Hiện nay, Việt Nam là một trong các quốc gia có tỷ lệ sử dụng rượu bia cao nhất thế giới. Điều này đã mang lại nhiều hệ lụy cho sức khỏe. Theo thống kê từ các bệnh viện, số bệnh nhân phải nhập viện để điều trị bệnh xơ gan do uống rượu quá nhiều có xu hướng tăng trong thời gian gần đây. Khoảng 1/4 số bệnh nhân nằm tại Khoa Tiêu hóa gan mật là xơ gan. Rượu chính là thủ phạm gây xơ gan đứng hàng thứ 2 chỉ sau viêm gan siêu vi B.

Nguyên nhân gây bệnh gan

Có nhiều nguyên nhân gây ra bệnh gan như: siêu vi, khiếm khuyết về di truyền, do thuốc, hóa chất… và nguyên nhân từ việc uống rượu hay được đề cập đến. Rượu bia là một trong nhiều chất độc hại mà con người tự nguyện tiêu thụ. Viêm gan do rượu là tình trạng viêm và hoại tử tế bào gan từ từ có thể gây tử vong, nhất là những người đã có bệnh gan từ trước. Ở những người bị viêm gan do siêu vi C, rượu có thể đẩy nhanh tiến trình xơ hóa trong gan. Những người đã bị xơ gan vì bất cứ lý do gì nếu uống rượu sẽ làm gan ngày càng suy yếu nhanh hơn và nặng hơn.

Con đường dẫn đến bệnh gan do rượu?

Sau khi uống rượu bia, ethanol được hấp thu rất nhanh vào máu và chuyển hóa tại gan. Bản thân ethanol là chất không gây độc, nhưng tại các tế bào gan, chất này được chuyển hóa thành acetaldehyd, gây tổn thương màng tế bào và hoại tử tế bào gan dẫn tới viêm gan. Trong quá trình chuyển hóa ethanol sẽ tạo ra hydrogen thay thế các axit béo để tạo nguồn năng lượng, vì vậy axit béo thừa sẽ tích lũy tại gan gây ra tình trạng gan nhiễm mỡ và tăng mỡ trong máu. Khi chuyển hóa ethanol sẽ tạo ra nhiều axit lactic, cùng với quá trình viêm và hoại tử tế bào gan, axit lactic sẽ kích thích phát triển tế bào xơ và sợi xơ dẫn tới xơ gan.

Biểu hiện của bệnh

Thông thường người bệnh không có triệu chứng gì đặc biệt, vì bệnh diễn biến âm thầm. Tuy nhiên ở từng giai đoạn và mức độ bệnh có thể biểu hiện khác nhau và khi đã có triệu chứng thì bệnh thường đã nặng.

Bệnh cấp tính: Người bệnh chán ăn, buồn nôn, nôn, tiêu chảy, đau tức vùng gan, sốt, vàng da, gan to, có thể xuất huyết dưới da hoặc tiêu hóa (nôn ra máu, đại tiện phân đen), nếu nặng có thể co giật hôn mê, men gan tăng cao, tỷ lệ prothrombin giảm. Bệnh nặng có thể tử vong.

Bệnh mạn tính: Thường gặp gan thoái hóa mỡ và xơ gan. Khi gan thoái hóa mỡ, người bệnh thường không có triệu chứng mà vô tình đi khám bệnh thấy gan to chắc hoặc đau tức vùng hạ sườn phải, men gan có thể tăng nhẹ. Đôi khi người bệnh đi khám vì chán ăn. Khi xơ gan: Thường sau một thời gian dài uống rượu, bia các biểu hiện của xơ gan xuất hiện: bụng trướng, chân phù, gan to chắc, lách to, các xét nghiệm về chức năng gan đều suy giảm.

Chẩn đoán và điều trị có khó?

Viêm gan do rượu không dễ chẩn đoán sớm vì nhiều người bệnh không đi khám bệnh do chủ quan hoặc diễn biến âm thầm của bệnh. Thỉnh thoảng triệu chứng có thể xấu hơn sau một thời gian ngừng uống rượu hơn là lúc đang uống rượu. Thông thường bệnh diễn tiến nặng sau thời gian uống rượu nhiều. Xét nghiệm máu, siêu âm ổ bụng là phương pháp giúp chẩn đoán bệnh.

