Tuy nhiên, các biến chứng này hoàn toàn có thể phòng được…

Viêm răng lợi

Bệnh nhân mắc ĐTĐ không có lượng nước bọt nhiều và rất dễ gặp tình trạng khô miệng. Điều đó dẫn tới nguy cơ cao của viêm răng lợi. Điều bạn cần là duy trì đường huyết bình thường và thường xuyên kiểm tra răng lợi.

Nhiễm khuẩn tiết niệu

Khoảng 10% người mắc ĐTĐ có nhiễm khuẩn tiết niệu, gấp đôi số người không mắc ĐTĐ. Đường có trong nước tiểu ở người ĐTĐ trở thành thức ăn cho vi khuẩn. ĐTĐ cũng gây nên sự tổn thương thần kinh bàng quang và gây tình trạng nước tiểu tồn dư, do đó cũng tạo điều kiện cho vi khuẩn phát triển.

Người bệnh đái tháo đường cần kiểm soát tốt đường huyết để tránh biến chứng nguy hiểm.

Suy giảm khả năng tình dục

ĐTĐ làm tổn thương mạch máu và thần kinh. Có hơn 50% đàn ông mắc ĐTĐ mắc rối loạn cương dương vì dương vật đòi hỏi những mạch máu khỏe mạnh mà bệnh ĐTĐ sẽ làm tổn thương mạch máu của người bệnh từng ngày. Có 35% phụ nữ mắc ĐTĐ suy giảm chức năng tình dục bao gồm giảm ham muốn, đau hay khó đạt khoái cảm.

Trí nhớ và tinh thần suy giảm

Hàng loạt nghiên cứu đã chứng minh mối quan hệ giữa ĐTĐ týp 2 và nguy cơ cao trong nhận thức hay sa sút trí tuệ. Người trên 60 tuổi mắc ĐTĐ týp 2 thì có 70% phát triển sa sút trí tuệ sớm hơn 11 năm so với người bình thường. Lý do được chấp nhận là ĐTĐ làm tổn thương mạch máu ở não và ảnh hưởng tới dòng chảy cũng như cung cấp dinh dưỡng cho tế bào não.

Dễ rơi vào tình trạng lo âu, trầm cảm

Tỷ lệ mắc trầm cảm ở người ĐTĐ cao hơn 2 – 3 lần so với người bình thường. Nhiều nhà khoa học nhận định rằng: ĐTĐ và tình trạng trầm cảm có tác động 2 chiều lẫn nhau. Nhiều phần cụ thể trong não bộ chịu ảnh hưởng của sự thay đổi của mức đường huyết trong cơ thể. Người mắc trầm cảm lại làm tăng các hormon như cortisol và hormon này lại liên quan đến việc tăng đường huyết, tăng kháng insulin và cả tăng chu vi vòng bụng.

Khó tiêu, buồn nôn hay đầy bụng sau ăn

ĐTĐ ảnh hưởng đến chức năng của dây thần kinh phế vị – dây thần kinh kiểm soát sự di chuyển của thức ăn trong hệ thống ống tiêu hóa. Khi dây thần kinh này làm việc không tốt thì thức ăn sẽ mất thời gian lâu hơn để rời khỏi dạ dày và dẫn tới một loạt các triệu chứng khó chịu như ợ nóng, buồn nôn, ói mửa, đầy bụng hay biếng ăn. Nếu bạn có biến chứng liệt dạ dày thì bác sĩ của bạn sẽ khuyên nên ăn các bữa nhỏ và tránh những thức ăn quá nhiều chất béo hay chất xơ. Bạn có thể cần thay đổi hoặc chỉnh liều thuốc bao gồm cả thời gian và liều insulin.

Thị lực suy giảm

Trong thời gian ngắn, sự biến động của mức đường huyết làm thủy tinh thể phồng lên sẽ làm giảm thị lực, nhìn mờ. Nhưng mắt sẽ điều chỉnh, phục hồi trong vài tuần. Tuy nhiên, nếu thời gian dài, ĐTĐ tăng nguy cơ gặp các vấn đề nghiêm trọng hơn mà chúng ta vẫn biết đó là bệnh mắt ĐTĐ do tổn thương các vi mạch trong võng mạc, đục thủy tinh thể, glaucoma. Chính vì vậy, lời khuyên cho các bệnh nhân ĐTĐ là khám mắt hàng năm (6 tháng – 1 năm/lần) để phát hiện sớm nhất những tổn thương ở mắt.

