sóng thần tiếp theo của bệnh gan” (the next tsunami of liver disease).

Cuối con đường gan nhiễm mỡ là ung thư gan

Ước tính, tùy quốc gia, khoảng từ 17 – 46% dân số bị bệnh gan nhiễm mỡ không do rượu bia (NAFLD). Đáng lo ngại rằng tỉ lệ ung thư biểu mô tế bào gan nguyên phát (HCC) có liên quan đến gan nhiễm mỡ không do rượu bia ngày càng gia tăng, chiếm đến 35% trên tổng số bệnh nhân bị ung thư gan.

Bệnh lý gan do rượu bia thường không gây ra bất kỳ triệu chứng nào cho đến khi gan bị tổn thương nghiêm trọng

Theo BS. M inh, NAFLD là một tình trạng trong đó chất béo tích tụ và không được phân giải trong gan. NAFLD được chẩn đoán khi mỡ tích tụ trong gan vượt quá 5% tế bào gan. Trong nhiều trường hợp, sự tích tụ chất béo có thể gây viêm gan và cuối cùng dẫn đến sẹo vĩnh viễn (xơ gan), làm suy giảm nghiêm trọng đến khả năng hoạt động của gan.

NAFLD có liên quan chặt chẽ với chứng béo phì, tăng huyết áp và tiểu đường. Hậu quả của tình trạng này rất nghiêm trọng và NAFLD đại diện cho một vấn nạn đối với sức khỏe cộng đồng. Nhiều nghiên cứu trên thế giới ghi nhận, tỉ lệ hiện nhiễm NAFLD chiếm khoảng 43 – 70% ở người lớn mắc bệnh đái tháo đường týp 2. Bên cạnh đó, tình trạng thừa cân – béo phì gây ra viêm các dây dẫn truyền thần kinh trong não và các mô mỡ, dẫn đến sự rối loạn sản xuất insulin. Theo thời gian, chất béo tích tụ trong gan (cũng như cơ và các mạch máu), làm trầm trọng thêm sự đề kháng insulin.

Những người bị xơ gan nhưng không ngừng uống rượu sẽ tử vong trong vòng 5 năm

NAFLD làm tăng nguy cơ tử vong nói chung và tử vong liên quan đến bệnh tim mạch và bệnh gan nói riêng. Các lựa chọn điều trị hiệu quả NAFLD bao gồm: giảm cân, thay đổi chế độ ăn uống và thường xuyên hoạt động thể chất.

NAFLD cũng có thể gây ra căng thẳng đáng kể về chi phí cho chăm sóc y tế. Một nghiên cứu được tiến hành ở Đức cho thấy những bệnh nhân bị NAFLD và tổn thương gan chi phí chăm sóc sức khỏe hàng năm trong năm năm tiếp theo cao hơn 26% so với những bệnh nhân mắc các bệnh lý mạn tính khác.

ThS.BS. Hiền Minh khuyến cáo: “Trung bình trong 200 người đến khám tại phòng khám chuyên khoa Gan mỗi tháng, có đến 30% là mắc phải bệnh gan nhiễm mỡ, 30% gặp các bệnh lý liên quan đến bia rượu. Cứ 2 người uống rượu bia với lượng cồn trên 230g/ngày trong thời gian dài có 1 người gặp nguy cơ tiến triển xơ gan với tỉ lệ 50%”.

Bệnh lý gan do rượu bia: đa dạng và nghiêm trọng!

Một trong những chức năng của gan là phân giải rượu để có thể đào thải chúng ra khỏi cơ thể. Đồng thời rượu có thể làm hỏng hoặc thậm chí phá hủy các tế bào gan. Mặc dù gan có thể tái tạo và tự sửa chữa, uống nhiều rượu hơn khả năng xử lý của gan có thể dẫn đến tổn thương gan nghiêm trọng, lâu dần gan bị mất chức năng.

Bệnh lý gan do rượu bia (ALD) là những tổn thương gan do việc lạm dụng rượu bia, dẫn đến các biến chứng nguy hiểm và đe doạ đến cuộc sống. ALD là một căn bệnh phức tạp bao gồm một loạt các bệnh sau: rối loạn gan đơn giản (tích tụ mỡ trong gan), viêm gan nhiễm mỡ do rượu bia, xơ gan và ung thư gan.

Chia sẻ từ góc độ cá nhân, ThS.BS.  Hiền Minh khuyến cáo: “Trung bình trong 200 người đến khám tại phòng khám chuyên khoa Gan mỗi tháng, có đến 30% là mắc phải bệnh gan nhiễm mỡ, 30% gặp các bệnh lý liên quan đến bia rượu. Cứ 2 người uống rượu bia với lượng cồn trên 230g/ngày trong thời gian dài có 1 người gặp nguy cơ tiến triển xơ gan với tỉ lệ 50%”.

Thậm chí, BS. Hiền Minh cho biết, trong một khuyến cáo mới đây của Tổ chức Y tế Thế giới và Hiệp hội Nghiên cứu Bệnh lý Gan châu Âu, hậu quả của ALD rất nghiêm trọng, đe doạ đến tính mạng, và 50% những người bị xơ gan nhưng không ngừng uống rượu sẽ tử vong trong vòng 5 năm. Những con số liên quan đến bệnh gan do rượu bia cũng không mấy khả quan. Theo ghi nhận vào năm 2010, gần 500.000 trường hợp tử vong do xơ gan do ALD và 81.000 trường hợp tử vong do ung thư gan trên toàn thế giới có liên quan đến rượu bia, trong đó nam giới chiếm gấp 4 lần nữ giới.

Theo ThS. Minh, ALD thường không gây ra bất kỳ triệu chứng nào cho đến khi gan bị tổn thương nghiêm trọng. Các triệu chứng có thể bao gồm: mệt mỏi, sụt cân, ăn mất ngon, vàng mắt và da (vàng da), sưng tấy ở mắt cá chân và bụng, suy giảm trí nhớ, buồn ngủ, nôn ra máu hoặc đi cầu ra máu. Điều này có nghĩa là ALD thường được chẩn đoán trong giai đoạn muộn hoặc ở giai đoạn tổn thương gan tiến triển.

