Khàn tiếng do đâu?

Khàn tiếng hay đôi khi mất tiếng thực chất là sự tổn thương của thanh quản: thanh quản bị sưng, phù nề,… dẫn đến âm thanh phát ra thay đổi. Khàn tiếng có thể do các yếu tố sau:

Thời tiết thay đổi thất thường, nhất là khi chuyển sang lạnh gây ra các bệnh cảm cúm, sổ mũi, viêm họng, nhiều khi kèm theo việc khản tiếng ảnh hưởng đến việc giao tiếp rất nhiều.

Nghề phải nói nhiều: ca sĩ, diễn viên, giáo viên, nghệ sĩ kịch, cải lương, buôn bán, marketing…do đặc trưng công việc mà họ phải phát ra âm thanh nhiều, nếu quá mức sẽ gây ra tổn thương dây thanh quản dẫn đến tình trạng khàn tiếng, mất tiếng, viêm họng,…

Những người sử dụng nhiều chất kích thích như: rượu bia, thuốc lá,…

Những người mắc các bệnh về đường hô hấp kéo dài như: viêm xoang, viêm amidan, làm cho dây thanh bị viêm nề, sung huyết gây khàn tiếng. Các trường hợp này cũng là đối tượng thường xuyên bị thay đổi giọng nói…

Nguyên nhân gây khàn tiếng có nguyên do từ bệnh lý ở thanh quản như: Viêm thanh quản cấp tính: viêm thanh quản do virut, viêm thanh quản do vi khuẩn, viêm nắp thanh quản cấp tính, viêm phế quản do vi khuẩn. Viêm thanh quản mạn tính: khói thuốc lá tiếp xúc: kích thích và gây viêm thanh quản phù nề dây thanh âm.

Khàn tiếng có thể là một tình huống cấp tính của tắc nghẽn thanh quản, gây nguy hiểm tức thời đòi hỏi phải giải quyết cấp cứu như sốc phản vệ, bỏng đường hô hấp, dị vật, bệnh bạch hầu thanh quản… nhưng phần lớn đa số lành tính có thể can thiệp sớm mang lại hiệu quả cao.

Những người bị viêm dạ dày tá tràng, trào ngược dạ dày thực quản… cũng thường hay bị khàn tiếng do dịch acid trào ngược làm viêm nề, sung huyết thanh quản gây ra khàn tiếng.

Khàn tiếng là triệu chứng hay gặp ở người bị bệnh lý thực thể tại dây thanh như: hạt xơ, polyp, u nang, rãnh dây thanh…

Khàn tiếng là một biểu hiện của nhiều bệnh lý liên quan đến đường hô hấp, trong đó có ung thư thanh quản.

Có thể tự chăm sóc khàn tiếng tại nhà

Khàn tiếng có thể diễn ra trong khoảng thời gian ngắn (cấp tính) hoặc lâu dài (mạn tính). Trường hợp bị khàn tiếng nên kiên nhẫn bởi vì quá trình chữa bệnh có thể mất vài ngày đến vài tuần. Nên nghỉ ngơi và theo thời gian có thể cải thiện khàn giọng. Không khóc, la hét và nói quá nhiều hoặc hát to có thể làm cho khàn tiếng nhiều hơn. Hạn chế nói chuyện, trừ khi bạn cần thiết phải nói và tránh thì thầm. Thì thầm có thể làm căng các dây thanh âm nhiều hơn là nói. Tránh dùng thuốc chống sung huyết như để thông mũi, vì thuốc thông mũi làm khô dây thanh âm và kéo dài tình trạng khàn tiếng. Nên giảm bớt hoặc ngừng hút thuốc (thuốc và rượu đều là chất kích thích, rượu còn làm mất nước). Giảm dùng caffeine. Làm ẩm không khí với bình phun hơi nước, uống nước đầy đủ có thể giảm phần nào khàn tiếng.

Khàn tiếng có thể là tình trạng cấp tính. Thông thường theo thời gian, tình trạng bệnh giảm dần. Nhưng nếu thấy khan tiếng ngày một nặng hơn và kèm các dấu hiệu sau đây thì cần đi khám ngay: Khó thở hoặc khó nuốt. Khàn giọng kèm theo chảy nước dãi, nước mũi, đặc biệt là ở trẻ nhỏ. Khàn giọng kéo dài hơn 1 tuần đối với trẻ em, hoặc 3 tuần đối với người lớn. Bất kỳ bệnh nhân bị khàn giọng kéo dài trên 3 tuần không rõ nguyên nhân cần khám và xét nghiệm để loại trừ bệnh ác tính.