Dễ mắc hiện tượng ngưng thở khi ngủ

Người mắc ĐTĐ dễ gặp hiện tượng ngưng thở khi ngủ hơn những người bình thường.  Trước đây, các bác sĩ thường nghĩ hiện tượng này chỉ gặp ở người béo hay thừa cân nhưng các nghiên cứu mới đây cho thấy kể cả với người gầy nhưng có hiện tượng kháng insulin thì cũng dễ mắc hiện tượng này hơn bình thường. Đây là hiện tượng bạn có những cơn ngừng thở khi ngủ lặp đi lặp lại nhiều lần. Nó làm tăng nguy cơ của các tình trạng nguy hiểm khác bao gồm các bệnh lý tim mạch. Cách điều trị hiện nay là sử dụng mặt nạ thở giúp đường thông khí luôn mở.

Biến chứng bàn chân

Biến chứng bàn chân có thể coi là thảm họa với bệnh nhân ĐTĐ. Sự tổn thương thần kinh vùng bàn chân làm mất cảm giác đau, nóng lạnh hay những vết phỏng rộp do đôi giày mới. Do người bệnh không nhận ra những tổn thương nhỏ nên đôi chân dễ dàng dẫn đến tình trạng viêm, nhiễm trùng sâu hơn, cộng thêm việc các mạch máu tổn thương do mức đường huyết cao thì những vết thương lại càng khó liền hơn. Tình huống xấu nhất là cắt cụt bàn chân.

Việc kiểm tra bàn chân mỗi ngày, giữ sạch, dùng kem có tác dụng rất quan trọng.  Đồng thời, nên đến các phòng khám bàn chân để khám kiểm tra tình trạng mạch máu, thần kinh ngoại vi, sàng lọc các dấu hiệu tiền loét ít nhất 6 tháng – 1 năm/lần. Những người có tiền sử loét chân cần được thăm khám tại phòng khám bàn chân ít nhất 3 tháng/lần.

Vấn đề về tim mạch

Nguy cơ mắc các bệnh tim mạch là cao gấp từ 2 – 3 lần ở người ĐTĐ. Mạch máu của người mắc ĐTĐ đã bị tổn thương và càng trở nên dễ tổn thương hơn nếu kết hợp với các yếu tố nguy cơ như hút thuốc, rối loạn lipid máu, tăng huyết áp. Để hạn chế được tình trạng này, bệnh nhân ĐTĐ nên duy trì lối sống lành mạnh, loại bỏ các thói quen xấu: dừng hút thuốc, giảm cân nếu bạn thừa cân, duy trì mức huyết áp và mỡ máu bình thường, tập thể dục và giữ mức đường huyết ổn định.

BS. Thu Trang

Vì vậy việc điều trị cần phải tuân thủ theo chỉ định của bác sĩ, người bệnh không nên chủ quan hoặc điều trị theo mách bảo.

Vì sao bị thiểu năng tuần hoàn não?

Não được nuôi dưỡng bởi hai hệ động mạch chính: Hệ động mạch cảnh ở phía trước chi phối toàn bộ phần lớn bán cầu đại não và hệ động mạch đốt sống thân nền ở phía sau. Giữa chúng còn có một hệ thống kết nối, liên kết với nhau trên bề mặt vỏ não và nền sọ để bù trừ khi một nhánh nào đó bị tắc hay đột ngột có vấn đề không bảo đảm đủ máu nuôi não. Bệnh thường gặp ở lứa tuổi trung niên và người cao tuổi, đặc biệt là người lao động trí óc, nam bị nhiều hơn nữ.

Có rất nhiều nguyên nhân gây thiếu máu não:

Xơ mỡ động mạch làm hẹp lòng ống để chứa máu và vận chuyển là nguyên nhân chính, chiếm 60-80%. Vữa xơ động mạch khu trú tại nơi xuất phát của động mạch não sau hoặc chỗ phân đôi của các động mạch, đoạn cuối động mạch đốt sống. Khi gặp các yếu tố kết hợp khác như huyết áp động mạch thấp sẽ có những biểu hiện của triệu chứng thiểu năng tuần hoàn não.

Một nguyên nhân khác là tình trạng thoái hóa cột sống cổ, tùy mức độ thoái hóa khớp, mấu gai bên đốt sống gây chèn ép động mạch đốt sống. Đặc biệt một số động tác như quay đầu cổ đột ngột, hoặc gập cổ quá mức có thể chèn ép gây cản trở đường đi của động mạch đốt sống đối bên ở đoạn cổ (C1). Các bất thường bản lề đốt sống cổ C1 và lỗ chẩm cũng là những nguyên nhân hiếm gặp của thiểu năng tuần hoàn não. Các dị dạng bẩm sinh hay u, sùi, bóc tách thành mạch làm hẹp lòng mạch; các cục máu đông gây cản trở dòng tuần hoàn máu… cũng có thể gây thiếu máu não.