Biện pháp đơn giản và hiệu quả nhất để ngăn chặn ALD là ngừng uống rượu. Cả hai giới nam và nữ đều không nên thường xuyên uống nhiều hơn 14 đơn vị rượu bia mỗi tuần. Một đơn vị rượu tương đương với một nửa ly bia hoặc một ly rượu mạnh 25ml.

NGUYÊN KHỞI

Bệnh ít khi có dấu hiệu biểu hiện mà thường được phát hiện tình cờ khi khám sức khỏe định kỳ hoặc khám một bệnh khác bằng việc chụp CT-Scaner hoặc MRI, siêu âm, nội soi ổ bụng.

Nang gan có kích thước thay đổi từ vài milimét đến 15cm, một người có thể có một hay nhiều nang. Phần lớn nang gan là lành tính nhưng việc phát hiện sớm để điều trị kịp thời là rất cần thiết, nhất là đối với các trường hợp nang ký sinh trùng và nang ung thư.

Các loại nang gan

Nang gan có nhiều loại khác nhau, và mỗi loại có nguyên nhân và cách điều trị khác nhau như sau:

1 Nang đơn giản: đây là loại nang bẫm sinh và rất thường gặp, có đường kính <3cm, chúng xuất hiện từ khi sinh ra và trong lòng nang chứa chất lỏng giống mật. Nang gan là một sang thương lành tính và khá phổ biến và chiếm tỉ lệ khoảng 5% dân số.

2 Nang ký sinh trùng: đây là loại nang có nguyên nhân do giun kim gây ra, chúng xâm nhập và ký sinh trong cơ thể con người gây ra nang gan.

Nang tuyến: u nang tuyến là loại nang bẫm sinh, chúng xuất hiện ngay từ khi sinh ra.

Thường được phát hiện tình cờ khi khám sức khỏe định kỳ hoặc khám môt bệnh khác

Nang ung thư: cơ chế khối u nang chuyển thành ung thư vẫn chưa được xác định. Tuy nhiên, nang ung thư thường phát triển chậm và có đường kính trung bình khoảng 12cm.

Gan đa nang: loại nang được hình thành do rối loạn di truyền và rất hiếm gặp, biểu hiện bằng sự hiện diện của hơn 20 nang gan. Các nang này có từ khi sinh ra và nối thành chùm với nhau như chum nho.

Trong phần lớn các trường hợp, nang gan không có bất cứ một dấu hiệu nào báo hiệu bệnh. Tuy nhiên, có khoảng 10 – 15% người có nang gan là có dấu hiệu báo hiệu và cần đến sự can thiệp của y khoa.

Hiếm khi nang gan được phát hiện trước tuổi trưởng thành, khi tuổi càng lớn, kích thước của nang gan càng tăng, kích thước nang gan tỉ lệ với tần suất xuất hiện các triệu chứng và biến chứng.

Những biến chứng

Vì thế, trừ khi được phát hiện tình cờ, nang gan thường được xác định khi người bệnh có độ tuổi từ trung niên trở lên. Biểu hiện thường gặp nhất của nang gan là đau tức vùng thượng vị, vùng hạ sườn phải, đau ở vùng gan, chướng bụng, người bệnh kém ăn, buồn nôn, nôn, hô hấp khó khăn. Nếu không được điều trị tích cực và kịp thời sẽ có những biến chứng sau:

– Nang gan chèn ép vào đường mật làm cho bệnh nhân vàng da hay khi nó chèn vào tĩnh mạch cửa sẽ gây tăng áp lực tĩnh mạch cửa.

– Nang gan có thể vỡ hay xuất huyết sau chấn thương vùng gan và cũng có thể vỡ do tự nhiên.

– Nếu nang di động có thể làm cho nang bị xoắn. Khi đó người bệnh sẽ có biểu hiện là đau bụng dữ dội và đột ngột.

– Nang gan bị bội nhiễm và tạo thành ápxe gan.

Nang gan điều trị ra sao?

Chọc hút nang gan là biện pháp điều trị thường được lựa chọn trước tiên. Tuy nhiên, biện pháp này không có hiệu quả bởi vì bản chất của dịch nang là luôn luôn được tái lập cho nên sau khi chọc hút thì sẽ tái lập dịch. Kế đến là biện pháp kết hợp giữa chọc hút dịch nang với tiêm các chất gây xơ hóa nhưng kết quả vẫn rất hạn chế. Vì chất gây xơ hóa chỉ phát huy tác dụng khi nang gan xẹp và vách nang áp lại với nhau, mà điều này hiếm khi xảy ra.

Cắt chỏm nang gan qua nội soi, đây là phương pháp điều trị nang gan được sử dụng hiện nay. Phương pháp này có kỹ thuật đơn giản nhưng kết quả thành công cao, khoảng 90%. Phẫu thuật cắt chỏm là phương pháp tương đối an toàn. Biến chứng thường gặp nhất là tụ dịch mật dưới gan hay dưới hoành do mật rỉ từ mép gan bị cắt.

Trong trường hợp nang gan nhiễm trùng tạo thành ápxe gan. Nguyên tắc điều trị nang gan nhiễm trùng là sự phối hợp kháng sinh với thoát lưu mũ. Trong trường hợp nang xuất huyết hay vỡ nang, phải dùng phương pháp phẫu thuật cắt gan.

BS. HỒ VĂN CƯNG

Ngoài việc uống nhiều và thường xuyên như vậy, việc ăn uống và sinh hoạt không có điều độ nữa, ăn những thức ăn có nhiều dầu mỡ, khó tiêu và có khuynh hướng là ăn nhiều hơn so với bình thường, nên có thể nói là trong dịp tết có nhiều yếu tố đưa đến các vấn đề về tiêu hóa, đặc biệt là về gan.

Các yếu tố này sẽ gây ra những vấn đề gì cho gan?

Các yếu tố này sẽ gây ra rối loạn tiêu hóa, trong số những rối loạn đó sẽ ảnh hưởng nhiều đến chức năng gan. Tại vì trong dịp tết ta uống rượu bia nhiều, ăn những thức ăn khó tiêu và dầu mỡ, như vậy gan phải làm việc nhiều hơn so với bình thường rồi có những chất độc đối với gan như rượu bia. Do đó nó sẽ không những ảnh hưởng đến hoạt động của gan mà còn có thể gây ra tổn thương gan, trong số những yếu tố đó thì rượu bia có thể nguy hiểm nhất, gây ảnh hưởng nặng nề đến gan thường sẽ dẫn đến viêm gan. Đặc biệt, với những người bệnh đã có bệnh viêm gan từ trước như xơ gan thì dịp tết uống rượu bia nhiều nó sẽ làm cho bệnh gan đã có sẵn nó trở nên trầm trọng hơn.