Coi chừng khàn tiếng có thể là dấu hiệu bệnh ác tính

Có nhiều bệnh lý ác tính gây ra khàn tiếng như: ung thư thanh quản, ung thư tuyến giáp, ung thư trung thất…

Các bệnh ác tính này thường tiến triển âm thầm, không có triệu chứng, đến khi bệnh ảnh hưởng tới cấu trúc hay sự di động của thanh quản thì mới biểu hiện ra bằng khàn tiếng. Khàn tiếng ở những bệnh nhân có các bệnh lý u ác tính này thường có đặc điểm chung là khàn tiếng liên tục, uống thuốc mãi không hết khàn tiếng, mà khàn tiếng lại ngày càng tăng thêm, nói nhanh mệt, hụt hơi, nói không ra tiếng. Đặc biệt với ung thư thanh quản giai đoạn sớm chỉ có một dấu hiệu duy nhất là khàn tiếng. Dấu hiệu khàn tiếng này có thể kéo dài nhiều tháng rồi mới xuất hiện các dấu hiệu khác như: khó thở, ho máu, nuốt đau… giống như trong bệnh ung thư tuyến giáp, ung thư trung thất, ung thư đỉnh phổi… Nhiều người bị bệnh mà không hề hay biết gì cho đến khi bị khàn tiếng đi khám mới phát hiện ra bị ung thư gây liệt một bên cơ quan phát âm.

Điều trị khàn tiếng thế nào?

Việc điều trị sẽ dựa vào những nguyên nhân gây bệnh. Các biện pháp không cần phẫu thuật là giải pháp chữa trị được chọn lựa đầu tiên đối với hầu hết các trường hợp khàn tiếng có tổn thương lành tính của thanh quản.

Khi có viêm nhiễm đường hô hấp trên cần đi khám để bác sĩ cho các thuốc nếu cần thiết như: loãng đờm, giảm viêm, chống phù nề… Cần lưu ý hạn chế khạc nhổ mạnh làm tăng sự phù nề của thanh quản. Điều trị trào ngược dạ dày – thực quản (nếu nghi ngờ).

Trong trường hợp có các tổn thương lành tính như: hạt xơ, u nang, polyp… người bệnh sẽ được tư vấn làm phẫu thuật nội soi vi phẫu thanh quản để lấy bỏ tổn thương.

Luyện âm: bác sĩ sẽ hướng dẫn các kỹ thuật để giảm thiểu các hành vi có hại và những cách thức để đạt được hiệu quả phát âm tốt. Bao gồm: kỹ thuật vệ sinh thanh âm, thư giãn và hít thở, các bài tập luyện âm (gồm các bài tập để tăng cường các dây thanh âm, giúp thư giãn và tập thở và các bài tập nhằm cải thiện).

Trong trường hợp có những tổn thương ác tính như: ung thư thanh quản, ung hư hạ họng, ung thư thực quản, ung thư tuyến giáp, ung thư trung thất, ung thư phổi…người bệnh sẽ được tư vấn kiểm tra sâu thêm để đánh giá tình trạng và tìm phương pháp điều trị kịp thời và sớm nhất.

BS. Minh Hùng

Giọng nói của con người được phát ra từ thanh quản. Thanh quản là một bộ phận của đường hô hấp trên, được cấu tạo bởi nhiều dây thanh và có chức năng phát ra âm thanh khi có luồng không khí từ phổi đi lên làm rung các dây thanh của thanh quản. Khi không khí đi ngang qua vùng họng, luồng không khí này làm rung động hai dây thanh đang khép kín ở thanh quản và tạo ra âm thanh. Nhờ vậy chúng ta có thể nói, cười, ca hát, thậm chí la hét thật to, ngay cả việc thể hiện mọi cảm xúc thông qua giọng nói phát ra nhờ rung động của dây thanh âm.

Nội soi giúp phát hiện chính xác bệnh. Ảnh: TM

Khản tiếng do đâu?

