Thoái hóa khớp (Osteoarthritis – OA) là quá trình lão hóa mang tính quy luật của tổ chức sụn, các tế bào và tổ chức ở khớp và quanh khớp, kết hợp với tình trạng chịu áp lực quá tải kéo dài của sụn khớp. Hậu quả là làm mất cân bằng giữa tổng hợp và hủy hoại của sụn và phần đệm ở các đầu xương trong ổ khớp và phần xương dưới sụn. Bệnh làm cho lớp sụn bị tàn phá nhanh, gây viêm bao hoạt dịch khớp và giảm độ trơn của dịch khớp. Để phòng tránh bệnh thoái hóa khớp xảy ra sớm và diễn biến nặng, chúng ta cần biết những biện pháp phòng tránh nó trước khi bệnh. Sau đây là một số biện pháp được các nhà chuyên môn đề nghị:
Duy trì trọng lượng cơ thể ở mức độ thích hợp
Khi bạn càng mập sức nặng sẽ đè lên các khớp vùng lưng, gối và bàn chân càng lớn và như thế càng dễ làm cho chúng mau bị hư hại và tổn thương. Vì thế cần phải giảm cân nếu bạn bị béo phì.
Siêng vận động
Tập thể dục thể thao thường xuyên từ trẻ tuổi giúp cho các khớp xương được dinh dưỡng tốt hơn, chắc khỏe hơn, từ đó khó bị tổn thương hơn. Tập luyện thể dục đều đặn còn giúp cơ bắp khỏe mạnh giúp cho các khớp xương ít bị đè nặng hơn trong khi vận động.
Thực hiện chế độ ăn uống khoa học
Nên ăn nhiều rau, uống nhiều sữa đảm bảo đủ chất đạm và tinh bột. Tránh ăn quá mặn hoặc quá ngọt, hạn chế dùng rượu bia và các chất kích thích thần kinh.
Giữ tư thế luôn được cân bằng và thẳng
Tư thế tốt sẽ giúp bảo vệ các khớp tránh sự đè ép không cân đối. Ở tư thế thẳng sinh lý, diện tích tiếp xúc giữa hai mặt khớp sẽ đạt mức tối đa vì thế lực đè ép sẽ tối thiểu. Hơn nữa, khi đó sẽ có sự cân bằng lực giữa các dây chằng và cơ bắp quanh khớp, giúp giảm bớt nhiều nhất lực đè ép lên hai mặt sụn khớp.
Sử dụng các khớp lớn trong mang vác nặng
Sử dụng các khớp lớn trong mang vác nặng và tránh quá sức: khi nâng hay xách đồ nặng, bạn cần chú ý tránh sử dụng lực cơ của các khớp lớn như ở tay và khớp vai, khớp khuỷu; ở chân là khớp háng, khớp gối. Khéo léo sử dụng nguyên tắc đòn bẩy ở những khớp lớn để tránh làm tổn thương các khớp nhỏ như cổ tay, cổ chân, bàn tay, bàn chân và nên tận dụng thêm sự hỗ trợ (của dụng cụ hay người khác).
Giữ nhịp sống thoải mái
Giữ nhịp sống thoải mái và thường xuyên thay đổi tư thế: bạn nên sắp xếp công việc hợp lý, hài hòa giữa nghỉ ngơi và lao động. Nên nhớ rằng các cơ quan trong cơ thể đều cần có sự nghỉ ngơi để tái tạo lại năng lượng. Không nên lặp đi lặp lại một công việc hay tư thế làm việc kéo dài quá sức chịu đựng của cơ thể. Lực tác động không lớn nhưng nếu lặp đi lặp lại trong thời gian quá dài sẽ làm tổn thương khớp.
Phải biết lắng nghe cơ thể
Cơ thể chúng ta có cơ chế báo động rất tuyệt vời. Khi có vấn đề nó sẽ báo động ngay cho bạn. Trong đó đau là dấu hiệu báo động chủ yếu. Phải ngưng ngay lập tức các vận động nếu chúng gây đau.
Thay đổi tư thế thường xuyên
Nên thường xuyên thay đổi các tư thế sinh hoạt. Tránh nằm lâu, ngồi lâu, đứng lâu một chỗ vì sẽ làm ứ trệ tuần hoàn và gây cứng khớp, mỏi cơ. Có thể đây là yếu tố chính yếu gây ra thoái hóa khớp do nghề nghiệp, nhất là ở những người lao động trí óc.
Tránh luyện tập thể dục như một chiến binh
Khi khớp của bạn có vấn đề, lời khuyên nên vận động của bác sĩ có thể được bạn hăng hái thực hiện một cách quá mức. Nguyên nhân thường là nỗi lo sợ thầm kín báo hiệu tuổi già của những người thành đạt trong cuộc sống, là sự âu lo nếu bạn là trụ cột của gia đình. Những lý do này khiến bạn vội vã lao vào tập luyện như những người lính cứu hỏa dập tắt đám cháy. Tuy nhiên điều này không thể áp dụng cho tổn thương khớp. Do sụn khớp phải trải qua một thời gian dài tác động mới bị hư hỏng (thoái hóa), vì vậy khi bạn cảm thấy đau nghĩa là nó đã hư khá nặng. Sự nghỉ ngơi sẽ làm ngừng gia tăng mức độ tổn thương. Còn sự vận động sẽ giúp nó phục hồi nhưng cần phải tăng dần cường độ. Nếu bạn quá gắng sức hay nóng nảy trong luyện tập để đốt giai đoạn, vô tình sẽ làm chết lớp sụn mới còn non yếu do các lực tác động quá mức của chính mình. Nên bắt đầu bằng những động tác nhẹ nhàng và chậm rãi, sau đó mới tăng dần lên tùy vào sự phản ứng của cơ thể.
Đừng ngần ngại khi có yêu cầu giúp đỡ
Bạn không nên cố gắng làm một việc gì đó quá sức của mình. Nếu cảm thấy khó khăn, nên nhờ người khác trợ giúp. Mang vác hay xách một vật nặng có thể làm bạn đau nhức kéo dài nhiều ngày. Tình trạng đau nhức này thể hiện sự tổn thương của cơ thể. Từ những lỗ nhỏ có thể phát triển thành những sang thương lớn hơn trên mặt sụn khớp.
Sử dụng dụng cụ bảo vệ trong sinh hoạt
Sử dụng những dụng cụ bảo vệ các khớp trong các loại hoạt động có nguy cơ làm chấn thương các khớp, như thế sẽ giúp bạn hạn chế tối đa những tổn thương không mong muốn.
Điều trị tích cực khi mắc phải bệnh
Khi đã bị mắc bệnh thoái hóa khớp bạn cần phải điều trị tích cực dưới sự hướng dẫn của những người có chuyên môn như thế sẽ giúp cho khớp giảm tổn thương, phục hồi tốt hơn.
BS. PHAN THIÊN VŨ