Uống aspirin/ paracetamon, hoặc uống dầu ăn để tăng tửu lượng?

Việc này chắc chắn là không đúng, nó không giúp tăng tửu lượng, uống không say mà ngược lại có thể gây ra những tác hại nặng nề.

Chúng ta biết Paracetamol là một loại thuốc có độc tính ở trên gan, do đó nếu trước khi uống rượu bia mà uống thêm Paracetamol thì nó sẽ làm cho gan dễ bị ngộ độc hơn. Có rất nhiều trường hợp đã bị suy gan do uống Paracetamol. Mặc dù Aspirin không gây tổn thương trực tiếp đến gan nhưng mà khi chúng ta uống rượu bia và ăn uống thất thường không điều độ mà uống Aspirin vào thì dễ dẫn đến biến chứng nguy hiểm là loét dạ dày tá tràng, thậm chí là gây ra xuất huyết dạ dày tá tràng.

Việc uống dầu ăn để tăng tửu lượng, uống nhiều không say thì do thông thường chúng ta nghĩ là dầu tráng bao tử nhưng thực tế thì không phải là như thế. Dầu ăn khi uống vào sẽ làm cho chúng ta bị rối loạn tiêu hóa và ăn khó tiêu thành ra uống dầu ăn hoàn toàn không có tác dụng tráng bao tử gì hết mà ngược lại còn làm chúng ta dễ bị rối loạn tiêu hóa. Khi chúng ta uống nhiều dầu ăn thì thức ăn sẽ chậm di chuyển xuống dưới ruột nó nằm ở dạ dày thành ra có thể làm cho người bệnh không có say ngaym nhưng mà khi tất cả lượng thức ăn đó mà xuống dưới ruột thì một lượng lớn rượu bia sẽ được hấp thu và người bệnh sẽ bị say ngay, thậm chí là bị ngộ độc do uống quá nhiều rượu bia. Thành ra vấn đề này là lợi bất cấp hại, tức là có thể thấy mình không say nhưng mà sau đó có thể bị ngộ độc rượu do uống quá nhiều.

Như đã trình bày ở trên, số các thuốc ở trên thì thuốc Paracetamol là đặc biệt gây ra tổn thương đến gan, thành ra khi uống rượu bia thì tuyệt đối không nên uống Paracetamol tại vì nó không giúp ích gì cho việc tăng tửu lượng cũng như không uốngAspirin hay dầu ăn.

Các cách giải rượu, thanh lọc gan mùa tết dễ thực hiện và an toàn cho sức khỏe?

Đó là ăn uống điều độ, uống nhiều nước, không nên uống rượu bia lúc bụng đói. Quan trọng nhất là phải uống rượu bia chừng mực nó phù hợp với tửu lượng từng người. Đây cũng là lời khuyên của bác sĩ về việc sử dụng bia rượu trong dịp tết.

Chúng ta thấy tửu lượng có người cao có người thấp thì chúng ta không thể nào muốn cho tất cả mọi người tửu lượng đều cao như nhau hết, đây là tùy theo cơ địa của từng người. Một câu hỏi rất thường gặp là uống như thế nào là không có hại cho sức khỏe và uống như thế nào là quá nhiều thì đã có những nghiên cứu về vấn đề uống rượu bia. Để cho dễ hiểu là lượng cồn khi chúng ta uống một chai bia thì cũng tương đương với lượng cồn khi chúng ta uống một ly rượu vang và nó cũng tương đương lượng cồn trong một ly nhỏ rượu mạnh. Để uống rượu bia nhưng không ảnh hưởng đến sức khỏe thì đối với nam giới mỗi ngày chúng ta chỉ uống dưới 2 đơn vị tương đương với 2 chai bia hoặc là 2 ly rượu vang mỗi ngày, đối với nữ giới nên thì uống 1 đơn vị mỗi ngày.

Một ngày mà uống trên 4 đơn vị tức là 4 chai bia trở lên thì như vậy là nhiều. Có những người nói là uống không thường xuyên, có ngày uống 4 chai bia, còn có ngày thì không uống chai nào như vậy là chúng tôi có được xem là uống nhiều hay không? Trong những trường hợp chúng ta uống không thường xuyên thì có thể tính tổng trên một tuần, nếu trong một tuần mà chúng ta uống trên 14 đơn vị tương đương 14 chai bia như vậy thì được xem là uống nhiều.

Có cách nào giúp uống không say?
Lời khuyên là khi uống rượu bia chúng ta không nên uống lúc bụng đói mà nên ăn no thì sau đó nó sẽ làm hấp thu rượu bia sẽ từ từ không hấp thu nhanh thì sẽ đỡ say hơn. Nên uống nhiều nước, tại vì khi uống rượu bia sẽ làm mất nước. Đây là những cách giúp an toàn cho sức khỏe và giúp cho chúng ta ít bị say.

ThS.BS. Võ Ngọc Quốc Minh

Trong các bệnh nhiễm khuẩn ở gan mật thì áp-xe gan là một trong những  bệnh tương đối phổ biến ở nước ta. Có nhiều nguyên nhân gây ra căn bệnh này như do vi khuẩn, nấm, ký sinh vật… Trong phạm vi bài này chúng tôi chỉ đề cập đến hai loại áp-xe gan chủ yếu và điển hình hay gặp ở nước ta, đó là áp-xe gan do amip và áp-xe gan do vi khuẩn.

Áp-xe gan do amip

Bệnh do amip ở nước ta khá phổ biến bởi khí hậu nhiệt đới, thích hợp cho sự phát triển của amip. Bệnh do amip chủ yếu là ở ruột đại tràng, có thể gây thành các vụ dịch, trong một số ít trường hợp, amip có thể chui qua thành ruột đến gan gây áp – xe gan, đây là áp-xe phổ biến nhất, chiếm khoảng 80% trường hợp áp- xe gan ở nước ta.