Nếu phát hiện sớm mà không có bệnh gan kèm theo, việc điều trị cho kết quả tốt, còn khi phát hiện bệnh ở giai đoạn muộn đã có xơ gan hoặc ung thư gan, việc điều trị rất khó khăn vì gan không còn khả năng hồi phục. Kèm theo nhiều biến chứng nguy hiểm.

Lời khuyên của thầy thuốc

Gan nhiễm mỡ là giai đoạn sớm của bệnh gan do uống rượu, nếu bệnh nhân ngừng uống rượu ở giai đoạn này bệnh có thể tự khỏi. Những người thường xuyên uống rượu nên đi xét nghiệm định kỳ để phát hiện sớm những tổn thương gan. Ở những người đã có bệnh gan (viêm gan b, C…) thì tuyệt đối không uống rượu bia vì rượu  sẽ làm cho tình trạng viêm gan nặng thêm, khả năng ung thư gan rất cao, kể cả khi đã cai rượu. Nếu là người hoàn toàn khỏe mạnh và có thói quen uống rượu, nên cố gắng giảm uống rượu mạnh và chuyển sang thưởng thức rượu vang và bia mỗi ngày nhưng nhớ là với số lượng vừa phải. Đối với người nghiện rượu cần sớm cai rượu, tăng cường ăn chất đạm như cá, thịt, trứng sữa, rau xanh và trái cây… Trái cây và rau quả chứa chất chống ôxy hóa, giúp sửa chữa các tế bào bị hư hỏng. Ăn nhiều những thực phẩm này là tốt nhất cho sức khỏe của bạn, và các nhà nghiên cứu khuyên chọn trái cây và rau quả có đủ “các màu sắc của cầu vồng”.

Có thể dùng thêm vitamin nhóm B nếu cần. Cuối cùng đừng uống rượu, bia là cách tốt nhất để phòng bệnh gan.

Một số nghiên cứu cho rằng rượu có thể làm tăng nồng độ estrogen, làm giảm nồng độ folate, hoặc thay đổi methyl hóa DNA trong các tế bào. Nếu một người nặng 50kg uống thường xuyên trên 40g ethanol/ngày sẽ gây tổn thương gan mạn tính. Nếu uống với khối lượng lớn trên 160g có thể gây ngộ độc cấp tính, nếu nặng dẫn đến hôn mê, co giật và tử vong. Lượng ethanol trong 100ml rượu nặng (40 độ) là 40g; rượu vang (10 độ) là 10g; bia (4 độ) 4g.

BS. Trần Quang Nhật

Điều đáng lưu ý, tổn thương gan âm thầm, thời gian đầu thường ít biểu hiện thành triệu chứng gì rõ rệt. Do đó, phần lớn bệnh gan thường được phát hiện muộn, tổn thương đã nhiều dẫn đến tình trạng bệnh nguy hiểm, khó chữa trị. Điều đó cho thấy mỗi người tự nhận diện “kẻ thù của lá gan mình” để bảo vệ lá gan khỏe mạnh.

Nhận diện “kẻ phá hoại” gan

Tác nhân chính ảnh hưởng đến sức khỏe của lá gan có rất nhiều trong đó có việc lạm dụng rượu bia. Khi uống rượu bia, quá trình xử lý và trao đổi chất được thực hiện chủ yếu ở gan. Sau đó, chỉ một lượng nhỏ bài tiết ra ngoài qua đường thở và tuyến mồ hôi, còn lại sẽ cùng với ethanol trong gan hình thành dehydrogenase. Đây là chất vô cùng nguy hại cho tế bào gan. TS. Vũ Trường Khanh, Trưởng khoa Tiêu hóa, BV Bạch Mai cho biết: Nếu như 10 năm trước số bệnh nhân nhập viện bị xơ gan chủ yếu do viêm gan do vi rút thì gần đây chuyển biến thành xơ gan do rượu. Chỉ tính riêng tại Khoa Tiêu hóa, BV Bạch Mai, mỗi năm gần đây phải điều trị khoảng 3.000 bệnh nhân nội trú bị xơ gan, viêm tụy do rượu.