Khản tiếng xảy ra cấp tính hoặc khản tiếng kéo dài, mạn tính với nhiều nguyên nhân khác nhau, trong đó có hai nguyên nhân chủ yếu gây khản tiếng là tổn thương tại thanh quản, đặc biệt là hai dây thanh và tổn thương hệ thần kinh chi phối giọng nói. Nguyên nhân tổn thương tại thanh quản có thể do viêm nhiễm (viêm cấp tính hoặc viêm mạn tính) do vi sinh vật gây ra, thường hay gặp nhất là do virut. Một số trường hợp viêm dây thanh quản do nghề nghiệp phải nói nhiều, nói to (giáo viên, thuyết trình viên, phát thanh viên, diễn viên…). Đặc biệt, có một số trường hợp khản tiếng, dây thanh bị viêm do vi khuẩn lao hoặc do u ác tính gây ra. Một số khản tiếng có thể do dây thanh âm bị hạt xơ, nang nước hoặc polyp. Ngoài ra, khản tiếng có thể do thay đổi thời tiết, nóng lạnh thất thường, uống nước lạnh (nước đá, bia lạnh, ở phòng máy lạnh…) hoặc gặp ở một số người làm việc trong môi trường tiếng ồn cao, nhiều khói bụi, nhiều chất độc hại, bụi bẩn, nhất là bụi than đá hoặc bụi hóa chất hoặc gặp ở người nghiện thuốc lá, thuốc lào, nghiện rượu, bia hoặc gặp ở một số người có mắc các bệnh về đường hô hấp trên mạn tính (viêm họng, mũi, viêm amiđan, viêm xoang…). Có thể gặp khản tiếng do dây thần kinh quặt ngược bị tổn thương. Đây là hai nhánh của dây thần kinh sọ não số X, chúng được tách ra từ ngực rồi quặt ngược đi lên để chi phối hai dây thanh âm. Khi những nhánh dây thần kinh này bị tổn thương, bị liệt, hai dây thanh cũng sẽ bị tổn hại, gây khản tiếng. Ngoài ra, khản tiếng còn có thể do liệt dây thanh đơn độc hoặc do những bệnh lý u não, tai biến mạch máu não, chấn thương sọ não, viêm não. Khản tiếng cũng có thể là triệu chứng của các bệnh ung thư thực quản, khí quản, tuyến giáp trạng, trung thất…

Biểu hiện của bệnh

Khản tiếng cấp kèm theo các triệu chứng đau họng, ho, rát họng, họng bị viêm tấy đỏ. Nếu điều trị đúng phương pháp và hạn chế nói đến mức tối đa, bệnh có thể khỏi hẳn trong một thời gian ngắn.

Khản tiếng kéo dài, mạn tính: Nếu dây thanh viêm nhiễm lâu ngày hoặc xơ hóa dây thanh, hoặc những tổn thương thực thể như polyp, u nang, hạt xơ dây thanh làm cho dây thanh dày cứng, kém rung động, hoặc nặng hơn là tổn thương dây thần kinh thanh âm, khản tiếng sẽ hay tái phát và trở thành khản tiếng mạn tính, kéo dài rất khó khắc phục.

Để chẩn đoán nguyên nhân khản tiếng cần được bác sĩ chuyên khoa tai mũi họng khám. Hiện nay, kỹ thuật nội soi đang phát triển và cho kết quả khá khả quan. Trong trường hợp nghi do viêm bởi vi sinh vật sẽ được lấy bệnh phẩm qua nội soi để chẩn đoán vi sinh hoặc xét nghiệm tế bào khi nghi ngờ do u ác tính hoặc nghi do lao thanh quản.

Nguyên tắc điều trị

Khi khản tiếng nên đi khám bệnh, tốt nhất là khám chuyên khoa tai mũi họng để được điều trị càng sớm bệnh càng chóng khỏi và hạn chế tái phát. Về nguyên tắc, nếu viêm thanh quản cấp không phải ác tính, chỉ cần cho thanh quản nghỉ ngơi bằng hình thức hạn chế nói đến mức tối đa, đặc biệt không nói to, gào thét. Nên xông hơi, uống nước nóng (có pha chanh hay mật ong càng tốt), cần bỏ thuốc (nếu nghiện hút thuốc).

Phòng bệnh là nguyên tắc chủ đạo

Cần vệ sinh răng, miệng, họng sạch sẽ hàng ngày, giữ ẩm và ấm cho vùng hầu họng, tránh lạnh đột ngột (nước lạnh, bia lạnh, phòng máy lạnh), tránh xa môi trường có không khí bị ô nhiễm. Tránh nói to, nói nhiều, với nghề đặc thù (phải nói nhiều), nên có công cụ hỗ trợ (micro, máy chiếu).

BS. Việt Thanh

Tiếng nói là sự phối hợp đồng bộ các hoạt động từ phổi đến thanh quản, sự chuyển động lưỡi và môi, cả sự cộng hưởng âm thanh qua hệ thống mũi xoang, trong đó có vai trò rất quan trọng của thanh quản. Thanh quản là một bộ phận của đường hô hấp trên, gồm các dây thanh và nó phát ra âm thanh khi có luồng không khí từ phổi đi lên làm rung các dây thanh. Khi phát âm, dây thanh sẽ  đóng mở và biến đổi theo từng âm tiết tạo ra âm thanh trong trẻo, với cường độ cao thấp khác nhau nhằm diễn đạt trạng thái của người nói, nếu sự rung động của dây thanh không đều, hoặc dây thanh bị phù nề không được khép kín thì sẽ tạo ra âm thanh khàn đục gây khàn tiếng. Khàn tiếng trong trường hợp dây thanh bị viêm cấp tính thì có thể điều trị khỏi hoàn toàn, còn trong trường hợp dây thanh viêm nhiễm lâu ngày hay tái phát và trở thành mạn tính hoặc bị tổn thương như: polype dây thanh, u nang dây thanh, hạt xơ dây thanh… hay bệnh lý của dây thần kinh thanh âm thì sẽ gây khàn tiếng kéo dài và rất khó điều trị khỏi.