Ổ áp – xe trong gan

Tác nhân gây bệnh

Entemoeba vegetative histolytica, thể này ăn hồng cầu và là thể gây bệnh. Thể này lại phân thành hai thể nhỏ:

– Thể nang hoặc kén có thể sống lâu trong môi trường thiên nhiên, 15 ngày ở nước 18ºC, 10 ngày trong phân, 24 giờ ở môi trường khô, loại này kháng với nhiều hoá chất và dịch dạ dày, tuy nhiên thể này không gây thành dịch.

– Thể vegetatative luôn thay đổi hình dạng, trong môi trường tự nhiên nó rất yếu nhưng rất nguy hiểm vì có thể gây thành các vụ dịch trong cộng đồng.

Entemoeba histolytica gây bệnh áp xe-gan.

Chẩn đoán

Chẩn đoán lâm sàng: Dựa trên tam chứng Fontan là chính. Đôi khi chỉ có hai triệu chứng: Gan to đau và sốt, hoặc sốt đi kèm với biểu hiện đau ở vùng gan. Điểm đau ở kẽ liên sườn rất có giá trị trong chẩn đoán lâm sàng.

Tiền sử bệnh nhân bị lỵ hoặc đang có hội chứng lỵ: Điều này rất có giá trị trong chẩn đoán áp-xe gan do amip.

Các triệu chứng cận lâm sàng: Bệnh nhân thường có hội chứng nhiễm trùng rõ.

Chụp Xquang phổi: Cho thấy cơ hoành phải lên cao, di động kém, có thể có dịch màng phổi.

Siêu âm, chụp cắt lớp vi tính giúp xác định tổn thương chính xác và có  phương án điều trị thích hợp cũng như tiên lượng bệnh.

Chọc dò, chọc hút dưới siêu âm giúp chẩn đoán nguyên nhân gây áp-xe do amip hay vi khuẩn.

Xét nghiệm mủ: Để nuôi cấy, tìm amip qua soi kính hiển vi, làm xét nghiệm PCR – đây là phản ứng rất nhạy để chẩn đoán amip trong ổ áp-xe.

Biến chứng

Áp-xe gan do amip có thể gây ra nhiều biến chứng nguy hiểm gây tử vong nếu bệnh nhân đến muộn.

Biến chứng do vỡ ổ áp-xe

Vỡ vào phổi và màng phổi: Do ổ áp-xe ở đỉnh gan phải, gây thủng cơ hoành và vỡ thẳng vào phổi gây ộc mủ hoặc khạc mủ.

Vỡ vào màng ngoài tim: Gây triệu chứng giống như suy tim hay ép tim rất nguy hiểm, nếu không can thiệp kịp thời có thể gây tử vong do ép tim cấp.

Vỡ vào ổ bụng gây viêm phúc mạc toàn thể: Biến chứng này hay gặp, nếu không can thiệp kịp thời bệnh nhân có thể tử vong do sốc nhiễm khuẩn.

Vỡ vào ống tiêu hoá: Vào dạ dày gây nôn ra mủ, ra máu, vào đại tràng gây đi ngoài mủ, máu kéo dài.

Vỡ vào thành bụng, rò ra ngoài thành bụng, trường hợp này ít gặp.

Biến chứng do nung mủ kéo dài và bội nhiễm ổ áp-xe: Hiện nay ít gặp vì các phương tiện chẩn đoán cho phép phát hiện áp-xe gan từ rất sớm.

Điều trị

Ngày nay nhờ thuốc chống amip có hiệu quả, ngay cả khi đã hình thành ổ áp – xe gan rồi, do đó điều trị nội khoa vẫn là chính, chỉ định mổ dẫn lưu ngày càng hạn chế.

Siêu âm giúp chẩn đoán bệnh áp – xe gan.

Các thuốc nhóm 5 metroimidazol (klion, flagyl, secnidazol….) ra đời trong những năm gần đây có tác dụng mạnh, lại có thể dùng đường uống và đường tiêm, dung nạp thuốc tốt nên thường được sử dụng trong điều trị áp-xe gan do amip.

Dùng thuốc chống amip đơn thuần: Thuốc thường được chỉ định dùng cho các thể từ nhẹ đến nặng với ổ áp – xe có đường kính 10 cm nhưng đến sớm (dưới 1 tháng). Thời gian dùng các thuốc diệt amip trung bình 10 ngày, có trường hợp 20 ngày, tuỳ vào loại thuốc diệt amip.

Chọc hút mủ phối hợp với thuốc chống amip trong các trường hợp điều trị bằng các thuốc trên không hiệu quả; Ổ áp-xe to, đường kính trên 10 -12cm (đánh giá trên siêu âm hoặc chụp cắt lớp vi tính).

Mổ dẫn lưu phối hợp với thuốc diệt amip: Ngày nay chỉ định mổ dẫn lưu ngày càng thu hẹp, chỉ giới hạn trong một số trường hợp cụ thể như: Điều trị chọc hút mủ không hiệu quả; khi có biến chứng nguy hiểm: Vỡ vào màng phổi, màng ngoài tim…; khi ổ áp-xe quá lớn.

Phòng bệnh

Đối với cộng đồng: Cấm dùng phân tươi để trồng trọt, cung cấp nước sạch cho người dân, thực hiện ăn chín, uống sôi, nếp sống hợp vệ sinh; phát hiện và điều trị những người lành mang mầm bệnh.

Đối với cá nhân: Rửa tay trước khi ăn, rau quả sống cần rửa sạch, không ăn thức ăn để lâu, thức ăn không được che đậy, chỉ uống nước sạch bảo đảm hợp vệ sinh. Nếu bị lỵ amip đại tràng cần điều trị triệt để.

Áp-xe gan do vi khuẩn

So với áp-xe gan do amip, áp-xe gan do vi khuẩn ít gặp hơn nhiều, ở nước ta chưa có số liệu thống kê chính xác. Theo số liệu nước ngoài, ở châu Âu tỷ lệ mắc bệnh khoảng 7-20 người cho 100.000 người nhập viện.

Trong những năm gần đây nhờ có sự phát triển của các phương pháp chẩn đoán hình ảnh hiện đại, các loại kháng sinh có hiệu quả nên việc chẩn đoán, điều trị áp – xe gan do vi khuẩn hiệu quả hơn nhiều, tỷ lệ tử vong giảm hẳn.