Có hai loại đột quỵ: đột quỵ do xuất huyết và đột quỵ do thiếu máu cục bộ.

Dấu hiệu nhận biết

Các triệu chứng của bệnh lúc đầu thường xuất hiện thoáng qua, sau tiến triển, hay tái phát. Các tổn thương có thể lan tỏa rải rác hoặc có khi khu trú. Bệnh nhân thường có những biểu hiện: nhức lan tỏa khắp đầu, có cảm giác căng nặng trong đầu, nhất là mỗi khi phải suy nghĩ nhiều, đây là triệu chứng hay gặp nhất; đau sau gáy, vùng chẩm, đôi khi đau âm ỉ hoặc từng cơn lan lên nửa bên đầu; chóng mặt và rối loạn thăng bằng, cảm giác lảo đảo thoáng qua hoặc xoay tròn. Các cảm giác trên có thể thoáng qua hoặc tăng lên khi thay đổi tư thế kéo dài nhiều giờ đến vài ngày, có thể tự hết hoặc dùng thuốc chữa triệu chứng đỡ; rối loạn vận nhãn, nhìn đôi, nhìn sang hai bên mờ hoặc có ám điểm kéo dài trong vài giây, vài phút. Các triệu chứng này xảy ra đột ngột khi từ nằm chuyển sang ngồi hoặc đứng. Có thể gặp ảo thị; các rối loạn vận động, cảm giác hai chân như bị lấy đi đột ngột, không chóng mặt, không rối loạn ý thức, xảy ra khi ngửa đầu hoặc quay đầu đột ngột, gây thiếu máu thoáng qua ở cột tháp vùng hành não. Trong người luôn cảm thấy bồn chồn, không hoàn toàn làm chủ được mình, dần dần trở thành người trái tính, trái nết. Ngoài ra, còn hay mủi lòng, dễ tủi thân và đặc biệt là rất đãng trí.

Ngoài ra, người bệnh còn có thể gặp các triệu chứng khác như: ù tai, giảm thính lực một bên hoặc hai bên thoáng qua. Rung giật nhãn cầu, hội chứng tiền đình, chóng mặt, buồn nôn và nôn…

Về chẩn đoán và điều trị

Khi có các triệu chứng trên, người bệnh nên đến bệnh viện khám sớm để được làm các xét nghiệm cần thiết giúp chẩn đoán căn nguyên để điều trị có hiệu quả, tránh xảy ra các biến chứng nguy hiểm như nhũn não, đột quỵ…

Để xác định bệnh, các bác sĩ sẽ chỉ định làm các xét nghiệm kiểm tra định lượng các thành phần mỡ trong máu như cholesterol, HDL-cholesterol, LDL-cholesterol, triglycerid… Chụp Xquang thường quy cột sống cổ các tư thế thẳng nghiêng, chếch 3/4 hai bên đánh giá tình trạng thoái hóa cột sống gây hẹp các lỗ liên kết nơi mạch máu thần kinh đốt sống đi qua… Cần thiết phải siêu âm Doppler mạch máu khi phát hiện tiếng thổi tâm thu trên đường đi của động mạch đốt sống hoặc hõm dưới đòn, phát hiện hẹp động mạch dưới đòn… làm xuất hiện tình trạng thiếu máu não cấp tính.

Về điều trị, bản chất các tổn thương ở não trong thiểu năng tuần hoàn là do thiếu ôxy và glucose làm tế bào thần kinh bị đói năng lượng – gây rối loạn vận chuyển các ion làm tổn thương tế bào thần kinh. Việc điều trị chủ yếu làm sao cho mạch máu không còn bị hẹp và không gây ra các cục đông vón trong lòng mạch làm cản trở dòng chảy của máu như dùng thuốc: aspirin, ticlcodipin, dipiridamol, các thuốc chống đông máu…

Điều quan trọng là tìm được các nguyên nhân gây thiểu năng tuần hoàn não để điều trị tận gốc. Nếu phát hiện thấy các dị dạng mạch máu não cần phẫu thuật hay tìm các biện pháp giải quyết triệt để tránh xảy ra tai biến. Sử dụng các chất bổ giúp phục hồi hoạt động của các tế bào thần kinh: cerebrolysin, gliatilin, vitamin nhóm B…

BS. Nguyễn Anh Tuấn