Theo TS Khanh, bên cạnh yếu tố môi trường bao gồm nhiệt độ, độ ẩm trong không khí hay ô nhiễm môi trường gây chứng nóng trong người, còn một yếu tố quan trọng gây bệnh tật, đặc biệt ở gan là lối sống. Chế độ ăn nhiều protein, đường, mỡ cũng làm gan phải làm việc quá tải, phát sinh bệnh tật. Việc sử dụng thực phẩm không an toàn, thực phẩm bị ô nhiễm, nguồn gốc không rõ ràng, chứa nhiều hóa chất độc hại, thức ăn đường phố không đảm bảo vệ sinh… là nguyên nhân “thầm lặng” làm tổn thương lá gan. Một khi gan bị tổn thương thì dễ dẫn đến men gan cao, viêm gan, xơ gan là những bệnh khó tránh khỏi.  Bên cạnh đó, một số thói quen, lối sống có ảnh hưởng tới gan như thức khuya, uống bia rượu, hút thuốc lá, ăn đồ cay nóng, lạm dụng nhiều thuốc tây…  . Các chuyên gia lấy ví dụ, nếu một người thường xuyên uống rượu, gan sẽ phải làm việc liên tục để thải chất độc, nếu bắt nó làm việc quá khả năng, tức là phải thải độc tố liên tục, như ở những người nghiện rượu, sẽ có ngày các tế bào gan bị xơ hóa”. Đó là lý do uống rượu lâu ngày, nghiện rượu sẽ bị xơ gan, hoặc ung thư gan.

Vấn đề môi trường bị ô nhiễm bởi khí thải, chất thải độc hại; làm việc thường phải tiếp xúc với hóa chất, sử dụng thuốc điều trị bệnh …, cũng khiến gan của phải “gồng mình” phân giải các chất này. Dưới tác động lâu dài của các yếu tố ô nhiễm, gan phải hoạt động liên tục dẫn đến quá tải, tế bào gan bị tổn thương, chức năng giải độc bị suy giảm. Đây chính là cơ hội để các bệnh về gan như viêm gan, xơ gan…phát triển.

Giải pháp để bảo vệ gan

Trong các bộ phận của cơ thể, gan được xem là “nhà máy xử lý độc tố”, nó tham gia hầu hết các quá trình tổng hợp, lọc và thải loại chất độc để cho cơ thể ngày một khỏe mạnh. Chính vì vậy, gan cũng có thể bị tàn phá bởi độc tố, vi khuẩn, virút, ký sinh trùng, rượu, bia, các chất giải khát có cồn và nhiều bệnh tật khác nhau… Điều đó cho thấy  để bảo vệ lá gan là điều vô cùng quan trọng.

Theo TS.BS Phạm Cẩm Phương, Phó Giám đốc Trung tâm Y học hạt nhân và Ung bướu, BV Bạch Mai; Để bảo vệ lá gan khỏe mạnh, người dân cần hạn chế đưa vào cơ thể những chất có hại cho gan như rượu bia, thuốc lá; nên lựa chọn thực phẩm sạch, không nhiễm hóa chất, hạn chế tiếp xúc với môi trường ô nhiễm, ăn ít đồ ăn chứa nhiều dầu mỡ, chất béo, đồ ăn chế biến sẵn… Thay vào đó, nên ăn nhiều rau xanh, hoa quả tươi để cung cấp nhiều vitamin, chất chống oxy hóa; đồng thời duy trì chế độ tập luyện đều đặn tăng cường sức khỏe.

Ở khía cạnh dinh dưỡng, các chuyên gia cho rằng, việc dự phòng là quan trọng, không phải chỉ đợi đến khi cơ thể bị bệnh mới thải độc. Do đó, người dân cần có một chế độ ăn cân đối, lành mạnh, giúp cơ thể đủ chất nhất là thực phẩm giàu chất chống oxy hóa. Các chuyên gia khuyến cáo nên bổ sung các thực phẩm có lợi và nên sử dụng các loại thảo dược như Actiso, rau đắng đất có  tác dụng bổ gan, giải độc, mát gan nhất là  người hay uống rượu bia, người suy giảm chức năng gan, gan yếu, mụn nhọt, trứng cá, dị ứng do gan nóng cần dùng thường xuyên để bảo vệ lá gan.