Biểu hiện của nhiều bệnh

Khàn tiếng, ngoài nguyên nhân do tổn thương tại thanh quản, tổn thương hệ thần kinh chi phối giọng nói còn là dấu hiệu của một số bệnh toàn thân như:

– Viêm thanh quản do cúm, nhất là khi gặp thời tiết lạnh, lại nói nhiều, nói to rất dễ bị virút cúm tấn công. Trong trường hợp này người bệnh ho nhiều, đau họng kèm theo khàn tiếng.

– Viêm thanh quản do bị nhiễm vi trùng hay nhiễm nấm cũng gây ra khàn tiếng.

– Dây thanh bị hạt xơ nên đóng không kín gây khàn tiếng, người bệnh phải gắng sức để nói và thường có cảm giác vướng ở họng.

– Các u lành tính của thanh quản như: u xơ, polyp dây thanh cũng gây khàn tiếng, nếu u hoặc polyp khá to thì sẽ gây chèn ép, có thể bị khó thở.

– Lao thanh quản là bệnh thường gặp ở người đã bị lao phổi hay lao hạch trước đó, do những tổn thương lao trên dây thanh gây khàn tiếng dần dần và đôi khi có giọng đôi. Trường hợp nặng có thể gây mất tiếng hoàn toàn, nuốt đau, không ăn uống được, người gầy sút, mệt mỏi và suy sụp.

– Dây thần kinh quặt ngược bị tổn thương hoặc bị liệt sẽ làm cho dây thanh hoạt động không hiệu quả và gây ra khàn tiếng, thường gặp sau mổ tuyến giáp, cổ, ngực phía trên, thực quản.

Ngoài ra, một số bệnh như nhược cơ, thiểu năng tuyến giáp, liệt hành tủy, rối loạn thần kinh trung ương, trào ngược dạ dày thực quản, ung thư thực quản… cũng gây khàn tiếng. Khi bị khàn tiếng, cần phải hạn chế nói, không được hát để dây thanh được nghỉ ngơi, đồng thời phải tích cực điều trị.

Phòng ngừa như thế nào?

Để đề phòng khàn tiếng cần phải giữ gìn vệ sinh răng miệng sạch sẽ, giữ ấm vùng hầu họng, tránh nói to, nói nhiều, nên súc miệng bằng nước muối hàng ngày và có thể dùng hai muỗng cà phê mật ong pha với 250ml lít sữa tươi đem hâm nóng rồi uống nhiều lần trong ngày. Mặt khác, cần tránh gió lùa, không nên để nhiệt độ máy lạnh quá thấp, nên mặc quần áo đủ ấm, nhất là phần cổ, không nên uống nước quá lạnh hay quá nóng, nên bỏ thói quen uống nước đá lạnh, nhất là trong những ngày nắng nóng, không hút thuốc lá, tránh xa khói thuốc lá, không uống rượu.

Nên bỏ thói quen uống nước đá lạnh, nhất là trong những ngày nắng nóng

 

Khàn tiếng do nhiễm virút, có thể ngậm chanh với mật ong hay ăn giá sống hoặc uống nước giá giã nát, nước sắc lá rẻ quạt.

Việc điều trị khàn tiếng hoàn toàn tùy thuộc vào từng nguyên nhân gây ra, khi dùng thuốc phải tuyệt đối tuân thủ theo chỉ định và hướng dẫn của bác sĩ, đồng thời giữ ấm vùng cổ họng, hạn chế nói chuyện để thanh quản được nghỉ ngơi. Nếu sau 2 tuần điều trị vẫn không giảm thì cần phải đến bác sĩ chuyên khoa tai mũi họng để được khám, điều trị kịp thời.

Lâu nay, trong cộng đồng luôn mắc phải quan niệm rất sai lầm, đó là khi bị khàn tiếng nhưng cho rằng đó là do cảm cúm thông thường không tích cực điều trị nên khi bệnh nặng hoặc đã vào giai đoạn muộn của một bệnh nào đó thì việc điều trị trở nên khó khăn hơn, kém hiệu quả hơn. Do vậy, khi bị khàn tiếng người bệnh cần phải đến bác sĩ chuyên khoa tai mũi họng để được khám, điều trị kịp thời đồng thời sớm phát hiện những bệnh nguy hiểm khác, vì khàn tiếng là biểu hiện của rất nhiều bệnh vì thế cần hết sức cảnh giác, nhất là với những trường hợp khàn tiếng kéo dài.

BS. HỒ VĂN CƯNG

Đây là tình trạng rất thường gặp. Ai trong cuộc đời cũng từng bị khàn tiếng. Tuy nhiên, người bệnh không được chủ quan với dấu hiệu này vì trong một số trường hợp nhất định thì khàn tiếng lại là dấu hiệu sớm của bệnh lý ác tính.