Vi khuẩn gây bệnh

Các vi khuẩn thường gặp trong ổ áp-xe gồm: Trước tiên là các tụ cầu, thường đứng một mình không phối hợp với các vi khuẩn khác. Liên cầu và cầu khuẩn ruột thường gặp trong áp-xe đa vi khuẩn. Tụ cầu vàng, liên cầu tan huyết hay gặp trong chấn thương và một số vi khuẩn thuộc gram âm (-) ái khí, vi khuẩn kỵ khí…

Chẩn đoán

Chỉ 10% có bệnh cảnh điển hình: Sốt, vàng da, gan to và đau… còn lại là bệnh cảnh không điển hình như chỉ có sốt, có hoặc không có các triệu chứng không điển hình khác như kém ăn, khó chịu, sút cân, buồn nôn, đau bụng, đau ngực, khó thở.

Triệu chứng cận lâm sàng: Tăng bạch cầu, tăng bilirubin máu, tăng AST, tăng phosphatase kiềm.

Chẩn đoán hình ảnh: Giống như áp-xe gan do amip.

Chọc hút ổ áp-xe dưới siêu âm: Nuôi cấy mủ yếm khí và ái khí, có giá trị khẳng định chẩn đoán.

Biến chứng: Giống như áp-xe gan do amip.

Điều trị: Về cơ bản tương tự như áp-xe gan do amip. Dùng kháng sinh đơn thuần với các áp-xe gan kích thước nhỏ do trực trùng ái khí gram âm (-), streptococie, vi khuẩn kỵ khí như bacteroid fragilis, thường dùng phối hợp với metronidazol, tốt nhất dùng theo kháng sinh đồ, thời gian điều trị 7 -14 ngày. Chọc hút mủ dẫn lưu phối hợp với kháng sinh. Khác với áp – xe gan do amip, việc chọc hút cần tiến hành sớm hơn.

Mổ dẫn lưu phối hợp với kháng sinh, khi chọc hút không kết quả mới phải mổ dẫn lưu. Phác đồ điều trị giống như với áp-xe gan do amip.

BSCKII. Đinh Quý Minh

Phạm Thu Hòa (TP. Vinh – Nghệ An)

Có một số quan điểm sai lầm về gan nhiễm mỡ. Đó là gan nhiễm mỡ chỉ xảy ra ở người béo phì, thật ra người suy dinh dưỡng lâu ngày cũng có thể bị tích tụ mỡ trong gan. Hoặc quan niệm là gan nhiễm mỡ liên quan tới chất béo nên chỉ cần kiêng chất béo là được. Sự thực thì nếu bạn ăn quá nhiều chất bột đường như ăn nhiều cơm chẳng hạn, nguy cơ lượng đường dư thừa sẽ được chuyển thành mỡ dự trữ trong gan. Vì thế, người bị gan nhiễm mỡ nên ăn ít bột đường và nhiều rau củ. Gan nhiễm mỡ có thể chẩn đoán trên siêu âm gan. Nếu có điều kiện CT hay MRI đều có thể giúp khẳng định tình trạng gan nhiễm mỡ hay không với độ chính xác bằng hoặc cao hơn cả siêu âm. Sinh thiết gan không cần thiết vì lợi bất cập hại. Nếu bạn cảm thấy băn khoăn, có thể làm lại siêu âm ở một cơ sở y tế khác để so sánh. Nếu kiểm tra lại vẫn nghĩ đến gan nhiễm mỡ, bạn cũng không cần phải lo lắng vì nếu bị gan nhiễm mỡ đơn thuần, nghĩa là tế bào gan không bị viêm và hư hại do chất mỡ thì diễn tiến lành tính và ít khi biến chứng. Nhưng nếu gan bị viêm do mỡ, 25% bệnh nhân sẽ tiến triển sang xơ gan. Bạn cần xét nghiệm các men gan. Nếu men gan không cao hoặc chỉ tăng nhẹ, tình trạng tổn thương gan không đáng kể và thường không cần điều trị đặc hiệu về gan. Ngược lại, men gan tăng cao là dấu hiệu báo động có viêm gan và có khả năng dẫn đến các di chứng nặng hơn về sau.

BS. Xuân Thủy

Hoàng Văn Diệu ([email protected])

Xơ gan do nhiều nguyên nhân, trong đó phải kể đến nguyên nhân do rượu, do viêm gan virut, do gan nhiễm mỡ… Nếu không được phát hiện và điều trị kịp thời có thể dẫn tới xơ gan cổ trướng. Đây là giai đoạn gan bị tổn thương nặng nề, lúc này gan sẽ không hoạt động được nữa, mất đi chức năng trao đổi chất. Từ đó khiến chức năng lọc máu, tiêu hóa, bài tiết mật của gan kém đi, sức đề kháng của người bệnh bị giảm, dễ mắc các bệnh về đường ruột, tiết niệu, hô hấp và ống mật, gây nguy hại đến tính mạng người bệnh. Ngoài ra, xơ gan còn gây ra nhiều biến chứng nguy hiểm cho cơ thể như: Xuất huyết tiêu hóa: xơ gan khiến cho dòng máu đi qua gan bị cản trở, dẫn đến tăng áp lực tại tĩnh mạch cửa, đặc biệt là làm giãn tĩnh mạch thực quản và tĩnh mạch phình dạ dày. Khi giãn quá mức sẽ bị vỡ, gây nôn máu, đi ngoài phân đen. Nếu không xử trí kịp thời dễ gây tử vong; Ngoài lọc máu gan có có chức năng miễn dịch và lọc thải các độc tố ra khỏi cơ thể khi gan bị xơ hóa, nó không thực hiện được chức năng này khiến cơ thể rất dễ bị nhiễm trùng (viêm phổi, nhiễm trùng máu…).; Bệnh não gan hay còn gọi là hôn mê gan – là một trong những biến chứng nguy hiểm nhất của xơ gan giai đoạn cuối; và nguy cơ rất cao dẫn đến tình trạng ung thư gan rồi tử vong.

