Theo thống kê của Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), 80% người dân từng bị ít nhất 1 lần đau lưng trong suốt cuộc đời. Tại Việt Nam tỉ lệ mắc đau lưng cũng tương tự các nước trên thế giới.Hơn 1/3 số người bệnh đến khám tại Phòng khám Nội Cơ xương khớp Bệnh viện Đại học Y Dược TP.HCM (BV. ĐHYD)vì đau lưng là người bệnh trẻ trong độ tuổi lao động (từ 20 – 50 tuổi). Ở độ tuổi này,đau lưng không chỉ ảnh hưởng đến sức khỏe, chất lượng cuộc sống mà còn ảnh hưởng đến chất lượng làm việc.

Nguyên nhân

Theo BS.CKI. Cao Thanh Ngọc – Trưởng Đơn vị Nội cơ xương khớp BV. ĐHYD cho biết trên 85% nguyên nhân gây đau lưng ở người trẻ đa số có liên quan nhiều đến nghề nghiệp, thói quen sinh hoạt. Nhân viên văn phòng ngồi liên tục sai tư thế từ 7 – 8 giờ mỗi ngày hoặc công nhân ngồi lâu sai tư thế, không có chế độ nghỉ ngơi hợp lý là những nghề nghiệp có tỉ lệ người bị đau lưng cao hơn hẳn những người làm việc khác. Một số trường hợp đau lưng do nguyên nhân thoát vị đĩa đệm nặng có thể dẫn đến hội chứng chùm đuôi ngựa do chèn ép thần kinh vùng cột sống lưng, gây mất kiểm soát bàng quang hoặc ruột, tê vùng hậu môn, yếu ở cả hai chân và nguy cơ cao bị liệt nếu không điều trị kịp thời. Trong bệnh viêm cột sống dính khớp thường gặp ở người trẻ, biểu hiện ban đầu chỉ là đau lưng, có thể kèm theo sưng khớp. Bệnh này nếu không được chẩn đoán và điều trị sớm sẽ dẫn đến tàn phế do các đốt sống viêm dính lại với nhau.Do đó, các chuyên gia khuyến cáo không nên đứng hoặc ngồi quá lâu trong thời gian dài, nếu vì công việc phải đứng hoặc ngồi lâu thì nên đứng hoặc ngồi đúng tư thế và có khoảng thời gian nghỉ ngơi hợp lý và một khi có biểu hiện đau lưng phải đến cơ sở y tế sớm để chẩn đoán kịp thời những trường hợp đau lưng bệnh lý.

 

 

Phương pháp điều trị

Tùy thuộc vào nguyên nhân gây đau lưng mà các bác sĩ sẽ đưa ra phương pháp điều trị khác nhau. Nhìn chung, bệnh được phát hiện và điều trị càng sớm thì khả năng lui bệnh càng cao. Tuy nhiên, hiện nay trong cộng đồng vẫn còn tồn tại nhiều cách chữa đau lưng sai lầm, phản khoa học như cắt lễ, đắp lá thuốc, uống các thuốc dân gian, thuốc tễ không rõ nguồn gốc dễ dẫn đến những hậu quả nặng nề như nhiễm trùng, loãng xương, suy tuyến thượng thận… thậm chí tàn phế.

85% nguyên nhân gây đau lưng ở người trẻ đa số có liên quan nhiều đến nghề nghiệp, thói quen sinh hoạt

 

Vừa qua, BV. ĐHYD đã điều trị thành công cho trường hợp của chị T. N. M, 33 tuổi, ở Q. 8, TP.HCM. Chị M. chia sẻ công việc văn phòng phải làm việc trước máy tính và ngồi nhiều khiến chị thường xuyên bị đau vùng lưng và cổ. Cơn đau làm chị rất khó chịu, khó tập trung trong công việc, có những lúc đau nhiều phải nghỉ làm và sinh hoạt thường ngày cũng bị ảnh hưởng nghiêm trọng. Sau khi đến khám tại BV. ĐHYD, chị M được chẩn đoán đau lưng cơ năng do tư thế làm việc không đúng. Người bệnh được điều trị bằng thuốc, hướng dẫn tư thế làm việc và tập những bài tập hỗ trợ sức mạnh cơ vùng lưng – cổ. Khi tái khám, chị đã hết đau lưng và quay trở lại công việc. Bác sĩ vẫn khuyến cáo chị duy trì các bài tập phù hợp và chế độ tập thể dục, nghỉ ngơi hợp lý để duy trì tình trạng sức khỏe ổn định.

Không nên đứng hoặc ngồi quá lâu trong thời gian dài

 

Thoát vị đĩa đệm cột sống

Anh N.V.T, 25 tuổi, ở quận 6 TP.HCM, làm nghề khuân vác. Anh đang nghiêng một thùng hàng nặng thì nghe tiếng cụp vùng cột sống lưng. Sau đó, anh thấy đau dữ dội vùng cột sống thắt lưng kèm tê lan mặt ngoài đùi, đau tăng khi xoay trở cử động khiến anh không thể đi lại bình thường. Anh tự mua thuốc uống nhưng không giảm nên đến khám tại Đơn vị Nội Cơ Xương Khớp BV. ĐHYD. Sau khi thực hiện các xét nghiệm, anh được chẩn đoánđau lưng cấp, thoát vị đĩa đệm cột sống thắt lưng do lao động nặng, tư thế làm việc không đúng. Người bệnh được điều trị bằng các thuốc giảm đau, kháng viêm, giãn cơ và nghỉ ngơi tại giường. Sau 3 ngày điều trị, cơn đau đã giảm và người bệnh xuất viện, đồng thời được hướng dẫn tư thế làm việc, chế độ nghỉ ngơi, tập thể dục kèm những bài tập hỗ trợ để phòng ngừa các cơn đau lưng tái phát về sau. Sau 2 tuần, anh đã có thể trở lại với công việc và biết phòng tránh những tư thế xấu trong công việc cũng  như chế độ làm việc – nghỉ ngơi hợp lý.