Ai thường xuyên bị khàn tiếng?

Trước tiên, khàn tiếng thường hay gặp ở những người do công việc hoặc thói quen hàng ngày phải nói nhiều như: Ca sĩ, diễn viên, giáo viên, buôn bán, marketing,  nghệ sĩ kịch, cải lương… do phát ra âm thanh nhiều, nếu quá mức sẽ gây ra tổn thương dây thanh quản dẫn đến tình trạng khản tiếng, mất tiếng.

Những người sử dụng nhiều chất kích thích như: Rượu, bia, thuốc lá…

Những người mắc các bệnh về đường hô hấp kéo dài như: Viêm họng, viêm thanh quản, viêm xoang… làm cho dây thanh bị viêm nề, xung huyết gây khàn tiếng.

Những người bị viêm dạ dày tá tràng, trào ngược dạ dày thực quản… cũng thường hay bị khàn tiếng do dịch acid trào ngược làm viêm nề, xung huyết thanh quản gây ra khàn tiếng.

Khàn tiếng là triệu chứng hay gặp ở những người bị bệnh lý thực thể tại dây thanh như: Hạt xơ, polyp, u nang, rãnh dây thanh…

Tại sao khàn tiếng lại là dấu hiệu sớm của bệnh lý u ác tính?

Có nhiều bệnh lý ác tính gây ra khàn tiếng như: Ung thư thanh quản, ung thư tuyến giáp, ung thư trung thất…

Các bệnh ác tính này thường tiến triển âm thầm, không có triệu chứng, đến khi bệnh ảnh hưởng tới cấu trúc hay sự di động của thanh quản thì mới biểu hiện ra bằng khàn tiếng. Đặc biệt với ung thư thanh quản giai đoạn sớm chỉ có một dấu hiệu duy nhất là khàn tiếng. Dấu hiệu khàn tiếng này có thể kéo dài nhiều tháng rồi mới xuất hiện các dấu hiệu khác như: Khó thở, ho máu, nuốt đau… giống như trong bệnh ung thư tuyến giáp, ung thư trung thất, ung thư đỉnh phổi… Nhiều người bị bệnh mà không hề hay biết gì cho đến khi bị khàn tiếng đi khám mới phát hiện ra bị ung thư gây liệt một bên cơ quan phát âm.

Ung thư thanh quản thường có biểu hiện đầu tiên là khàn tiếng.

Khàn tiếng ở những bệnh nhân có các bệnh lý u ác tính này thường có đặc điểm chung là khàn tiếng liên tục, uống thuốc mãi không hết khàn tiếng, mà khàn tiếng lại ngày càng tăng thêm, nói nhanh mệt, hụt hơi, nói không ra tiếng.

Điều trị khàn tiếng

Tùy thuộc vào nguyên nhân gây khàn tiếng mà các bác sĩ sẽ tiến hành điều trị và tư vấn cụ thể cho từng bệnh nhân.

Trước hết, khi bị khàn tiếng bệnh nhân nên hạn chế sử dụng giọng nói, nghỉ ngơi, giữ ấm, uống đủ nước (1,5 đến 2 lít mỗi ngày).

Khi có viêm nhiễm đường hô hấp trên cần đi khám để bác sĩ cho các thuốc nếu cần thiết như: Loãng đờm, giảm viêm, chống phù nề…

Khi có ho, nhiều đờm cần đằng hắng nhẹ nhàng, hạn chế khạc nhổ mạnh làm tăng sự phù nề của thanh quản.

Tập hít thở sâu hàng ngày.

Nếu khàn tiếng dùng thuốc không đỡ bệnh nhân cần được nội soi thanh quản bằng ống soi mềm hoặc optic 70 độ để đánh giá tổn thương tại thanh quản.

Trong trường hợp có các tổn thương lành tính như: Hạt xơ, u nang, polyp… người bệnh sẽ được tư vấn làm phẫu thuật noi soi vi phẫu thanh quản để lấy bỏ tổn thương. Đây là phẫu thuật nhẹ nhàng, đơn giản không phải nằm viện lâu ngày.

Trong trường hợp có những tổn thương ác tính như: Ung thư thanh quản, ung hư hạ họng, ung thư thực quản, ung thư tuyến giáp, ung thư trung thất, ung thư phổi…người bệnh sẽ được tư vấn kiểm tra sâu thêm để đánh giá tình trạng và tìm phương pháp điều trị kịp thời và sớm nhất.

Khi bị khàn tiếng người bệnh nên thực hiện theo các hướng dẫn trên, và nên đi khám bác sĩ để được tư vấn và điều trị cụ thể cho bệnh của mình.