Trường hợp bố bạn cần có một chế độ ăn uống khoa học có thể giúp phòng ngừa các biến chứng nguy hiểm xảy ra. Bằng cách: tăng cường thực phẩm giàu kali, ăn nhiều rau xanh và trái cây. Chia nhỏ khẩu phần ăn thành nhiều bữa trong ngày (5-6 bữa). Ưu tiên các thực phẩm giàu đạm thực vật; Không uống rượu bia, thuốc lá… Hạn chế muối hoặc ăn nhạt hoàn toàn khi có phù và cổ trướng.

BS. Vũ Hồng Ngọc

Nguyễn Hữu Tuân (Hà Nội)

Ngứa trên da có nhiều nguyên nhân, có khi chỉ đơn giản là do da bị khô. Tắm rửa nhiều chỉ làm tình trạng da khô tăng hơn. Ngứa da cũng có thể do nguyên nhân khác như dị ứng, các bệnh về da (eczema, vẩy nến, ghẻ,…), bệnh gan, suy thận, thiếu máu thiếu sắt, các vấn đề về tuyến giáp và ung thư, bao gồm bệnh bạch cầu và Lymphoma. Các bệnh như chứng đa xơ cứng, tiểu đường, dây thần kinh bị chèn ép và bệnh Zona (Herpes Zoster) cũng  có thể gây ngứa. Một số thuốc điều trị như kháng sinh, thuốc chống nấm, giảm đau cũng có thể gây phản ứng phụ là ngứa…

Vì bạn không nói rõ ngứa da như thế nào, có tổn thương trên da hay không cùng những yếu tố sức khỏe khác nên khó có thể chẩn đoán.

Nếu bạn chỉ có cảm giác ngứa ngáy, khó chịu và thường xuyên tắm để giảm cảm giác này mà không ngứa tới mức phải gãi, không có các tổn thương trên da thì có thể chỉ là da bạn quá khô. Nên thực hiện các biện pháp chăm sóc da, giữ ẩm cho da. Không nên tắm nước quá nóng. Sau khi tắm, sử dụng các loại sản phẩm giữ ẩm như kem dưỡng ẩm. Tình trạng này sẽ giảm và hết sau một thời gian chăm sóc da đúng cách.

Tuy nhiên, bạn cần chú ý, nếu da ngứa không giảm bớt sau 2 tuần tự chăm sóc tại nhà thì cần đi khám để xác định nguyên nhân. Lưu ý khi có các triệu chứng khác như: ngứa trên một khu vực nhỏ, kết hợp với các nốt đỏ hoặc ngứa kèm da khô, nứt nẻ, rỉ dịch, kết vẩy… Ngứa đến nỗi luôn tay gãi, gây xây xước nhiễm khuẩn trên da. Ngứa gây mất ngủ, ảnh hưởng tới sinh hoạt bình thường. Ngoài ra, cơ thể có các triệu chứng khác như mệt mỏi, chán ăn, vàng mắt, vàng da, sốt, giảm cân, nước tiểu bất thường về màu sắc…

BS. Lê Hoàng Bách

Với sự gia tăng của bệnh gan nhiễm mỡ không do rượu (NAFLD) trên phạm vi toàn cầu, theo ước tính hiện nay có 20% dân số Hoa Kỳ mắc bệnh gan nhiễm mỡ không do rượu. Ở Việt Nam, chưa có thống kê cụ thể, nhưng bệnh gan nhiễm mỡ không do rượu cho thấy đang tăng nhanh trong những năm gần đây.

Gan là một trong những cơ quan quan trọng nhất của cơ thể. Tất cả mọi thứ bạn ăn vào đi qua gan để chuyển hóa. Gan có nhiệm vụ xử lý và giải phóng chất độc, cung cấp năng lượng, làm sạch máu, điều chỉnh hoóc môn và thực hiện hơn 500 chức năng quan trọng khác. Khi chức năng gan suy yếu, tính mạng con người sẽ bị đe dọa. Việc chọn và tránh thực phẩm gì cho gan đóng vai trò quan trọng trong bảo vệ gan và có một sức khỏe tốt cho gan.

4 loại thực phẩm tránh ăn nhiều để gan khỏe mạnh

1. Thịt đỏ

Protein có trong thịt đỏ là cần thiết trong chế độ ăn uống hàng ngày, nhưng nhiều nghiên cứu cho thấy cắt giảm lượng thịt đỏ sẽ giúp bảo vệ gan. Nếu bạn là một người khỏe mạnh, gan của bạn có thể dễ dàng phá vỡ các protein trong thịt đỏ. Nhưng nếu bạn đã có bất kỳ vấn đề sức khoẻ nào, thì gan của bạn sẽ khó khăn trong việc chuyển hóa protein trong thịt đỏ. Khi suy giảm khả năng chuyển hóa protein của gan, các protein dư thừa có thể trở thành độc hại và có thể ảnh hưởng não, gây chóng mặt và mệt mỏi.

Tốt nhất bạn nên tránh ăn nhiều thịt đỏ, đặc biệt là nếu bạn đã được chẩn đoán bị bệnh gan. Thịt trắng như thịt gà và cá là lựa chọn tuyệt vời để vẫn nhận được các protein bạn cần hàng ngày.

2. Muối

Mặc dù cơ thể chúng ta đòi hỏi một mức độ muối nhất định, nhưng quá nhiều muối có thể gây hậu quả nghiêm trọng về sức khoẻ. Chúng ta đã biết ăn nhiều muối làm tăng huyết áp, nhưng do khả năng giữ nước của muối, thừa muối cũng không tốt cho gan của chúng ta.

Muối có thể dẫn đến sự tích tụ chất lỏng và ứ đọng trong gan, và có thể dẫn đến gan nhiễm mỡ. Điều này sẽ trở nên tồi tệ hơn nếu cơ thể của bạn đã có tình trạng giữ nước. Viện Y tế Quốc gia Hoa Kỳ khuyến cáo không dùng nhiều hơn 1.500 mg mỗi ngày nếu bạn dễ bị giữ nước. Bạn nên tránh các thịt cá đóng hộp, nước tương để giữ mức muối của bạn thấp.

4. Thức ăn nhanh

Thức ăn nhanh nói chung không tốt cho sức khoẻ của chúng ta, nhưng đặc biệt là đối với gan của chúng ta.