Thu Hà

Theo thông tin từ BS. Nguyễn Minh Tiến, Trưởng khoa Hồi sức Tích cực & Chống độc của Bệnh viện Nhi đồng 1, tuần qua, Khoa Cấp cứu – Hồi sức tiếp nhận một trường hợp em Tr. M. S. 6 tuổi nam, ngụ tại Tháp Mười, Đồng Tháp, được chuyển viện với chẩn đoán ong vò vẽ đốt biến chứng tổn thương gan, thận.

Bị 112 vết ong đốt, trẻ suy gan thận

Khai thác bệnh sử ghi nhận em S. đi chơi cùng anh trai trong vườn trước nhà. Người anh thấy tổ ong trên cây nên lấy cây chọc phá tổ ong, làm đàn ong vò vẽ bay ra tấn công. Người anh chủ động bỏ chạy, trong khi người em không biết nên bị đàn ong tấn công. Ong đốt em khoảng 112 vết ở đầu, mặt, chân tay. Em la lên kêu cứu, người nhà gần đó lấy vợt, tàu dừa, xua đuổi đàn ong và đưa em khỏi nơi nguy hiểm. Người nhà nhanh chóng đưa em đến bệnh viện địa phương sơ cứu rồi chuyển lên bệnh viện tỉnh. Tại đây trẻ được điều trị cấp cứu truyền dịch, xét nghiệm máu cho thấy trẻ bị tổn thương gan, thận nặng nên chuyển bệnh viện Nhi Đồng 1.

Tại khoa Hồi sức Tích cực và chống độc, qua thăm khám ghi nhận trẻ lơ mơ, mạch nhẹ chi mát, huyết áp tụt, khó thở, vàng da vàng mắt, không có nước tiểu – vô niệu. Trẻ có 112 vết ong đốt ở đầu cổ, tay, lưng gây sưng phù, xét nghiệm cấp cứu với kết quả cho thấy suy gan với men gan tăng cao –  ALT, AST tăng trên 4000đv/L (bình thường < 40đv/L), suy thận, rối loạn đông máu, toan chuyển hóa, tăng kali máu.

Lọc máu liên tục cứu sống trẻ bị ong đốt

Em được đặt nội khí quản giúp thở, chống sốc phản vệ với thuốc adrenalin, hydrocortisone, pipolphen, ranitidin, dịch truyền, và nhanh chóng chuyển khoa Hồi sức, được ekíp lọc máu tiến hành lọc máu liên tục. Sau 48 giờ lọc máu, tình trạng của em cải thiện hơn: tỉnh táo, bớt vàng da vàng mắt, tình trạng suy hô hấp cải thiện. Sau đó, em được cai máy thở và không cần thở oxy nữa.

Nếu ong đốt mà bệnh nhân có những dấu hiệu dị ứng nghiêm trọng, khó thở, ngất xỉu, cần gọi cấp cứu ngay (Ảnh minh họa: Argonne Today)

Trẻ em vốn ham chơi nên việc bị ong đốt rất có thể xảy ra. Nếu chỉ là 1-2 vết đốt nhỏ và không gây tổn thương, không gây dị ứng, người thân có thể tiến hành sơ cứu gắp vòi ong, chườm đá và cho uống thuốc giảm đau như acetaminophen hay ibuprofen là được. Nếu bị dị ứng nghiêm trọng hay có những dấu hiệu trầm trọng, cần nhanh chóng gọi cấp cứu. Sau đây là những hướng dẫn về cách sơ cứu, chăm sóc và điều trị cho trẻ bị ong đốt trên trang y khoa webMD mà có thể rất hữu ích cho các bậc phụ huynh và người thân.

Sơ cấp cứu dị ứng vết ong đốt/côn trùng đốt
Theo trang webMD chuyên về sức khỏe, khi bị dị ứng cho côn trùng hay ong đốt, cần phải gọi ngay cấp cứu nếu như người bệnh có các triệu chứng sau:
– Khó thở
– Cảm thấy muốn ngất xỉu hay chóng mặt
– Nổi mề đay
– Lưỡi sưng phồng
– Đối tượng từng có tiền sử dị ứng nghiêm trọng với vết côn trùng đốt

4 bước sơ cứu và điều trị vết ong đốt

Nếu vết ong đốt khiến da người bệnh bị sưng và mẩn đỏ, cần gọi cấp cứu ngay (Ảnh minh họa: lethow.com)

Nguyễn Vân