Đặc biệt cần chú ý khi bị khàn tiếng kéo dài trên 3 tuần, mặc dù đã được khám và dùng thuốc theo chỉ dẫn của bác sĩ, người bệnh nên được khám lại bởi các bác sĩ chuyên khoa Tai Mũi Họng để chẩn đoán chính xác bệnh, tránh bỏ sót tổn thương u ác tính…

BS. Phan Văn Hữu

Vì vậy, khi khản tiếng kéo dài, người trưởng thành, đặc biệt là người cao tuổi, không nên xem thường, chủ quan.

Thanh quản là một phần của hệ thống hô hấp, không chỉ giúp ích cho việc phát âm mà còn ngăn chặn thức ăn rơi vào phổi khi ăn uống. Thanh quản nằm ở trước thanh hầu, đối chiếu với đốt sống cổ thứ 3 tới thứ 6, thanh quản thông ở dưới với khí quản và trên với hầu. Thanh quản được cấu tạo từ những sụn nối khớp với nhau, các màng, dây chằng và các cơ. Trong thanh quản, quan trọng nhất là 2 dây thanh âm, khi rung chuyển theo điều khiển sẽ tạo ra âm thanh do tác động lên luồng không khí đi qua. Bên trong thanh quản là một lớp niêm mạc liên tục, liền mạch mới niêm mạc hầu và khí quản, tạo nên những xoang cộng hưởng âm thanh.

Viêm thanh quản là gì?

Viêm thanh quản là tình trạng sưng thanh quản từ kích thích do viêm nhiễm, lạm dụng ăn, uống chất cay nóng, rượu bia, hút thuốc hoặc do lạnh… Thông thường dây thanh âm mở và đóng êm, tạo thành âm thanh thông qua chuyển động và rung động. Nhưng trong viêm thanh quản, dây thanh bị sưng nề, viêm dày làm biến dạng dây âm thanh bởi không khí đi qua chúng, hậu quả là giọng nói bị khản. Một số trường hợp viêm thanh quản, giọng nói có thể trở thành gần như không phát thành tiếng (mất tiếng, nếu điều trị đúng, kịp thời sẽ khỏi). Một số trường hợp khản tiếng kéo dài nhất là người cao tuổi có thể biến chứng nguy hiểm là ung thư thanh quản, teo dây thanh âm…

Nguyên nhân gây khản tiếng

Khản tiếng là triệu chứng cho biết dây thanh âm có vấn đề không bình thường. Hai dây thanh âm phải, trái, một phần cấu trúc của thanh quản, nằm ở vùng thấp của họng và là cửa ngõ chính dẫn không khí vào đường hô hấp dưới. Khi dây thanh âm bị viêm hoặc nhiễm trùng chúng sẽ bị sưng lên và gây ra khản tiếng. Khản tiếng là triệu chứng không đặc hiệu của nhiều bệnh ở thanh quản từ những polyp lành tính đến những khối ung thư đe dọa đến tính mạng.

Triệu chứng của khản tiếng rất dễ nhận thấy nhưng nhiều người không để ý, đến khi bệnh nặng, gây nhiều biến chứng nguy hiểm mới chịu đi khám bệnh, lúc đó đã muộn. Nguyên nhân gây ra khản tiếng rất đa dạng như viêm thanh quản do axít của dịch vị trong bệnh trào ngược dạ dày thực quản, do dị ứng, hít phải các chất kích thích, ho mạn tính, cảm lạnh hoặc nhiễm khuẩn hô hấp trên cấp. Đa số khản tiếng là do nghề nghiệp phải nói nhiều, liên tục (giáo viên, phát thanh viên, hướng dẫn viên du lịch…) hoặc trẻ khóc nhiều, la hét nhiều. Một số trường hợp khản tiếng do hút thuốc lá, lạm dụng rượu, bia gây viêm thanh quản cấp hoặc mạn tính. Nguy hiểm nhất gây khản tiếng kéo dài là do ung thư họng lan tới thanh quản hoặc ung thư ngay ở thanh quản. Một số trường hợp khản tiến kéo dài là do lao thanh quản (có thể bị lao ngay ở thanh quản hoặc bị lao phổi vi khuẩn lao theo máu, bạch huyết lan đến thanh quản và gây bệnh ở đó). Hậu quả là dây thanh sẽ sưng nề và tạo nên các hạt xơ, các polyp, các nang hoặc u…

Ngoài các nguyên nhân trên còn một số nguyên nhân hiếm gặp gây ra khản tiếng như chấn thương, kích thích do đặt ống giúp thở hoặc sau nội soi khí phế quản gây phù nề họng, thanh quản. Một số khác có thể do tổn thương thần kinh và các cơ của thanh quản trong lúc phẫu thuật hoặc chấn thương vùng cổ trước hoặc do hóc dị vật ở thực quản cổ hoặc thanh, khí quản. Ngoài ra, khản tiếng có thể do nuốt các chất ăn mòn, chất gây phỏng như axít, kiềm hoặc do bệnh của tuyến giáp, bệnh ung thư phổi – màng phổi di căn đến hoặc do  di chứng dày dính màng phổi bởi lao phổi hoặc khối u trong lồng ngực chèn ép dây thần kinh vận động các cơ của thanh quản hoặc do xơ teo dây thanh…