Thức ăn nhanh làm tăng nguy cơ mắc bệnh đái tháo đường và bệnh tim mạch. Tránh thức ăn nhanh giúp cho bạn khỏe mạnh hơn.

4. Đồ uống có hàm lượng đường cao

Fructose có trong nhiều thực phẩm chế biến và đồ uống như soda, ngay cả bánh mì và bánh quy giòn. Nghiên cứu cho thấy dùng nhiều fructose không chỉ làm tăng nguy cơ béo phì, mà còn có thể dẫn đến tổn thương gan.

TS.BS. Lê Thanh Hải

(tham khảo belmarrahealth)

Các thực phẩm tốt cho gan bao gồm hai nhóm chính: Nhóm thứ nhất là nhóm thực phẩm thúc đẩy các tiến trình loại bỏ độc tố của gan và nhóm thứ hai là nhóm chứa các chất chống oxy hóa cao, có khả năng bảo vệ gan trong tiến trình loại bỏ độc tố thâm nhập.

Các thực phẩm tốt cho gan

Tỏi: Tỏi có chứa allicin, là một hợp chất sulphur mà gan cần để tiến hành chức năng khử độc. Tỏi giúp gan kích hoạt các enzym để loại bỏ độc tố ra ngoài cơ thể như thủy ngân, các phụ gia thực phẩm có độc tính… Chỉ cần một nhánh tỏi trắng mỗi ngày có thể kích hoạt enzym của gan. Enzym này giúp cơ thể tăng cường thải độc tố. Ngoài allicin tỏi cũng chứa hàm lượng cao selenium, hai hợp chất tự nhiên hỗ trợ trong giải độc gan, phòng ngừa ung thư gan.

Bưởi, cam: Chứa nhiều vitamin C và chất chống oxy hóa, bưởi giúp tăng quá trình thanh lọc chất độc của gan. Một ly nước ép bưởi, cam tươi giúp đẩy mạnh quá trình tạo thành các enzym giải độc gan và đào thải những chất gây ung thư và độc tố khác.

Củ cải đường và cà rốt: Cả hai loại rau củ trên đều chứa hàm lượng cao flavonoid thực vật và beta-carotene, giúp kích thích và cải thiện chức năng gan. Trong củ cải và cà rốt chứa hàm lượng cao chất pectin một chất có tác dụng thải độc cực kì hiệu quả.

Các loại rau lá xanh có khả năng giải độc gan.

Các loại rau lá xanh: Rau chân vịt (cải bó xôi), mồng tơi, rau ngót, rau khoai lang, rau muống …

Rau lá xanh là một trong những loại thực phẩm có khả năng giải độc gan. Loại rau này có thể ăn sống hoặc nấu chín hoặc ép nước uống. Với hàm lượng cao chlorophylls có thể trung hòa kim loại nặng, hóa chất, thuốc trừ sâu, các loại thực phẩm độc, lá xanh có khả năng loại bỏ chất độc trong máu, bảo vệ chức năng gan.

Bơ: Đây là thực phẩm giàu chất dinh dưỡng giúp cơ thể sản xuất nhiều glutathione. Glutathione là chất cần thiết trong quá trình chuyển hóa các độc tố trong cơ thể. Các nghiên cứu gần đây chỉ ra nếu thường xuyên ăn bơ sẽ giúp cải thiện chức năng gan.

Táo: Táo chứa hàm lượng cao pectin giúp làm sạch độc tố trong đường tiêu hóa và hỗ trợ gan trong đào thải chất độc khỏi cơ thể.

Dầu oliu: Dầu thực vật được ép lạnh từ oliu, cây gai dầu và hạt lanh rất tốt cho gan nếu sử dụng thường xuyên. Dầu oliu cung cấp chất lipid có thể hút được các chất độc hại trong cơ thể. Bằng cách này, dầu oliu giúp giảm bớt gánh nặng cho gan trong việc đào thải độc tố.

Bông cải xanh: Ăn bông cải xanh sẽ làm tăng hàm lượng glucosinolate trong cơ thể, đây là enzym tự nhiên bổ sung cho enzym được gan sản xuất. Enzym tự nhiên giúp tăng đào thải chất độc ra khỏi cơ thể, do đó làm giảm các nguy cơ gây ung thư.

Cà rốt chứa flavonoid và beta-carotene giúp cải thiện chức năng gan.

Củ dền: Có tác dụng ngăn chặn các kim loại nặng, nhờ đó sẽ làm nhẹ đi gánh nặng của gan. Sắc tố màu beta cyanin trong củ dền đỏ có thể ngăn ngừa chứng mệt mỏi, giúp gan giải độc, tạo hiệu ứng dây chuyền đến mạch máu bằng việc loại bỏ các độc tố trong gan và chống sự hình thành các lớp mỡ.

Chanh: Chúng ta đều biết rằng những trái cây thuộc họ cam quýt như chanh rất giàu vitamin C. Chanh có công dụng giúp lọc bỏ các chất độc ra khỏi cơ thể và hỗ trợ hệ tiêu hóa. Sáng sớm uống một ly chanh nóng có thể giúp “dọn dẹp” gan, đồng thời kích thích gan hăng say hơn với trách nhiệm khử độc. Uống chanh nóng cũng kích thích sự tổng hợp mật giúp làm sạch bao tử và ruột, kích thích nhu động ruột.

Quả óc chó: Quả óc chó chứa hàm lượng cao amin arginine giúp tăng giải độc amoniac. Quả óc chó cũng chứa hàm lượng cao glutathione và acid béo omega 3 giúp hỗ trợ quá trình giải độc gan.

Bắp cải: So với các loại rau củ khác, bắp cải chiếm ưu thế hơn về lượng các vitamin dồi dào. Bắp cải rất dễ mua, dễ chế biến, dễ ăn. Không chỉ là món ăn ngon, bắp cải còn được mệnh danh là “thần dược” cho gan và ngăn ngừa ung thư hiệu quả.

Đối với gan, bắp cải kích thích hoạt động của các enzym nhằm tăng cường chức năng giải độc gan. Trong số đó, bắp cải giúp đào thải khoảng 50% độc tố phóng xạ nguy hiểm. Bắp cải có chứa chất kiềm giúp trung hòa và đẩy lùi các chất béo trong cơ thể. Từ đó hạn chế nguy cơ ung thư.