THẾ PHONG ghi

Còn gọi là bạch tật lê, gai ma vương, thích tật lê, gai sầu, gai trống, gai yết hầu

Tên khoa học Tribulus terrestris. Họ khoa học: Tật lê.

Mô tả cây

Bạch tật lê là loại cỏ bò lan trên mặt đất nhiều cành dài 2 – 3m, kép lông chim lẻ, 5 – 6 đôi lá chét đều, phủ lông trắng mịn ở mặt dưới. Hoa màu vàng, mọc riêng ở kẽ lá, cuống ngắn, 5 lá đài 5 cánh hoa, 10 nhị, 5 bầu ô. Hoa nở vào mùa hè. Quả nhỏ khô, gồm 5 vỏ cứng trên có gai hình 3 cạnh, dưới lớp vỏ dày là hạt có phôi không nội nhũ

Thành phần dùng làm thuốc tật lê là quả chín phơi hay sấy khô của cây tật lê. Vì quả có gai, giẫm phải thường sinh bệnh thối thịt như bị ma quỷ cho nên còn có tên gai ma vương.

Bạch tật lê

Phân bố, thu hái và chế biến: tật lê mọc hoang ở ven biển, ven sông các tỉnh Quảng Bình, Quảng Trị, Thừa Thiên Huế, Bình Thuận và các tỉnh phía nam nước ta. Còn mọc ở các nước á nhiệt đới. Vào các tháng 8 – 9, quả chín thì đào cả cây hay cắt lấy phần trên cây về, phơi khô, dùng gậy cứng đạp và chọn lấy những quả già. Thường dùng sống hay hơi sao qua cho cháy gai rồi sàng sảy bỏ gai giã nát vụn mà dùng.

Mô tả dược liệu: quả bạch tật lê đến lúc tách ra thành từng quả con. Quả con hình tam giác, màu trắng vàng ngà, vỏ cứng dầy có gai. Thứ khô, to, chắc, không lẫn tạp chất lá tốt. Bỏ gai vào nồi chõ, đồ trong 3 giờ, phơi khô, bỏ vào cối giã cho hết gai, lại tẩm rượu, đồ 3 giờ, phơi khô, cất dùng (Lôi Công bào chế dược tính luận). Khi dùng vào thuốc thang hay hoàn tán phải sao, giã nát, rồi sàng bỏ gai mới dùng (Nhật Hoa Tử bản thảo).

Kinh nghiệm bào chế hiện nay: sao cho cháy gai rồi giã xong sàng sảy bỏ hết gai mới dùng. Hoặc bỏ vào trong nước rửa sạch, vớt bỏ những hạt nhẹ hoặc các tạp chất nổi trên mặt nước, sao vàng, nghiền cho hết gai. Khi dùng tán bột để dùng hay sấy khô.

Thành phần hóa học: các công trình nghiên cứu cho thấy trong quả tật lê có chứa các chất: Ancaloit 0,001%, chất béo 3,5%, tinh dầu, rất nhiều natri, phylloerythrin, tannin, flavonozit, nhiều saponin mà trong đó có diosgenin là hoạt chất có tác dụng tăng cường sinh lý.

Tính vị: vị cay, đắng, tính ôn (sao tính ấm; để sống tính bình).

Quy kinh: vào kinh can và phế.

Tác dụng và ứng dụng lâm sàng

Tác dụng: có tác dụng bình can, tán phong, thắng thấp, hành huyết, dùng chữa các bệnh nhức đầu, mắt đỏ, nhiều nước mắt, phong ngứa, tích tụ, tắc sữa. Những người huyết hư, khí yếu không dùng được.

Hiện nay tật lê thường được dùng chữa đau mắt, nhức vùng mắt, chảy nước mắt. Ngoài ra còn dùng làm thuốc bổ thận, trị đau lưng, tinh dịch không bền, gầy yếu, chảy máu cam, lỵ, súc miệng chữa loét miệng.

Ứng dụng lâm sàng: chữa kinh nguyệt không đều, thấy kinh đau bụng: tật lê 12g, đương quy 12g, nước 400ml, sắc còn 200ml, chia 2 lần uống trong ngày.

Chữa đau mắt: cho tật lê vào chén nước. Đun sôi. Hứng mắt vào hơi nước.

Trị đau mắt, mờ mắt, ngứa hay chảy nước mắt bạch tật lê 12g, bạch cúc hoa 9g, sắc 3 chén nước còn 2 chén, chia 2 lần uống sáng tối (Trung Quốc Dược học đại từ điển).

Trị lở ngứa ngoài da bạch tật lê 9g, kinh giới 6g, thổ phục linh 6g, ý dĩ, thương nhĩ tử đều 3g, sắc uống (Trung Quốc Dược học đại từ điển).

Tật lê cũng có tác dụng bổ Thận, bổ Can nhưng các bài thuốc bổ ít thì dùng đến, phần nhiều để dùng chữa lở ngứa (Bách Hợp Thích tật lê và Sa uyển tật lê cùng tên mà khác vị.

BS.CKII. HUỲNH TẤN VŨ