Triệu chứng đi kèm khản tiếng

Do khản tiếng, mất tiếng hoặc nói không rõ lời nhưng vẫn cố nói làm cho người bệnh rất mệt mỏi, đau rát họng, nuốt đau, do đó gây ho khan, tức ngực, mệt mỏi. Nếu do viêm nhiễm vi sinh vật gây bệnh có thể có sốt (tùy theo mức độ có thể sốt  nhẹ, vừa hoặc cao). Một số người cao tuổi thường có giọng nói yếu và khản hơn, kéo dài, nguyên nhân có thể do dây thanh âm bắt đầu teo làm cho họ có giọng nói yếu, khản và rất mệt mỏi sẽ khiến người bệnh cảm thấy tự ti khi giao tiếp, dần dần người bệnh sẽ cô lập với cuộc sống và gia đình. Nếu do ung thư thanh quản ngoài các triệu chứng trên, đặc biệt là khản tiếng kéo dài, mất tiếng, người bệnh gầy sút, rất mệt mỏi và điều trị nội khoa (dùng thuốc) đúng chỉ định mà bệnh không thuyên giảm.

Nguyên tắc điều trị

Khi bị khản tiếng nên đi khám bệnh ngay, tốt nhất là khám chuyên khoa tai, mũi, họng để được chẩn đoán, điều trị kịp thời tránh để bệnh nặng và gây biến chứng. Người bệnh không nên xem thường, nhưng cũng không nên lo lắng thái quá. Nếu điều trị đúng chỉ định của bác sĩ và đã hết liều lượng nhưng bệnh không thuyên giảm, có xu hướng nặng thêm hoặc giảm chậm cần tái khám ngay. Người bệnh không nên tự chẩn đoán bệnh cho mình hoặc tự mua thuốc để tự điều trị nếu không có chuyên môn về  y học (không phải bác sĩ).

 

Lời khuyên của thầy thuốc
Cần vệ sinh họng miệng sạch sẽ hàng ngày bằng cách đánh răng sau khi ăn, trước và sau khi ngủ dậy, tốt hơn nữa, súc họng nước muối sinh lý trước khi đánh răng. Tránh lạnh đột ngột (tắm nước lạnh, uống nước lạnh, nước đá, bia lạnh…). Không nên nói to và nói, cười hét to quá nhiều, kéo dài làm chậm tiến trình hồi phục thanh quản, hoặc làm nặng thêm bệnh lý khản tiếng. Không ăn quá cay, quá nóng, quá lạnh, không nên hút thuốc, người đang trong thời kỳ viêm thanh quản không nên uống rượu, bia.

 

PGS.TS. NGUYỄN VĂN THƯỜNG

Khàn tiếng là hiện tượng chất giọng bị thay đổi về âm vực, âm sắc nhất là ở âm vực cao làm giọng nói trở nên rè. Ở trẻ em, khàn tiếng chủ yếu do la hét, dùng giọng quá sức. Các chuyên gia tai mũi họng cho biết, vấn đề điều trị khàn tiếng cho trẻ rất khó lại hay tái phát, nếu không điều trị kịp thời có thể dẫn đến tổn thương dây thanh không hồi phục, biến hỏng về giọng nói suốt đời.

Vì sao trẻ thường bị khàn tiếng?

Khàn tiếng ở trẻ em thường gặp ở tuổi từ 5 – 10. Khàn tiếng ở trẻ em thường do dùng giọng quá sức, do cách phát âm sai của trẻ chủ yếu là la hét, nô đùa ở những nơi tập trung đông như trường học, trại hè, các đội đồng ca thiếu nhi… Bệnh có những đặc điểm lâm sàng riêng biệt, đặc trưng cho trẻ em gọi là khàn tiếng tăng động ở trẻ nhỏ hay trước đây gọi đơn giản là khàn tiếng ở trẻ con. Một số ít trường hợp xuất hiện khàn tiếng do viêm VA, những bệnh phát ban như sởi cũng gây khàn tiếng kéo dài ở trẻ em.