Nghệ: Thành phần chính trong củ nghệ là curcumin. Chất curcumin trong nghệ giúp làm sạch gan, lọc máu, tăng cường chức năng tiêu hóa và loại bỏ các độc tố trong cơ thể. Ngoài ra, nghệ còn giúp cơ thể tiêu hóa chất béo và có tác dụng kích thích túi mật sản sinh nhiều mật hơn, đồng thời giúp làm sạch các gốc tự do.

Những thực phẩm không tốt cho gan

Rượu, bia: Rượu là loại thức uống có cồn và được hấp thụ trực tiếp vào máu chứ không cần phải thông qua quá trình tiêu hóa như các loại thức ăn khác. Chính vì vậy, uống càng nhiều rượu càng khiến gan phải lọc thải nhiều hơn, điều này rất bất lợi cho gan. Uống rượu nhiều là nguyên nhân gây gan nhiễm mỡ, xơ gan và ung thư gan.

Thức ăn nhanh: Ăn quá nhiều thức ăn nhanh, chế độ ăn nhiều chất béo và đường có thể gây ra thiệt hại nghiêm trọng cho gan.

Chất béo chuyển hóa (transfat): Có trong các loại  thực phẩm chiên rán, xào bằng dầu mỡ tái chế có nhiều trong thức ăn nhanh, quẩy, bánh rán, mỳ tôm … là chất độc hại cho gan.

Muối: Ăn quá nhiều muối có thể làm tăng huyết áp và cũng có thể dẫn đến bệnh gan nhiễm mỡ. Vậy nên bạn cần tuyệt đối hạn chế các món ăn nhiều muối như thịt xông khói và xúc xích…

Măng tươi: Măng là thực phẩm được sử dụng rộng rãi. Tuy nhiên, một số loại măng, đặc biệt là măng tươi có thể gây ngộ độc, thậm chí dẫn đến tử vong.  Trong măng tươi có hàm lượng cyanide rất cao, khi ăn phải măng có chứa nhiều cyanide, dưới tác động của các enzym đường tiêu hóa, cyanide biến thành axit cyanhydric (HCN), là một chất cực độc với cơ thể, gây hại cho gan.

Ăn nhiều thịt:  Trong thịt chứa nhiều chất béo no và cholesterol, khả năng phân giải của gan và thận đối với các chất này kém hơn rất nhiều so với các chất béo có nguồn gốc thực vật. Nên hạn chế ăn thịt để giảm tải gánh nặng cho gan và thận.

Chất ngọt nhân tạo: Aspartame, Splenda NutraSweet, Equal… đều là các chất ngọt nhân tạo, nếu tiêu thụ quá nhiều có thể tạo ra phản ứng độc hại trong cơ thể, đặc biệt là gan vì gan phải làm việc trực tiếp để xử lý chúng.

Chất ngọt nhân tạo gây hại gan.

ThS.BS Lê Thị Hải

Đường

Theo Webmd, ăn quá nhiều đường không chỉ không tốt cho răng mà còn hại gan. Gan biến đường fructose thành chất béo. Vì thế, tiêu thụ quá nhiều đường dẫn đến tích tụ mỡ có thể gây bệnh cho gan. Một số nghiên cứu chỉ ra rằng đường có hại cho gan không khác gì rượu, ngay cả khi bạn không bị thừa cân.

Bạn nên cắt giảm các thực phẩm nhiều đường trong khẩu phần ăn hằng ngày như kẹo, soda, bánh ngọt…

Tăng cân

Tăng cân đồng nghĩa thêm chất béo tích lũy trong tế bào gan, hậu quả là gan nhiễm mỡ không do rượu. Gan bị sưng to, lâu dài xơ gan. Bạn dễ bị gan nhiễm mỡ hơn nếu thừa cân, bị đái tháo đường… Tin vui là chế độ ăn và tập luyện phù hợp có thể giúp gan của bạn phục hồi.

Bổ sung quá liều vitamin A

Cơ thể cần vitamin A, cung cấp bởi chế độ ăn gồm các loại rau quả, đặc biệt những loại có màu đỏ, vàng, cam. Uống bổ sung vitamin A liều cao không tốt cho gan. Vì thế, trước khi uống bạn nên tham khảo ý kiến của bác sĩ vì có thể cơ thể không cần bổ sung.

Nước ngọt có ga

Nghiên cứu chỉ ra rằng những người uống nhiều nước ngọt có ga dễ mắc bệnh gan nhiễm mỡ không do rượu mặc dù chưa chứng minh các loại đồ uống này là nguyên nhân. Tuy nhiên, nếu bạn đang uống nhiều nước ngọt và muốn giảm thì đây là một lý do tốt tạo động lực cho bạn.

Paracetamol

Khi bị đau lưng, đau đầu hoặc cảm lạnh, bạn uống acetaminophen hay paracetamol để giảm đau. Hãy chắc chắn bạn uống đúng liều, vì quá liều sẽ rất hại cho gan. Tham vấn bác sĩ để biết tổng liều có thể uống được trong một ngày và tuân thủ hướng dẫn đó.

Chất béo chuyển hóa (trans fat)  

Đây là chất béo chuyển hóa trong các thực phẩm đóng gói và nướng. Chế độ ăn giàu chất béo chuyển hóa này khiến bạn dễ tăng cân, không tốt cho gan. Hãy kiểm tra thành phần sản phẩm trước khi sử dụng.

Rượu

Uống quá nhiều rượu không tốt cho gan. Thực tế, dù không phải nghiện rượu, bạn vẫn dễ dàng uống quá nhiều. Mỗi ngày, nam giới không nên uống quá hai đơn vị cồn, nữ không uống quá một đơn vị và không uống quá năm ngày trong một tuần.

Một đơn vị cồn theo cách tính của Tổ chức Y tế Thế giới bằng 10 g cồn nguyên chất, tương đương với 3/4 chai bia 330 ml (5%), một ly rượu vang 100 ml (13,5%), một cốc bia hơi 330 ml, hoặc một chén rượu mạnh 30 ml (40%).

Lưu ý: Không có một ngưỡng uống rượu bia nào được coi là an toàn.

Gan xử lý chất độc trong cơ thể như thế nào

Gan xử lý chất độc trong cơ thể như thế nào

Phương Trang