Hội chứng Guillain – barré (viêm đa rễ và dây thần kinh cấp tính hay viêm đa rễ và dây thần kinh sau nhiễm khuẩn) là một bệnh tổn thương thần kinh ngoại biên cấp tính (rễ và dây thần kinh ở tủy sống và dây thần kinh sọ não). Đây là một cấp cứu thần kinh, nếu không được phát hiện và điều trị kịp thời, bệnh nhân có nguy cơ tử vong do suy hô hấp hoặc sặc phổi do rối loạn chức năng nuốt hoặc thậm chí có thể bị ngừng tim do tổn thương dây thần kinh chi phối tim. Mặc dù vậy, khi qua được giai đoạn nguy hiểm, đại đa số các trường hợp đều hồi phục hoàn toàn sau 6 tháng – 1 năm, tuy nhiên khoảng 10% các trường hợp để lại di chứng về vận động hoặc cảm giác.
Bệnh hiếm gặp nhưng xẩy ra ở mọi lứa tuổi (tăng dần theo tuổi, dưới 5 tuổi hiếm gặp), mọi sắc tộc, cả hai giới nhưng nam mắc bệnh nhiều hơn nữ. Bệnh thường tiến triển đến tự khỏi (nếu qua được giai đoạn nguy hiểm), hiếm khi tái phát lần hai.
Bình thường, dây thần kinh ngoại biên được chia làm hai loại: loại được bao bọc bởi bao Myelin và loại không được bao bọc. Tốc độ dẫn truyền các xung động thần kinh ở loại có bao Myelin nhanh hơn loại không có bao Myelin.
Nguyên nhân gây bệnh: Nguyên nhân của hội chứng Guillain – Barré chưa rõ nhưng bệnh thường xuất hiện sau nhiễm khuẩn vài ngày hoặc vài tuần (tác nhân thường là vi khuẩn đường ruột gây viêm dạ dầy – ruột hoặc vi rút), hoặc sau dùng một số loại thuốc (thuốc làm tiêu sợi huyết: Streptokinase;…), một số trường hợp bệnh xuất hiện sau can thiệp ngoại khoa. Thông thường sau khi bị vi khuẩn hoặc vi rút tấn công, cơ thể sinh ra kháng thể để chống lại tác nhân gây bệnh, nhưng trong trường hợp này kháng thể lại chống lại bao myelin quanh dây thần kinh (gây tiêu hủy Myelin từng đoạn) dẫn đến giảm tốc độ dẫn truyền các xung động thần kinh. Do đó bệnh được coi là một bệnh tự miễn, không có tính chất gia đình và cũng không lây truyền.
Triệu chứng lâm sàng
Thông thường, bệnh biểu hiện bởi cảm giác tê bì, kiến bò ở ngọn chi, lúc đầu ở chi dưới sau lan lên chi trên, đôi lúc có thể tê ở mặt, triệu chứng thường xuất hiện ở cả hai bên (có tính chất đối xứng). Kèm theo bệnh nhân thấy yếu hoặc liệt tăng dần hai chân hoặc tứ chi, đi lại khó khăn, nhưng không rối loạn đại tiểu tiện. Đồng thời bệnh nhân thấy đau mình mẩy hoặc đau các bắp cơ, liệt dây VII ngoại biên (liệt mặt ngoại biên) hai bên (hai mắt nhắm không kín, không nhe răng hay thổi lửa được, ăn uống hay bị v•i), trường hợp nặng bệnh nhân thấy khó nuốt, uống nước sặc, kèm theo không ho khạc được, khó thở, rối loạn nhịp tim => nguy cơ tử vong cao.
Nếu bệnh nhân xuất hiện các triệu chứng trên cần đưa ngay đến khám tại các chuyên khoa thần kinh hoặc khoa hồi sức cấp cứu để được điều trị kịp thời, giảm nguy cơ tử vong và di chứng.
Tại bệnh viện, bệnh nhân được khám xét tỉ mỉ và làm một số xét nghiệm chuyên khoa như chọc dò tủy sống, ghi điện cơ đồ. Đây là hai xét nghiệm cần thiết giúp chẩn đoán xác định hội chứng Guillain – Barré. Trong trường hợp điển hình, xét nghiệm dịch n•o tủy thấy tăng Protein còn tế bào bình thường, tuy nhiên nếu Protein bình thường ở giai đoạn đầu của bệnh cũng không loại trừ hội chứng Guillain – Barré (cần làm lại lần hai); Kết quả ghi điện cơ thấy hình ảnh giảm tốc độ dẫn truyền thần kinh (chứng tỏ có tổn thương mất Myelin). Ngoài ra bệnh nhân cần làm các xét nghiệm khác như công thức máu; sinh hóa máu; chụp phổi; siêu âm ổ bụng; xét nghiệm nước tiểu …
Điều trị hội chứng Guillain – Barré như thế nào ?
Nhập viện điều trị để theo dõi tiến triển của liệt vận động. Đề phòng và phát hiện sớm liệt cơ hầu họng và cơ hô hấp. điều trị càng sớm càng tốt (2 tuần đầu) giúp cho hồi phục nhanh, nhất là trong những trường hợp nặng. Bên cạn đó cần đảm bảo chế độ dinh dưỡng, dễ tiêu : 2.600 calo/ngày; Bù nước điện giải; Tập phục hồi chức năng vận động tránh teo cơ cứng khớp, massage mặt (nếu có liệt mặt), trăn trở chống loét, vỗ rung phổi, tập thở…
Bs: Khúc Thị Nhẹn