Cha mẹ đưa con đi khám với biểu hiện là khàn tiếng ở các mức độ khác nhau, nói rất chóng mệt, những trẻ này khi nói phải sử dụng sự hỗ trợ của các vùng cổ làm chúng phải “gân cổ” khi nói làm trẻ rất khó khăn khi học đọc, học ngoại ngữ… Tuy nhiên mức độ khàn tiếng không tương ứng với các biến đổi thực thể tại thanh quản. Bên cạnh đó, khàn tiếng còn là triệu chứng của rất nhiều bệnh như viêm thanh quản cấp hoặc mạn tính, các khối u lành hoặc ác tính, liệt dây thần kinh thanh quản, nhược cơ dây thanh…

Trẻ la hét là yếu tố chính gây khàn tiếng.

Các giai đoạn biến đổi thanh quảnở trẻ khàn tiếng

 

Hậu quả khi trẻ bị khàn tiếng kéo dài Khàn tiếng tăng động ở trẻ em thường kéo dài rất lâu, nếu không tích cực điều trị thì khàn tiếng sẽ kéo dài hàng năm và có thể phát sinh ra những tổn thương ở dây thanh không hồi phục như teo dọc theo bờ tự do dây thanh, khi nói sẽ nhanh mệt.

Đối với trẻ khàn tiếng, thăm khám bên ngoài không có biểu hiện gì bất thường. Soi thanh quản sẽ thấy biến đổi ở dây thanh theo từng giai đoạn, nếu theo dõi một trẻ trong vòng 5- 7 năm sẽ thấy:

Giai đoạn đầu: chỉ là các rối loạn cơ năng, bản thân thanh quản hoàn toàn bình thường nhưng khi trẻ phát âm thanh thiệt và các sụn phễu siết lại, thanh môn co thắt mạnh.

Giai đoạn sau, bắt đầu sang năm thứ hai mới xuất hiện các thay đổi thực thể do hậu quả của các kích thích cơ giới. Thông thường nhất là dây thanh nề hình thoi, khi phát âm chỉ đoạn giữa dây thanh đóng kín, đoạn sau hở (viêm thanh quản hạt lúa mạch), có thể hình thành hạt xơ dây thanh (tổ chức biểu bì ở bờ tự do một phần ba trước dây thanh còn gọi là viêm thanh quản nốt). Giai đoạn này giọng bị khàn, siết, phối hợp với một áp lực phát âm quá mức khi nói.

Viêm thanh quản teo: một hoặc cả hai dây thanh bị teo nhỏ lại, chỉ quan sát được băng thanh thất, đây thường là di chứng của viêm thanh quản loét trong các bệnh nhiễm khuẩn nặng (cúm, sởi…).

Ngoài việc soi thanh quản, việc chẩn đoán phải phụ thuộc vào khám chi tiết chức năng phát âm, nghĩa là cách thức giọng, cấu tạo, theo dõi trương lực của các cơ ngoài cổ, sức nén của bụng, xuất thanh của giọng cứng, khám âm vực của giọng, cao độ trung bình của giọng nói khi trò chuyện, cần khám bổ sung bằng đo phế động khí tức là ghi lại các cử động hô hấp (vì sự tăng áp lực phát âm và dùng giọng sai thể hiện ra trước hết bằng các hoạt động hô hấp).

Phòng và điều trị thế nào?

Đối với đa số các trường hợp chữa bảo tồn gồm điều trị phục hồi giọng với nhiệm vụ chính là uốn sửa cách phát âm, cần phải giữ trẻ yên tĩnh, không được la hét và giữ gìn vệ sinh về giọng, chỉ riêng với các trường hợp có hạt xơ ở dây thanh mới cần can thiệp phẫu thuật (cắt hạt), tuy nhiên ngay cả sau khi cắt hạt rồi vẫn cần điều trị phục hồi giọng và tránh la hét để bảo đảm hạt không tái phát. Điều trị chống viêm chỉ áp dụng trong các trường hợp có kèm hiện tượng viêm. Việc cắt hạt xơ dây thanh ở trẻ dưới 15 tuổi cũng cần phải cân nhắc vì tỷ lệ tái phát rất cao. Nhiều nghiên cứu cho  rằng, sau tuổi 15 do sự thay đổi của các hormon nội tiết, các hạt xơ này có thể tiêu đi, nếu chúng không biến mất mới tiến hành phẫu thuật.

Phòng bệnh: Ở những trẻ hay bị những đợt khàn tiếng hoặc ở những trẻ mà bố mẹ bị khàn nên được xếp vào nhóm đối tượng có nguy cơ cao. Những trẻ này bên cạnh việc phải tránh cho trẻ mọi ảnh hưởng có thể gây ra mệt giọng mà còn phải tránh các điều kiện thuận lợi cho các rối loạn giọng này phát sinh, chủ yếu là dự phòng các viêm nhiễm đường hô hấp trên, thể trạng dị ứng, la hét hoặc hát ở những nơi có nhiều bụi bặm. Phòng bệnh khàn tiếng tăng động ở trẻ em có tầm quan trọng xã hội vì sẽ ngăn ngừa cho trẻ những biến hỏng về giọng.

TS. Phạm Bích Đào